Υπάρχει σωτηρία για το Πάρκο «Αντώνης Τρίτσης»;

Λίγο μικρότερο από το Hyde Park του Λονδίνου και 6 φορές μεγαλύτερο από τον Εθνικό κήπο, ξεπερνώντας τα 1.100 στρέμματα, το Πάρκο «Αντώνης Τρίτσης» θα μπορούσε να είναι μια ξεχωριστή ανάσα δροσιάς για την Αθήνα. Απέχει μόλις οκτώ χιλιόμετρα από την Ομόνοια και εκτείνεται μεταξύ των δήμων Ιλίου, Αγίων Αναργύρων και Καματερού. Ωστόσο το μεγαλύτερο μέρος του μένει αναξιοποίητο και οι εικόνες μιζέριας κυριαρχούν.

 Στο έλεος της εγκατάλειψης

Ένας μικρός περίπατος ήταν αρκετός για να διαπιστώσουμε τις ανύπαρκτες πινακίδες, τις σπασμένες κολώνες φωτισμού και τα ξεχαρβαλωμένα παγκάκια  που αποδεικνύουν την εγκατάλειψή του και  δεν θυμίζουν σε τίποτα την εικόνα του πάρκου, όταν είχε ανοίξει τις πύλες του στο κοινό, μετά βαΐων και κλάδων. Παράλληλα, το σύστημα ανακύκλωσης στην τεχνητή λίμνη και στους υδάτινους διάδρομους υπολειτουργεί, με αποτέλεσμα οι πάπιες και οι χελώνες να επιπλέουν σε βάλτο, μαζί με πλαστικές σακούλες και μπουκάλια. Τα στάσιμα νερά είναι εστίες μόλυνσης και εκπέμπουν μία δυσάρεστη οσμή.

 «Κάποτε τα νερά δεν ήταν έτσι. Ήταν διάφανα και μπορούσες να δεις τα ψάρια. Ωστόσο ας μην τα ρίχνουμε όλα στο κράτος. Δυστυχώς, ο καθένας αφήνει το σκουπίδι του πάνω στο παγκάκι ενώ ακριβώς δίπλα υπάρχει κάδος... Η ευθύνη λοιπόν είναι πρωτίστως δική μας» μας λέει ο Θανάσης 39 ετών, που συχνάζει στο πάρκο και  παράλληλα συμπληρώνει «ο χώρος του πάρκου προοριζόταν κυρίως για παιδιά αλλά οι κανόνες ασφαλείας είναι ανεπαρκείς καθώς δεν υπάρχουν καν προστατευτικές μπάρες, κοντά στη λίμνη και τα κανάλια».

Το φυλάκιο της κεντρικής εισόδου είναι ρημαγμένο ενώ το κτίριο που στέγαζε καντίνα έχει υποστεί βανδαλισμό. Οι τουαλέτες-από τις οποίες λείπουν μέχρι και οι γυψοσανίδες των τοίχων-, είναι υγειονομική βόμβα. Την ίδια στιγμή δεν υφίσταται η παραμικρή φύλαξη. Δεκάδες δέντρα έχουν ξεραθεί λόγω της έλλειψης νερού και τη θέση του γρασιδιού έχουν πάρει άγρια και ξερά χόρτα χωρίς να υπάρχει επαρκές σύστημα πυρασφάλειας.

Ο κύριος Κώστας, 50 ετών, που βγάζει το σκύλο του βόλτα στο πάρκο επισημαίνει αυτόν τον κίνδυνο: «Τα χόρτα δεν κόβονται έγκαιρα, τα σκουπίδια συσσωρεύονται και σε συνδυασμό με την απουσία φύλαξης, μπορεί οποιοσδήποτε να μπει με μηχανάκι την νύχτα και να κόψει δηλαδή δέντρα, να κάνει φθορές ή να βάλει φωτιά χωρίς να υπάρχει κάποιος να τον σταματήσει».

Μόλις τον περασμένο Μάιο ξέσπασε πυρκαγιά στο πάρκο, στη χαμηλή βλάστηση στο νότιο μέρος του. Πριν από μερικά χρόνια, είχαν εκδηλωθεί πάλι φωτιές στις φιστικιές, που ευτυχώς  τέθηκαν έγκαιρα υπό έλεγχο. Σύμφωνα με καταγγελίες κατοίκων στο σημείο που ξέσπασε η φωτιά αυτή την φορά, ήταν συσσωρευμένα από καιρό πολλά κλαδιά και ξεροί κορμοί από κλαδέματα, χωρίς να ενδιαφερθεί κάποιος να τα απομακρύνει.

Παρ’ όλα αυτά στο πάρκο, που υπάρχουν έξι λίμνες και ένα μεγάλο κανάλι, δραστηριοποιείται ενεργά από τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία. Παρά τις μεγάλες ελλείψεις πόρων και τα προβλήματα διαχείρισης των υδάτων, οι άνθρωποι της Εταιρείας σημειώνουν ι τη σπουδαιότητά του για την αστική βιοποικιλότητα. Έχουν παρατηρηθεί 200 διαφορετικά είδη πτηνών σύμφωνα με την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, τα μέλη της οποίας ξεναγούν συχνά στον χώρο μαθητές υποστηρίζοντας εθελοντικές δράσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα.

Το πρόβλημα υποχρηματοδότησης του πάρκου δεν είναι καινούρια ιστορία .Παρόλο που σε αυτή τη φάση ο φορέας διαχείρισης του πάρκου εξοφλεί κανονικά τις υποχρεώσεις του χάρη στους διακανονισμούς, πριν από μερικά χρόνια είχε καταλήξει να  χρωστά ένα υπέρογκο ποσό στην ΕΥΔΑΠ, με αποτέλεσμα να διακοπεί η υδροδότηση για ένα πολύ μεγάλο διάστημα. Το ίδιο συνέβη και με τη ΔΕΗ, το χρέος στην οποία μεγάλωνε όλο και περισσότερο, παρά τις ρυθμίσεις που γίνονταν.

Γραφειοκρατικός Λαβύρινθος

Οι κάτοικοι της περιοχής εξακολουθούν να αγαπούν το πάρκο παρά την κατάστασή του. Ωστόσο, όπως μας είπαν, κάθε φορά που κινητοποιούνταν στο παρελθόν για την περίσωση του, εγκλωβίζονταν σε έναν λαβύρινθο γραφειοκρατικών εμποδίων όπου ο ένας τους παρέπεμπε στον άλλον, ο ένας δήμος στον όμορο δήμο, στον Αναπτυξιακό Σύνδεσμο Δυτικής Αττικής (ΑΣΔΑ), στην Περιφέρεια, στο υπουργείο. Στη συνέχεια τη διαχείριση του πάρκου ανέλαβε ο ΑΣΔΑ, με το διοικητικό του συμβούλιο να στελεχώνεται από εκπροσώπους των οκτώ δήμων της περιοχής. Τελικά, τα συναρμόδια υπουργεία Εσωτερικών και Περιβάλλοντος μεταβίβασαν τη διαχείριση του πάρκου σε νέο φορέα διαχείρισης, υπό τη μορφή νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου, με στόχο να μετατρέψει το πάρκο σε «κόσμημα».

Αυτή τη στιγμή ο Φορέας Διαχείρισης διαχειρίζεται 913 στρέμματα, καθώς μέσα στην έκταση του πάρκου συμπεριλαμβάνονται και χώροι που είναι εγκατεστημένες άλλες χρήσεις. Ένα τμήμα αφορά την παλιά σιδηροδρομική Λαυρίου, όπου παρκάρουν τα απορριμματοφόρα των γειτονικών δήμων. Κάποια κτήρια χρησιμοποιούνται από το Ίδρυμα «Μητέρα» και μερικά στρέμματα από το Ίδρυμα Νεολαίας και Διά Βίου Μάθησης, τα οποία έχουν εκχωρηθεί από το υπουργείο Παιδείας.

Στη προσπάθειά μας να μάθουμε που βρίσκονται οι ενέργειες του Φορέα για την αντιμετώπιση των προβλημάτων, επικοινωνήσαμε με τους υπευθύνους, οι οποίοι όπως μας είπαν κάνουν μια μαραθώνια προσπάθεια βελτίωσης της εικόνας του πάρκου εξαιτίας της προηγούμενης κακοδιαχείρισης του.

Αυτή το διάστημα λοιπόν, σύμφωνα με του υπεύθυνους δρομολογείται συνολική απομάκρυνση των αποξηραμένων χόρτων, αντικατάσταση των προβληματικών λαμπών και σύντομα θα γίνουν εργασίες για την αποκατάσταση των υποδομών. Παράλληλα  ο φορέας επισημαίνει πως περιμένει το παράθυρο από τις γραφειοκρατικές διαδικασίες του ΑΣΔΑ για την προκήρυξη διαγωνισμού υπαλλήλων εξάμηνης φύλαξης. Εντωμεταξύ έχουν γίνει ορισμένες δεντροφυτεύεις πορτοκαλιών, λεμονιών και ροδιών σε συνεργασία με εθελοντές, ΜΚΟ, προσκόπους και κατοίκους της περιοχής. Από την άλλη όσον αφορά το πρόβλημα διαχείρισης των νερών έχουν ξεκινήσει μελέτες για την συντήρηση των γεωτρήσεων και των πηγαδιών και εγκατάσταση από την ΕΥΔΑΠ μηχανισμού για την επεξεργασία των υγρών αποβλήτων αλλά και για την άρδευση του πάρκου που θα τροφοδοτεί και τις λίμνες. Ακόμη, σε συνεργασία με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο βρίσκονται σε εξέλιξη μορφωτικά προγράμματα αγροτικής εκπαίδευσης για προσφυγόπουλα που εξασκούνται σε χώρους του πάρκου. Το μόνο που μένει είναι να δούμε και τα υπόλοιπα στη πράξη.

Για την ιστορία

Το 2002 το Περιβαλλοντικό Πάρκο «Αντώνης Τρίτσης» άνοιγε τις πύλες του για να υποδεχθεί χιλιάδες κόσμου που έσπευσαν να δουν από κοντά ένα από τα μεγαλύτερα πάρκα της Ευρώπης. Ωστόσο η ιστορία του ξεκινά πίσω στο 1848 όταν αποτελούσε τμήμα του βασιλικού κτήματος στην κοιλάδα του Κηφισού, που αγοράστηκε με σκοπό να δημιουργήσουν οι γαλαζοαίματοι πρότυπο κέντρο γεωργίας και κτηνοτροφίας. Η διαμόρφωση του έγινε υπό την εποπτεία της βασίλισσας Αμαλίας και σε συνεργασία με τους ανακτορικούς κηπουρούς που είχαν επιμεληθεί τον βασιλικό κήπο. Εκατοντάδες οπωροφόρα, 2.000 ελαιόδεντρα, 3.700 μουριές,200 στρέμματα με φιστικιές, 180 στρέμματα με αμπέλια και σπάνιες ποικιλίες καλλωπιστικών φυτών, βαμβάκι, δημητριακά, πατάτες φυτεύτηκαν στο κτήμα και έφεραν ζώα από διάφορα σημεία της Ευρώπης, την Αφρική και τις Ινδίες. Τα προϊόντα μάλιστα του κτήματος απέσπασαν επαίνους και βραβεία σε εκθέσεις της εποχής. Απομεινάρι της περιόδου εκείνης είναι ο Πύργος Βασιλίσσης, ένα γοτθικό κτίριο του 1854, αντίγραφο του πύργου όπου γεννήθηκε ο Όθωνας. Ξεχωριστό στολίδι του πάρκου και το εκκλησάκι του Αγίου Παύλου που έχτισε ο Δ.Πικιώνης το 1960 με αγιογραφίες του Κόντογλου.