#kids4thecity: Πώς εκατοντάδες παιδιά γνώρισαν με μοντέρνους τρόπους τα μνημεία της Αθήνας

Σε μια εποχή που οι φθορές και οι βανδαλισμοί στα γλυπτά, τα μνημεία και τα κτήρια της πόλης έγιναν κομμάτι της καθημερινότητάς της, μια πρωτοβουλία προς μίμηση δείχνει έναν άλλο τρόπο δράσης και αντίδρασης σε ό,τι συμβαίνει γύρω μας, υπερβαίνοντας τις παραδοσιακές κλειστές σχολικές πρακτικές διδασκαλίας.

Η ιδέα που έγινε πραγματικότητα σε αριθμούς
Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Το παιδί, η πόλη και τα μνημεία», υπεύθυνη του οποίου είναι η Πρόεδρος της Τεχνόπολης Πόπη Διαμαντάκου, εφαρμόστηκε πιλοτικά σε 20 Νηπιαγωγεία και Δημοτικά σχολεία της Αθήνας και οι αριθμοί έχουν τη σημασία τους: μέσα σε 6 μήνες, 776 μαθητές από 32 σχολικές τάξεις γνώρισαν 27 σημεία στην πόλη που φιλοξενούν γλυπτά και εργάστηκαν ομαδικά για να διηγηθούν τις ιστορίες τους με ψηφιακά και εικαστικά μέσα.  

Στο ίδιο πλαίσιο, πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις συντηρητών μνημείων και του WWF σε 20 σχολεία, έγιναν 5 συναντήσεις επαιδευτικών, 54 δάσκαλοι και νηπιαγωγοί επιμορφώθηκαν στη χρήση των οπτικοακουστικών εργαλείων ως μέσου καλλιτεχνικής έκφρασης και διοργανώθηκαν 2 μεγάλες γιορτές στην Τεχνόπολη.

Γιατί η πόλη είναι μνήμη και πολιτισμός!
Πιστεύοντας βαθιά πως η αγωγή στις αξίες και τη φροντίδα της πόλης ως πυρήνας της Δημοκρατίας και του Πολιτισμού είναι απαραίτητη από τα σχολικά χρόνια, το πρόγραμμα-πρωτοβουλία του δήμου Αθηναίων που υλοποιήθηκε από την Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων σε συνεργασία με τις Διευθύνσεις Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Α΄Αθήνας, και με την Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, μέσω του Γραφείου Διασύνδεσης της Σχολής, βοηθά μαθητές και μαθήτριες 5-18 ετών να ανακαλύψουν την αισθητική αξία των υπαίθριων γλυπτών και των ιστορικών κτηρίων της Αθήνας, να μάθουν να προστατεύσουν τον δημόσιο χώρο, να διερευνήσουν τη σύνδεση μνημείων και κτηρίων με την πόλη και την ιστορία της, να προετοιμαστούν κατάλληλα ώστε να γίνουν οι υπεύθυνοι ιδιοκτήτες της, οι αυριανοί ενεργοί πολίτες.

Πρωτότυπη παιδαγωγική προσέγγιση, νέες πολύπλευρες δράσεις
Με το βλέμμα στραμμένο στην ανάγκη μετάβασης από ένα κλειστό εκπαιδευτικό σύστημα σε ένα σύγχρονο δίκτυο ανταλλαγής ιδεών, προτάσεων και καλών πρακτικών, που θα παραμένει σε ανοιχτό διάλογο με την κοινωνία, και θα ενθαρρύνει την πρωτοβουλία και την εξέλιξη των μελών του στη βάση της διά βίου μάθησης, οι ιθύνοντες του προγράμματος επιδιώκουν τη γόνιμη διάδραση με την εγχώρια εκπαιδευτική κοινότητα (εκπαιδευτικούς, μαθητές, αρμόδιους φορείς) και τις τοπικές κοινωνίες, αλλά και την ανταλλαγή με χώρες της ΕΕ που εφαρμόζουν αντίστοιχα προγράμματα και υιοθετούν ανάλογη προσέγγιση.

Την πρωτότυπη παιδαγωγική προσέγγιση και μεθοδολογία του προγράμματος έρχεται να αποτυπώσει και να καταστήσει προσβάσιμη για κάθε ενδιαφερόμενο ο Οδηγός για τους εκπαιδευτικούς. Ο σχετικός Οδηγός για την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση βρίσκεται ήδη υπό έκδοση και αναμένεται να είναι διαθέσιμος στις αρχές του 2018.

Φέτος, το πρόγραμμα ανανεώθηκε και εμπλουτίστηκε με νέες δραστηριότητες, εικαστικές επισκέψεις, εργαστήρια δημιουργικής έκφρασης και συναντήσεις με καλλιτέχνες και ειδικούς, για να διευρυνθεί στην Πρωτοβάθμια και να εφαρμοστεί πιλοτικά στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.

Συγκεκριμένα, με βάση την ανταπόκριση των σχολείων στην πρόσκληση συμμετοχής στη δεύτερη περίοδο εφαρμογής του προγράμματος, οι άμεσα ωφελούμενοι και στις δύο βαθμίδες ήταν (κατά προσέγγιση):

• 36 Νηπιαγωγεία και Δημοτικά σχολεία, και 23 Γυμνάσια και Λύκεια της Α΄ Αθήνας

• 100 νηπιαγωγοί και δάσκαλοι και 50 καθηγητές μέσης εκπαίδευσης

• 1.200 μαθητές Π.Ε. και 700 μαθητές Δ.Ε.

Ωστόσο, οι εμμέσως ωφελούμενοι από τις δράσεις του προγράμματος περιλαμβάνουν επιπλέον τις οικογένειες των μαθητών, την ευρύτερη εκπαιδευτική κοινότητα αλλά και τις επιμέρους τοπικές κοινωνίες.

Τι ακριβώς συμβαίνει σε Νηπιαγωγεία, Δημοτικά, Γυμνάσια και Λύκεια

Στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση το πρόγραμμα εστιάζει στα υπαίθρια γλυπτά της Αθήνας, στους κινδύνους που τα απειλούν, στην προστασία και τη συντήρησή τους.

Μέσα από τις δράσεις του, οι μικρότεροι μαθητές και οι μαθήτριες:

• «υιοθετούν» ένα άγαλμα ή μνημείο στη γειτονιά τους και γνωρίζουν εμβληματικά γλυπτά στο κέντρο της Αθήνας.

• φτιάχνουν με την τάξη τους ιστορίες για τα γλυπτά της πόλης, αξιοποιώντας οπτικοακουστικά μέσα, χοροκινητική έκφραση και δημιουργική γραφή 

• διερευνούν τη σχέση των γλυπτών με την ιστορία και τη μνήμη της πόλης, και μαθαίνουν να τα αναγνωρίζουν ως τοπόσημά της

• αναπτύσσουν δεξιότητες του ενεργού πολίτη που διεκδικεί ποιότητα ζωής σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο.

Κατά το σχολικό έτος 2017-2018 το πρόγραμμα προσέφερε:

• γενικές ενημερωτικές συναντήσεις/επιμορφώσεις των εκπαιδευτικών, για μια εισαγωγή στο σκεπτικό, τη μεθοδολογία και τα εργαλεία του προγράμματος 

• επιμορφώσεις εκπαιδευτικών από καλλιτέχνες και ειδικούς, με εργαστήρια οπτικοακουστικών μέσων, δημιουργικής γραφής και χοροκίνησης

• επισκέψεις και ξεναγήσεις μαθητών και εκπαιδευτικών σε δημόσιους χώρους της πόλης που φιλοξενούν έργα Τέχνης και σε εργαστήρια βασικών εκπροσώπων της νεοελληνικής γλυπτικής

• οι σχολικές ομάδες έχουν τη δυνατότητα να παρουσιάσουν τα έργα τους και να αφηγηθούν την εμπειρία της συμμετοχής τους στο πρόγραμμα σε μια μεγάλη γιορτή που φιλοξενείται στο τέλος της περιόδου στην Τεχνόπολη. 

Το πρόγραμμα «Το παιδί, η πόλη και τα μνημεία» εφαρμόστηκε φέτος πιλοτικά και στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, εστιάζοντας στην αρχιτεκτονική κληρονομιά της Αθήνας, και στην τέχνη της τοιχογραφίας και του graffiti.

Συγκεκριμένα

• εστιάζει στη σημασία της προστασίας των ιστορικών κτηρίων

• επιχειρεί να διαχωρίσει τα έργα τέχνης από την αισθητική ρύπανση του αστικού περιβάλλοντος

• προσεγγίζει, θεωρητικά και βιωματικά, τις έννοιες του δημόσιου χώρου και της πολιτειότητας

• δίνει σε μαθητές και εκπαιδευτικούς την ευκαιρία να αφηγηθούν τη δική τους αστική εμπειρία αξιοποιώντας ποικίλα μέσα (οπτικοακουστικά, εικαστικά, δημιουργική γραφή κ.ά.).

Στο πλαίσιο αυτό, το πρόγραμμα προσέφερε: 

• σεμινάριο για τους εκπαιδευτικούς με θέμα τη νεότερη αρχιτεκτονική και τις γειτονιές της Αθήνας

• επιμορφώσεις εκπαιδευτικών από καλλιτέχνες και ειδικούς, με εργαστήρια οπτικοακουστικών μέσων, εικαστικής έκφρασης και δημιουργικής γραφής

• ξεναγήσεις μαθητών και εκπαιδευτικών στην αρχιτεκτονική κληρονομιά και την ιστορία της περιοχής του Ψυρρή

• εξοικείωση μαθητών και εκπαιδευτικών με τη διαδικασία της καταγραφής κτηρίων

• επισκέψεις σε σημεία της πόλης με ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό, εικαστικό και ιστορικό ενδιαφέρον, και επίσκεψη στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών

• ανοιχτή διαβούλευση μεταξύ των μαθητών και μαθητριών, με θέμα «Συν-κάτοικοι στην πόλη», προκειμένου οι έφηβοι συμμετέχοντες:

α. να εξοικειωθούν με τον ανοιχτό δημόσιο διάλογο και τη λήψη αποφάσεων για θέματα δημόσιου συμφέροντος χωρίς ψηφοφορία

β. να κατανοήσουν πώς θεσμοθετούνται οι προτάσεις που προκύπτουν από το διάλογο αυτόν

γ. να μυηθούν στην έννοια της κοινής συναίνεσης (consensus).

Γιορτή λήξης πιλοτικής εφαρμογής
Περισσότεροι από 600 μαθητές και μαθήτριες από 23 Γυμνάσια και Λύκεια της Αθήνας που συμμετείχαν στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Το παιδί, η πόλη και τα μνημεία» γιόρτασαν μαζί με τους καθηγητές τους, τους εταίρους και τους διοργανωτές του προγράμματος την ολοκλήρωση της πιλοτικής εφαρμογής του κατά το σχολικό έτος 2017-2018 στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Δ.Ε.), την Παρασκευή 20/4, στην Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων.

Το πρόγραμμα της εκδήλωσης περιελάμβανε παρουσίαση της ιδιαίτερης διαδρομής κάθε σχολείου στο πρόγραμμα, διαβούλευση των μαθητών/μαθητριών, έκθεση με έργα των σχολείων και εικαστικό εργαστήρι.

Ειδικότερα, η διαδικασία της διαβούλευσης, που περιελάμβανε συζήτηση και ηλεκτρονική ψηφοφορία, είχε ως στόχο την εξοικείωση των εφήβων με θέματα που αφορούν στον δημόσιο χώρο, και με τα εργαλεία του ανοιχτού διαλόγου και της συναίνεσης.

Στο πρώτο μέρος της διαδικασίας, τα σχολεία, που εκπροσωπήθηκαν στη διαβούλευση από 5 μαθητές το καθένα, χωρίστηκαν σε 11 ομάδες. Κάθε ομάδα ανέλαβε να επεξεργαστεί και να συζητήσει ένα θέμα, να καταγράψει τα συμπεράσματά της και να τα μεταφέρει στο Προεδρείο, το οποίο αναδείχθηκε με κλήρωση μεταξύ των μαθητών.

Με την ολοκλήρωση της συζήτησης, τα μέλη του Προεδρείου επεξεργάστηκαν τα συμπεράσματα ανά θέμα και τα υπέβαλαν για ψήφιση (ηλεκτρονικά) στην «Ολομέλεια» της διοργάνωσης, το σύνολο των σχολικών ομάδων.

Ενδεικτικά, στο ερώτημα «Ένα παλιό κτήριο είναι προτιμότερο να γκρεμιστεί ή να ξαναχρησιμοποιηθεί;», η πλειοψηφία (60%) απάντησε «Να χρησιμοποιηθεί» και το 34% «Εξαρτάται». 

Στο ερώτημα «Ποιος πρέπει να αποφασίζει πού και πότε θα γίνει μια εικαστική παρέμβαση στον δημόσιο χώρο;», περισσότεροι από τους μισούς (51%) δήλωσαν ότι προτιμούν «Να δώσει ο Δήμος άδεια για συγκεκριμμένα μέρη».

Στο ερώτημα «Σε ποιους τομείς μπορεί ο πολίτης να επέμβει εθελοντικά», οι περισσότεροι απάντησαν «Στην καθαριότητα» (63%) και «Στο πράσινο» (28%).

Στο ερώτημα «Τι πρέπει να γίνει με το σπίτι ενός σημαντικού λογοτέχνη που έχει εγκαταλειφθεί;», η συντριπτική πλειοψηφία (91%) πιστεύει ότι πρέπει «Να γίνει αναπαλαίωση του κτηρίου και να χρησιμοποιηθεί ως μουσείο αφιερωμένο στον λογοτέχνη».

Την εκδήλωση χαιρέτισαν εκπρόσωποι των εταίρων του προγράμματος: εκ μέρους του Δημάρχου Αθηναίων, η Μαρία Ηλιοπούλου, Αντιδήμαρχος για το Παιδί, η Πρόεδρος της Τεχνόπολης και Υπεύθυνη του Προγράμματος, Πόπη Διαμαντάκου, ο Κοσμήτορας της Α.Σ.Κ.Τ., Άγγελος Αντωνόπουλος, η Διευθύντρια Δ.Ε. Α΄ Αθήνας, ΥΠ.Π.Ε.Θ.,  Ιωάννα Ψίνα και η Προϊσταμένη Τμήματος Α΄ για το Περιβάλλον και την Αειφορία, ΥΠ.Π.Ε.Θ., Σοφία Λαπατά.

Τις παρουσιάσεις των σχολείων και την απονομή των επαίνων συντόνισαν η Πόπη Διαμαντάκου και ο Υπεύθυνος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Δ.Ε. Α΄ Αθήνας, Εμμανουήλ Χατζηελευθερίου.

Παράλληλα με τις παραπάνω δράσεις, τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να συνδημιουργήσουν εικαστικά στο πλαίσιο του εργαστηρίου «Υπογράφω υπεύθυνα!» με τον εικαστικό και συνεργάτη του προγράμματος, Γεράσιμο Αβλάμη.

Ποια είναι η ομάδα συντονισμού και επικοινωνίας

Πόπη Διαμαντάκου, Υπεύθυνη προγράμματος
Γεννήθηκε στην Αθήνα. Είναι πρόεδρος της Τεχνόπολης του ΔΑ και εντεταλμένη σύμβουλος του ΔΑ για το πρόγραμμα «Το παιδί, η πόλη και τα μνημεία». Είναι μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες και είναι κάτοχος διδακτορικού τίτλου του τμήματος ΜΜΕ και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου, καθώς και κάτοχος πτυχίου DEA του Πανεπιστημίου Paris I (Σορβόνη). Εργάστηκε ως δημοσιογράφος (αρθρογράφος και υπεύθυνη τμήματος) στις εφημερίδες Καθημερινή (1987-2000, 2012-2014) και Τα Νέα (2000-2012). Δίδαξε ως επισκέπτρια καθηγήτρια στο μεταπτυχιακό τμήμα ΜΜΕ & Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου (2002-2008). Το 2014, εξελέγη δημοτική σύμβουλος με το συνδυασμό «Δικαίωμα στην πόλη».

Αγγελική Τσέλιου, Programme Manager
Γεννήθηκε και ζει στην Αθήνα. Σπούδασε Ελληνική Φιλολογία, Νεοελληνική Λογοτεχνία και Λογοτεχνική Μετάφραση. Με υποτροφία του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης, απέκτησε μεταπτυχιακό τίτλο D.E.A. (από το Institut Néohellénique, Paris IV -Sorbonne). Έχει συνεργαστεί, μεταξύ άλλων, με το Ε.ΚΕ.ΒΙ., ως αρχισυντάκτρια με το ένθετο της Καθημερινής, Οι Ερευνητές πάνε παντού, με την  ΑΘΗΝΑ 2004, με την PostScriptum, Information Architecture και με διάφορους εκδότες (Πατάκης, Πόλις, Μεταίχμιο, Κριτική, Ερευνητές κ.ά.) ως project manager, υπεύθυνη περιεχομένου ψηφιακών εκδόσεων, μεταφράστρια και επιμελήτρια εκδόσεων. Από το 2016 συνεργάζεται με την Τεχνόπολη ΔΑ ως συντονίστρια του προγράμματος «Το παιδί, η πόλη και τα μνημεία». Συμμετέχει σε ελληνικά και ευρωπαϊκά δίκτυα ενεργών πολιτών. Μιλάει γαλλικά και αγγλικά.

Λένκα Κανέλλια, Events & Communication Coordinator          
Σπούδασε Management και Marketing  στην Τσεχία, Τραπεζικό management με ειδικότητα στις Διεθνείς επενδύσεις στο Τραπεζικό Ινστιτούτο της Πράγας και ολοκλήρωσε το διετές πρόγραμμα της Ε.Ε. «Μanager για την Ευρωπαϊκή Ένωση». Διαθέτει πιστοποίηση “Event and Convention Management” από πανεπιστήμιο της Ελβετίας. Εργάστηκε στην Αθήνα ως ανταποκρίτρια, ρεπόρτερ και media support για τσεχικά ΜΜΕ (εφημερίδες, ραδιόφωνο). Από το 2013, ασχολείται με τις δημόσιες σχέσεις, την επικοινωνία και τη διαχείριση εκδηλώσεων. Είναι μέλος του Event Planning and Event Management Group for Event Professionals. Από το 2015, συμμετέχει ενεργά σε online παιδικό περιοδικό για δίγλωσσα παιδιά. Μιλάει ελληνικά, τσεχικά, αγγλικά και γερμανικά.

Παναγιώτα Δούκα, Project Executive
Απόφοιτη του 1^ου Γενικού Λυκείου Κορίνθου (2013). Τελειόφοιτη του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Πατρών. Στο πλαίσιο της πρακτικής εργασίας της σε Δημοτικά σχολεία, ασχολήθηκε με την εκπαίδευση για παιδιά με αναγνωρισμένες μαθησιακές δυσκολίες (δυσλεξία, σύνδρομο Asperger, υπερκινητικότητα, υψηλή νοημοσύνη). Έχει ολοκληρώσει τις σπουδές της στη Θεωρία της Μουσικής, μιλάει Αγγλικά και Γερμανικά.

Τα συνεργαζόμενα πρόσωπα και φορείς

A. Φορείς

Δήμος Αθηναίων

• Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων 

• Αντιδημαρχία για το Παιδί 

• Αντιδημαρχία Διαχείρισης Απορριμμάτων

• Αντιδημαρχία Αστικής Υποδομής, Κατασκευών και Κτιριακών Έργων

 
Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων

• Δ/νση Π.Ε. Α΄ Αθήνας

• Δ/νση Δ.Ε. Α΄ Αθήνας

Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών

• Γραφείο Διασύνδεσης ΑΣΚΤ

Πανεπιστήμιο Αιγαίου 

• Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας

B. Ομάδες σχεδιασμού και υλοποίησης

i. Πρωτοβάθμια εκπαίδευση

• Θάλεια Δραγώνα - Κοσμήτωρ, Καθηγήτρια Κοινωνικής Ψυχολογίας και Πρόεδρος του Τμήματος Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία του Πανεπιστημίου Αθηνών

• Μαρία Δημοπούλου  - Υπεύθυνη Γραφείου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Α΄ Δ/νσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Αθηνών

• Πόπη Κύρδη - Υπεύθυνη Γραφείου Πολιτιστικών Θεμάτων Α΄ Δ/νσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Αθηνών

• Πραξιτέλης Τζανουλίνος - Γλύπτης, Εκπαιδευτικός ΤΕΙ Αθήνας , Τμήμα Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης

• Ελένη Σβορώνου - Υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, WWF Ελλάς

• Σοφία Ντιντιούμη – Αρχαιολόγος, Τμήμα Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Δ/νσης Σχεδίου Πόλεως και Αστικού Περιβάλλοντος του Δήμου Αθηναίων

• Μαρία Λεωνίδα - σκηνοθέτις, ιδρυτικό μέλος του “Καρπός” - Κέντρο εκπαιδευτικών δράσεων και διαπολιτισμικής επικοινωνίας

• Βίκη Σπάχου, Χορεύτρια, χορογράφος

ii. Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση

• Γιάννης Σκαλτσάς, Επίκουρος Καθηγητής, Υπεύθυνος Γραφείου Διασύνδεσης ΑΣΚΤ

• Δάφνη Γαβρίλη, Διευθύντρια Διαπολιτισμικού Γυμνασίου Αθήνας, Πρόεδρος 7^ης Δημοτικής Κοινότητας ΔΑ

• Κατερίνα Σχινά, Μεταφράστρια, Δημοσιογράφος, Συγγραφέας

• Βίκυ Μπέτσου, Εικαστικός, Επίκουρη καθηγήτρια ΑΣΚΤ

• Γεράσιμος Αβλάμης, Εικαστικός

• Ειρήνη Γρατσία, Αρχαιολόγος, Συντονίστρια της MONUMENTA

• Γεωργία Γκουμοπούλου, Αρχιτέκτων – Πολεοδόμος