ΠΟΛΗ²: O Δήμος Αθηναίων «ανοίγει» την Πόλη στους κατοίκους της

Νέα Υόρκη, Λονδίνο, Άμστερνταμ, Βουδαπέστη. Μεγαλουπόλεις που εφάρμοσαν κάποιες καλές πρακτικές, οι οποίες κατάφεραν να αλλάξουν την εικόνα τους. Αυτές τις καλές πρακτικές φέρνει στην Αθήνα ο Δήμος Αθηναίων, ο οποίος καλεί κατοίκους και επαγγελματίες να συμμετάσχουν στην προσπάθεια και όλοι μαζί να κάνουμε την πόλη μας βιώσιμη. 

Πιο συγκεκριμένα, το ΠΟΛΗ² (ΠΟΛΗ στο ΤΕΤΡΑΓΩΝΟ) είναι ένα πιλοτικό πρόγραμμα του Δήμου Αθηναίων σχεδιασμένο ώστε να ενεργοποιήσει κατοίκους και επιχειρηματίες με έδρα στην Αθήνα να υποβάλουν προτάσεις και να υλοποιήσουν –σε ομάδες– ήπιες, μικρής κλίμακας παρεμβάσεις σε στοχευμένα σημεία στον ιστό της πόλης.

Το πρόγραμμα, στο πλαίσιο της στρατηγικής για βιώσιμη αστική ανάπτυξη, που υλοποιείται από την Εταιρεία Ανάπτυξης και Τουριστικής Προβολής Αθηνών και υπογράφεται από το Thisis Athens, χωρίζεται σε δύο διακριτές δράσεις: τη δράση με τίτλο «Παρεμβάσεις στην πόλη» και τη δράση με τίτλο «Καταστήματα στο κέντρο». 

Η δράση «Παρεμβάσεις στην πόλη» προσφέρει οικονομική και τεχνική υποστήριξη σε κατοίκους και επιχειρήσεις ώστε να υλοποιήσουν δικές τους προτάσεις για ήπιες, μικρής κλίμακας παρεμβάσεις στο δημόσιο χώρο, στις γειτονιές, σε δρόμους αλλά και σε κτίρια. 

Η δράση «Κατάστημα στο Κέντρο» προβλέπει την αξιοποίηση εγκαταλειμμένων καταστημάτων του κέντρου της Αθήνας και έχει στόχο να δώσει «πνοή» σε περιοχές που έχουν «πληγωθεί» από την κρίση. 

Οι ενέργειες αυτές, οι οποίες αποτελούν μια πιλοτική εφαρμογή καλών πρακτικών από άλλες πόλεις, κινούνται στη λογική του «αστικού βελονισμού». Η ιδέα είναι ότι εφόσον οι παρεμβάσεις γίνονται με την ενεργοποίηση και τη συμμετοχή της κοινότητας, των τοπικών επιχειρήσεων και ομάδων πολιτών, ακόμα κι αν είναι ήπιες μπορούν να επιφέρουν θετικό αποτέλεσμα στη λειτουργικότητα και την εικόνα της πόλης. 

Δράση «Κατάστημα στο Κέντρο»
Οι υφιστάμενες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες γίνονται αμέσως αντιληπτές όταν περιηγείται κάποιος στην Αθήνα. Η απουσία επιχειρηματικής δραστηριότητας στο κέντρο της πόλης, η εγκατάλειψη καταστημάτων και κτιρίων, η μη αξιοποίηση του δημόσιου χώρου είναι ορατά σημάδια που δείχνουν πόσο έχει πληγεί η Αθήνα τα τελευταία χρόνια. 

Ο Δήμος Αθηναίων έχει ήδη δρομολογήσει μια σειρά από ενέργειες που έχουν στόχο την προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης και την αναβάθμιση περιοχών που έχουν πληγεί έντονα από την κρίση, με αποτέλεσμα τη λεγόμενη ερημοποίησή τους, όπως το ευρύτερο «εμπορικό τρίγωνο». Στόχος είναι το πιλοτικό άνοιγμα κλειστών καταστημάτων που βρίσκονται συγκεντρωμένα σε συγκεκριμένους δρόμους του κέντρου, ώστε να στεγάσουν κάποια δραστηριότητα. Η δράση θα τονώσει την υφιστάμενη και τη νέα οικονομική δραστηριότητα, συμβάλλοντας στη συντήρηση και βιωσιμότητα των παρεμβάσεων εξωραϊσμού και αισθητικής αναβάθμισης της εικόνας περιοχών που αποτελούν σημαντικούς πόλους έλξης επισκεπτών και κατοίκων. Τα κλειστά καταστήματα που πρόκειται να ανοίξουν δεν θα είναι μεμονωμένα, αλλά θα αποτελούν κομμάτι μιας ευρύτερης διαδρομής στο κέντρο της Αθήνας, δημιουργώντας θεματικές ενότητες αγοράς είτε στον ίδιο δρόμο είτε σε πολύ κοντινή απόσταση. Ως περιοχή υλοποίησης του προγράμματος ορίζεται μια περιοχή στο ευρύτερο «εμπορικό τρίγωνο», μεταξύ Ομόνοιας, Συντάγματος και Μοναστηρακίου. 

Ο Δήμαρχος Αθηναίων Γιώργος Καμίνης 
«Στη πιο δύσκολη μεταπολεμική της περίοδο, η πόλη στάθηκε όρθια και ήδη κάνει βήματα μπροστά. Στον πολιτισμό, στην τουριστική ανάπτυξη, στην επιχειρηματικότητα, στην καινοτομία. Παράλληλα, το νοικοκύρεμα που πετύχαμε όλα τα προηγούμενα χρόνια στα οικονομικά του Δήμου, επιστρέφει στους κατοίκους και στην ίδια την πόλη. Όχι μόνο μέσω των υπηρεσιών που παρέχει ο Δήμος στους πολίτες, αλλά και μέσα από αναπτυξιακά προγράμματα από τα οποία ωφελούνται όλοι οι Αθηναίοι. Το πιλοτικό πρόγραμμα ΠΟΛΗ2 και πιο συγκεκριμένα η δράση για την αξιοποίηση κλειστών καταστημάτων στο κέντρο, αφορά όλους όσοι ζουν και εργάζονται στο κέντρο της πόλης μας, επιχειρηματίες, κατοίκους, νέους δημιουργούς. Αποτελεί μια άνευ προηγουμένου πρωτοβουλία που, αν πετύχει, μπορεί το επόμενο διάστημα να αλλάξει σημαντικά την εικόνα του κέντρου. Ασφαλώς, δεν πρόκειται να λύσουμε το πρόβλημα με τα κλειστά καταστήματα στην πόλη, που είναι αποτέλεσμα της κρίσης που πλήττει τη χώρα μας τα τελευταία χρόνια. Όμως κάνουμε ένα μεγάλο βήμα για να δώσουμε ξανά ζωντάνια σε περιοχές και πλατείες του κέντρου που έχουν ερημοποιηθεί και, κατ’ επέκταση, υποβαθμιστεί. Καλούμε όλους τους ενεργούς πολίτες να αγκαλιάσουν αυτή την προσπάθεια, ώστε να δώσουμε μαζί πνοή στην πόλη και να διαμορφώσουμε από κοινού την ταυτότητα της σύγχρονης Αθήνας».

Ο Διευθύνων Σύμβουλος της Εταιρείας Ανάπτυξης και Τουριστικής Προβολής του Δήμου Αθηναίων Αλέξης Γαληνός
«Το πιλοτικό πρόγραμμα ΠΟΛΗ2 έρχεται να συμπληρώσει τις δράσεις που κάνει ο Δήμος για να αναζωογονήσει το κέντρο της Αθήνας. Στην Εταιρεία Ανάπτυξης και Τουριστικής Προβολής, μας ενδιαφέρουν πολύ καλές πρακτικές άλλων πόλεων που ενεργοποιούν κατοίκους και επαγγελματίες, ώστε τα πρόγραμμα να έχει τον μεγαλύτερο δυνατό αντίκτυπο. Το Πόλη στο Τετράγωνο έχει ως στόχο να δώσει πνοή στο κέντρο και παράλληλα να κάνει τις γειτονιές της πόλης πιο όμορφες και πιο λειτουργικές. Ειδικότερα, μέσω της δράσης Κατάστημα στο Κέντρο - στην Πλατεία Θεάτρου, το στοίχημα είναι μεγάλο αφού επιδιώκουμε να μετατρέψουμε μια υποβαθμισμένη, ιστορική πλατεία της πόλης σε κέντρο δημιουργικής δραστηριότητας. Μια γειτονιά στην καρδιά της πόλης, που μπορεί να ξαναγίνει ελκυστική και να μπει στο χάρτη για κατοίκους και επισκέπτες, μέσα από τον επίσημο οδηγό της πόλης This is Athens».

Το κέντρο με αριθμούς 

● 20% του μόνιμου πληθυσμού της Αθήνας έχει αποχωρήσει από το κέντρο της τις τελευταίες δύο δεκαετίες (πηγή: «Το πρόβλημα των κενών και εγκαταλελειμμένων κτιρίων στο κέντρο της Αθήνας», Τριανταφυλλόπουλος, 2013, διαΝΕΟσις)
● Πάνω από το 60% των κτιρίων του κέντρου της Αθήνας είναι κατασκευασμένα πριν το 1960 (πηγή: «Το πρόβλημα των κενών και εγκαταλελειμμένων κτιρίων στο κέντρο της Αθήνας», Τριανταφυλλόπουλος, 2013, διαΝΕΟσις)
● Το σύνολο των ισόγειων επαγγελματικών στεγών στην Αθήνα ανέρχονται σε 6.605, από τις οποίες 4.858 είναι ανοιχτές (73,6%) ενώ 1.747 κλειστές (26,4%) (πηγή: έρευνα του ΙΝ.ΕΜ.Υ-ΕΣΕΕ για την καταγραφή της εμπορικής δραστηριότητάς του δήμου Αθηναίων, 2016)
● 16% των γραφείων πρώτης κατηγορίας στο κέντρο της Αθήνας κατεγράφησαν ως κενά στις αρχές του 2017 (πηγή: ΒΝΠ Paribas)
● Το ποσοστό κενών κτιρίων σε πολλούς λιγότερο εμπορικούς δρόμους ξεπερνά το 30%, ενώ στους γνωστούς εμπορικούς δρόμους ξεπερνά το 15% (πηγή: έρευνα του δήμου Αθηναίων σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, 2013)
● Δυο είδη εμπορίου δείχνουν ανθεκτικότητα: το χονδρικό εμπόριο των μεταναστών, το οποίο παρασύρει θετικά, και το γειτονικό τοπικό εμπόριο των γηγενών, όπως και το λαϊκό φθηνό εμπόριο (πηγή: έρευνα του ΕΜΠ/ N. Μπελαβίλας & Π.Πρέντου στο Athens Social Atlas, 2015)

Πλατεία Θεάτρου, το πρώτο σημείο παρέμβασης
Η δράση «Κατάστημα στο Κέντρο» αρχίζει από την ιστορική Πλατεία Θεάτρου. Πρόκειται για μία από τις παλαιότερες πλατείες της Αθήνας, όπου από το 1840 λειτούργησε το πρώτο λιθόκτιστο θέατρο της πόλης (γνωστό ως «Θέατρο Μπούκουρα»). Εκεί Αθηναίοι διαφόρων κοινωνικών τάξεων έφταναν στην πλατεία με άμαξες για να παρακολουθήσουν όπερες και λυρικά δράματα και να συγχρωτιστούν στους λασπωμένους δρόμους, όπου μετά την παράσταση στηνόταν «λαϊκή πανήγυρη». Το θέατρο κατεδαφίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα και στη θέση του χτίστηκε, σύμφωνα με το όραμα του Αριστείδη Διπλάρη, μια σχολή με πρωταρχική αποστολή να παρέχει, σε ένα ευρύτερο φάσμα πολιτών, τη δυνατότητα εκμάθησης τεχνικών επαγγελμάτων. 

Η πλατεία μετατράπηκε από πολιτιστικό, σε παιδαγωγικό και τεχνολογικό κέντρο, με πυρήνα τη Διπλάρειο Σχολή της Ελληνικής Βιοτεχνικής Εταιρείας, που λειτουργεί εκεί από το 1932. Λόγω της εγγύτητας με την υπαίθρια δημοτική αγορά, παράλληλα άνθισε και το εμπόριο – με τα γνωστά τσαγκαράδικα και δερματάδικα να δίνουν τον τόνο στην περιοχή. Αν και αυτή η έντονη δραστηριότητα έχει πλέον εκλείψει, τα ίχνη της παλιάς χρήσης της πλατείας, τα νεοκλασικά κτίρια, οι παραδοσιακές ταβέρνες, η Διπλάρειος –που εξακολουθεί να λειτουργεί ως παιδαγωγικό και πολιτιστικό κέντρο– αλλά και δημοφιλείς χώροι διασκέδασης, είναι ακόμα εκεί, έτοιμα να επανενεργοποιηθούν. 

Η πρόκληση. Αμέσως προκύπτουν ερωτήματα, όπως γιατί η δράση «Καταστήματα στο κέντρο» αρχίζει από την Πλατεία Θεάτρου; Με ποιον τρόπο μπορεί αυτό που λέμε οργάνωση της αστικής εμπειρίας να επανέλθει στο συγκεκριμένο τόπο; Θα καταφέρουν να λειτουργήσουν και να «επιβιώσουν» μέσα σε αυτό το πλαίσιο; 

Οι υπεύθυνοι του Δήμου λένε ότι το πρόγραμμα θα αξιοποιήσει τη συμβολική σημασία της Πλατείας Θεάτρου ως χώρου συνάντησης, εργασίας και ανταλλαγής, ώστε η πλατεία να αποτελέσει το νέο σημείο αναφοράς στην πολιτιστική ζωή της Αθήνας. Στην ουσία, δημιουργείται, με την υποστήριξη του Δήμου, ένα μεγάλο, συλλογικό, ανοιχτό εργαστήριο, όπου καλλιτέχνες και δημιουργοί θα μπορούν να δικτυώνονται και να συνεργάζονται, συμβάλλοντας στη διαμόρφωση της σύγχρονης πολιτιστικής ταυτότητας της πόλης. 

Σε ποιες ομάδες απευθύνεται κυρίως ο Δήμος και για ποια χρήση; 
Ο Δήμος Αθηναίων καλεί νέες και υφιστάμενες δημιουργικές ομάδες να αποκτήσουν τη «βάση» τους, να πειραματιστούν και να παρουσιάσουν τα προϊόντα τους, στην καρδιά της Αθήνας, για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Στη συγκεκριμένη γειτονιά, ο Δήμος θέλει να προάγει τη δημιουργική δραστηριότητα καλλιτεχνικών ομάδων και ομάδων επιμελητών, που θα «στήσουν» πολυσυλλεκτικούς χώρους δημιουργίας και ένταξης για να λειτουργήσουν ως καταλύτες για την περιοχή. Η δράση «Κατάστημα στο κέντρο» στην Πλατεία Θεάτρου προκρίνει ως προτεινόμενες χρήσεις όσες εμπίπτουν στη θεματική του Πολιτισμού, δηλαδή δημιουργία χώρων που θα φιλοξενούν πολιτισμικά προγράμματα, εκθέσεις, βιβλιοθήκες και εργαστήρια δημιουργικών ομάδων. 

Η δράση στην Πλατεία Θεάτρου με μια ματιά 

● Η πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος ανακοινώθηκε στις 24 Μαΐου 2018.
● Διάρκεια παραχώρησης καταστήματος: 6 μήνες, από τον Ιούλιο μέχρι τον Δεκέμβριο του 2018.
● Η αξιολόγηση και επιλογή των ωφελούμενων θα γίνει από πενταμελή Επιτροπή η οποία θα απαρτίζεται από τρεις εκπροσώπους του Δήμου Αθηναίων και της Ε.Α.Τ.Α. και από δύο ειδικούς στον τομέα του πολιτισμού.
● Κάθε κατάστημα θα στεγάζει μία ή και περισσότερες επιχειρήσεις, με δυνατότητα συστέγασης/συνεργασίας. Η επιλογή θα γίνεται ώστε να ευνοεί μελλοντικές συνεργασίες/συμπράξεις.
● Η δράση απευθύνεται σε φυσικά νομικά πρόσωπα, καθώς και σε ενώσεις φυσικών και νομικών προσώπων της θεματικής δραστηριότητας. 
● Οι υπεύθυνοι/χρήστες θα έχουν τη δυνατότητα δημιουργίας νέας έδρας και πώλησης προϊόντων ή υπηρεσιών, αλλά δεν είναι υποχρεωτικό να ασκούν εμπορική δραστηριότητα. 
● Οι υπεύθυνοι/χρήστες θα μπορούν να χρησιμοποιούν το κατάστημα ως χώρο εργασίας ή χώρο παραγωγής των προϊόντων τους, καθώς και για παραγωγή εκδηλώσεων ή εκθέσεων, αρκεί οι χρήσεις να είναι σε συμφωνία με τις προβλεπόμενες χρήσεις του καταστήματος.
● Οι υπεύθυνοι/χρήστες θα αναλαμβάνουν την πλήρη λειτουργία του καταστήματος κατά το εγκεκριμένο ωράριο καταστημάτων. 
● Οι υπεύθυνοι/χρήστες θα αποδέχονται τη λειτουργία του καταστήματος με βάση τις κατευθύνσεις του προγράμματος και την ενιαία σήμανση και σηματοδότηση της πρωτοβουλίας.
● Τα καταστήματα θα λειτουργούν ως εργαστήρια που θα προάγουν τις συνεργατικές διαδικασίες, ενώ οι ωφελούμενοι θα πρέπει να προτείνουν κι ένα πρόγραμμα εργαστηρίων και εκδηλώσεων, που θα είναι ανοιχτά προς το κοινό, ως ελάχιστη προσφορά στην κοινότητα. Πρακτικά αυτό προϋποθέτει το λιγότερο ένα εργαστήριο κάθε μήνα, που θα προσφέρεται δωρεάν προς το κοινό. 

Τα πρώτα καταστήματα στην Πλατεία Θεάτρου - Θεματικές 

ΧΕΙΡΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ - CRAFTS & PRODUCT DESIGN/ MAKERSPACE
Καταστήματα που προορίζονται για να στεγάσουν δραστηριότητες με έμφαση στη νέα επιχειρηματικότητα, στο χώρο της χειροτεχνίας και του βιομηχανικού προϊόντος. 

ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ - PROJECTSPACE
Καταστήματα που θα φιλοξενούν αποκλειστικά εναλλασσόμενα πολιτιστικά προγράμματα, όπως εκθέσεις σύγχρονης τέχνης όλων των εφαρμογών εικαστικών, ζωγραφικής, χαρακτικής, φωτογραφίας, γλυπτικής εγκατάστασης κ.ά.

ΠΟΛΥΧΩΡΟΣ ΠΑΡΑΣΤΑΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗΣ - PERFORMANCESPACE
Καταστήματα που θα λειτουργήσουν ως χώρος εκδηλώσεων, δράσεων, συζητήσεων, παρουσιάσεων πειραματικής μουσικής, θεατρικών δρώμενων κ.ά.

Παραδείγματα από το εξωτερικό που εμπνέουν

SOMEWHERE TO 
(Λονδίνο, 2012) 

INCUBATOR BUREAU
(Άμστερνταμ, 2000-17)

LAKATLAN 
(Βουδαπέστη, 2014-17)

MEANWHILE SPACE 
(Λονδίνο, 2009- 17)

MILES 
(Νέα Υόρκη, 2003-17)

Περισσότερες πληροφορίες
https://www.polis2.thisisathens.org

Επικοινωνία
info@polis2.thisisathens.org