Οι κρυμμένες κουκουβάγιες της Αθήνας

Ο Δημήτρης Κάσδαγλης είναι ένας εικονογράφος παιδικών βιβλίων, illustrator και σχεδιαστής κόμικς που επιδίδεται, εδώ και λίγους μήνες σε ένα ongoing project: ζωγραφίζει κουκουβάγιες ή και άλλες, πιο πρωτόγονες μορφές σαν αρχαία ξωτικά, σε πέτρες που τις αφήνει κρυμμένες σε διάφορα σημεία της πόλης για να τις βρει ο κάθε περαστικός. Το σύμβολο της Αθήνας κρυμμένο σε πάρκα, παλιές πόρτες, επάνω σε μάρμαρα και παγκάκια, σε ράφια βιβλιοπωλείων ή σκαλοπάτια: μια όμορφη έκπληξη μέσα στο αστικό χάος. Ακολούθησα τις Κουκουβάγιες και τον δημιουργό τους, στο πέταγμά τους.

Πώς ακριβώς ξεκίνησε το project Κουκουβάγιες; Και πώς εξελίχθηκε;
Ξεκίνησε ένα ηλιόλουστο μεσημέρι Νοέμβρη, που βγαίνοντας από τη θάλασσα με μια καταπληκτική ιδέα για ένα λογότυπο που δούλευα εκείνο τον καιρό, μην έχοντας χαρτί και μολύβι μαζί μου για να αποτυπώσω την έμπνευση, ζωγράφισα με ένα κομμάτι κάρβουνο πάνω σε ένα ξύλο που είχε ξεβραστεί στην ακτή. Τέχνη πρωτόγονη! Η ιδέα για το λογότυπο ήταν εξαιρετική αλλά όχι πρωτότυπη. Εκ των υστέρων βρήκα ότι κάποιος, κάπου, κάποτε το είχε ξανασκεφτεί, οπότε έμεινα με τη χαρά μιας «εύρηκα!» στιγμής και το αίσθημα ικανοποίησης που σου δίνει ένα άμεσο πετυχημένο αποτέλεσμα. Ο χειμώνας πέρασε, η ανάγκη για δημιουργική έκφραση έμεινε, και με το που ξεκίνησε το καλοκαίρι, άρχισα να μουντζουρώνω πέτρες συστηματικά. Πριν ή μετά το κολύμπι, σε καθημερινή βάση, ζωγράφιζα με κάρβουνο μορφές τις οποίες, αφού φωτογράφιζα, άφηνα στην τύχη τους. Για μένα κρατούσα το στιγμιότυπο, το οποίο και κοινοποιούσα διαδικτυακά. Οι μήνες περνούσαν, οι φωτογραφίες πληθαίνανε, τα αιτήματα από φίλους για πέτρες επίσης. Για να μην έχω ζήλιες και γκρίνιες, οι κουκουβάγιες ήρθαν ως σολομώντεια απάντηση στο ποια μορφή θα έπαιρναν οι πέτρες εκείνες που θα άφηναν την παραλία.

Μίλησέ μου για τη «μυστική» σου παραλία όπου βρήκες και τα φτωχικά υλικά, πέτρα και κάρβουνο, για τις κουκουβάγιες σου.
Μα είναι μυστική! Μπορώ να σου πω ότι είναι εκτεθειμένη σε βοριάδες και νοτιάδες, με κρύα νερά, δυνατά ρεύματα, πέτρες και αχινούς. Ονειρεμένη-φανταστική ε; Εξωτική δεν τη λες, εξοχική όμως είναι. Προσιτή αλλά όχι κοσμική, βλέπει τη δυτική Στερεά Ελλάδα, έχει θέα τη Γέφυρα Ρίου - Αντιρρίου και απολαμβάνει καταπληκτικά ηλιοβασιλέματα.
Κουκουβάγιες φτιάχνω δύο ειδών, εκείνες που ζωγραφίζω σε πέτρα, είναι ιδιαίτερα εκφραστικές και θυμίζουν αρκετά τη δουλειά μου ως εικονογράφου βιβλίων για παιδιά, και εκείνες που ζωγραφίζω με μελάνι σε κεραμίδι που έχει «δουλευτεί» από τη θάλασσα. Αυτές, που τις αποκαλώ Ύστερες Καλοκαιρινές γιατί προέκυψαν στα μέσα φθινοπώρου, θυμίζουν μορφές από πρώιμα μελανόμορφα αγγεία και φέρνουν σε φυλαχτά, ρόλος που τους ταιριάζει.

Αυτά τα φτωχά υλικά πώς ακριβώς διαφέρουν ή ομοιάζουν με τα πλούσια υλικά και τις digital τεχνικές που χρησιμοποιείς στην «κανονική» σου εργασία;
Τα λες φτωχά, αλλά ξέρεις τι πλούσια υφή αποδίδουν; Παρόλο που τα μέσα με τα οποία είχα ξεκινήσει να δουλεύω επαγγελματικά ήταν παραδοσιακά, νερομπογιές και μελάνια, ζητούσα περισσότερο έλεγχο στο τελικό αποτέλεσμα, έτσι σιγά-σιγά και σταθερά, η δουλειά μου έγινε ψηφιακή. Το αψεγάδιαστο τεχνικά αποτέλεσμα όμως πλέον υστερούσε σε ζωντάνια και αναζητούσα ψηφιακούς τρόπους για την απόδοσή της. Κάρβουνο είχα να πιάσω στα χέρια μου από τα φοιτητικά μου χρόνια. Το να δημιουργήσω ...πρωτόγονα, με ξεκλείδωσε δημιουργικά και μου υπενθύμισε τη χαρά αυτού που κάνω, λύνοντάς μου μυαλό και χέρια.
Υπάρχει πάντως και το ψηφιακό κομμάτι, από τη στιγμή που φωτογραφίζω και αναρτώ διαδικτυακά ό,τι φτιάχνω. Μου επιτρέπω ως ένα βαθμό τα φίλτρα όσον αφορά στο χρώμα, αλλά δεν θα επεξεργαστώ με κανένα άλλο τρόπο τη φωτογραφία για να βελτιώσω τη σύνθεση ή να διορθώσω τυχόν ψεγάδια.

Ποια είναι η κοινή γραμμή που ενώνει (ή δεν ενώνει) τα illustrations και τα κόμικς με τις Κουκουβάγιες;
Η αγάπη μου για την αφήγηση, υποθέτω. Ιστορίες προσπαθώ να διηγηθώ, και στην μια περίπτωση και στην άλλη. Η διαφορά είναι ότι στα κόμικς ή σε ένα εικονογραφημένο βιβλίο υπάρχει μια ιστορία που λειτουργεί ως πυρήνας και ορίζει τις εικόνες και την ακολουθία τους. Αν ισχύει κάτι τέτοιο και με τις κουκουβάγιες, αυτό δεν το έχω ανακαλύψει ακόμα. Οι φωτογραφίες αυτές, που είναι στην ουσία εικονογραφήσεις, λειτουργούν αποσπασματικά για την ώρα και μου θυμίζουν περισσότερο καρτ-ποστάλ προερχόμενα από τον ίδιο αποστολέα, παρά κάποιο αφήγημα με συνοχή.

Γιατί όμως Κουκουβάγιες;
Γιατί, ως το ιερό ζώο της θεάς Αθηνάς, είναι σύμβολο της πόλης που γεννήθηκα και αγαπώ... γιατί κάποιος μου είχε δωρίσει μια κονκάρδα με κουκουβάγια όταν ήμουν παιδί, την οποία ακόμα έχω φυλαγμένη... για τον τρόπο που μπορούν να σε κοιτάξουν όλο ενδιαφέρον κατάματα, με βλέμμα διαπεραστικό και ελαφρώς ανακριτικό... γιατί το βλέμμα τους θυμίζει τον τρόπο που κοιτάζουν αρχαία ειδώλια με στόχο τη θέωση, την ένωση δηλαδή του Ανθρώπου με τον Θεό... γιατί ταυτίζονται με τη σοφία και συγγενεύουν με τους μπούφους. Γιατί είναι ταιριαστό οι πέτρες που αφήνουν την παραλία να παίρνουν μορφή πτηνού... Γιατί πέρα από το συμβολικό τους χαρακτήρα, είναι πολύ απλές στο να τις σχεδιάσεις  και ταιριάζουν στα βότσαλα που προτιμώ... γιατί ο χρυσός μαρκαδόρος που ήθελα να δοκιμάσω πάνω σε πέτρα, πάει με τα μάτια τους. Σε κάλυψα;

Μαζί με τις Κουκουβάγιες, σε μικρότερο βαθμό, σχεδιάζεις και κάποιες «ιερατικές» τύπου μορφές, κάτι σαν πρόσωπα Δρυΐδη σε πέτρες που τις αφήνεις σε σημεία της πόλης. Αυτοί οι ιερατικοί γέροντες πώς προέκυψαν;
Αυτές οι μορφές, όπως σου είπα, είναι προγενέστερες. Ανδρικές και γυναικείες, μυθικές και καθημερινές, τις οποίες θα φτιάξω επιτόπου. Αποφεύγω να χρησιμοποιώ ως καμβά την πέτρα, προτιμώ να αναδεικνύω τη μορφή που μου βγάζει η ίδια. Είναι μια πέτρα φιλόσοφος, μοναχός, αγρότης, πρόσφυγας, λουόμενος, νύμφη, ξωτικό, σάτυρος, μάγισσα, γοργόνα, κύκλωπας; Ό,τι και να είναι πάντως μου ρίχνει σε χρόνια, εξού και το σεβάσμιο που αποπνέει. Τέτοιες μορφές έχω κάνει λίγες στην Αθήνα, κυρίως γιατί δεν βρίσκω εύκολα πέτρες που να μου επιτρέπουν να αποδώσω χαρακτηριστικά πάνω τους.

Σε ποια σημεία της Αθήνας αφήνεις τα έργα;
Ιδανικό μέρος είναι ο λόφος του Φιλοπάππου. Είναι μια τοποθεσία που αγαπώ πολύ, ένα νησί πράσινου στο κέντρο της πόλης, στο οποίο καταφεύγω όποτε νιώσω το τσιμέντο να με πνίγει. Ο Βοτανικός Κήπος επίσης... είναι ιδανικές τοποθεσίες γιατί μπορώ να βρω τα υλικά μου εκεί με σχετική ευκολία, καθώς και να δημιουργήσω ανενόχλητος. Από εκεί και πέρα, αφήνω σε μέρη που συχνάζω ή όπου βρω ένα σημείο που να με εμπνέει για φωτογράφιση. Σε ένα καφέ, έναν μισογκρεμισμένο τοίχο, μια προτομή, ένα παγκάκι, ένα ρόπτρο... δεν τα κρύβω, τα τοποθετώ σε μάλλον κοινή θεά, αρκεί κανείς να είναι παρατηρητικός για να τα προσέξει.

Έχεις δει κάποιον να τα υιοθετεί; Πώς ήταν;
Όχι, δεν έχω δει. Έχει τύχει να περάσω μισή ώρα αργότερα από το σημείο που άφησα μια κουκουβάγια και να την έχουν πάρει. Μου έχει συμβεί να περπατώ μαζί με κόσμο ψάχνοντας να βρούμε μια συγκεκριμένη πέτρα και να δω την έκπληξή του, όπως έχει τύχει να ξαφνιαστώ και εγώ έχοντας ξεχάσει ότι είχα βάλει μια πέτρα κάπου για να τη προστατεύσω από τη βροχή. Στην εξοχή μού αρέσει να περνάω από κάπου και να βλέπω την πέτρα μου να με καλωσορίζει καθημερινά μέχρι κάποιος να την πάρει, ή να ξεθωριάσει με το πέρασμα του χρόνου. Από εκείνες που έχω χαρίσει ως τώρα, ξέρω πως η χάρη τους έχει φτάσει από τον Καναδά μέχρι την Αυστραλία. Μου αρέσει πάντως η ιδέα ότι ταξιδεύουν σε μέρη που εγώ δεν έχω πάει ακόμα, και με τον κόσμο που επισκέπτεται τον Λόφο έχουν μεγάλες πιθανότητες για κάτι τέτοιο.
Στην πιο πρόσφατη ιστορία που έχω από Φιλοπάππου, είμαι στους πρόποδες του λόφου των Μουσών ζωγραφίζοντας μια τελευταία κουκουβάγια πριν φύγω. Βλέποντας έναν απαίδευτο κύριο που ήδη έχει λαχανιάσει από την προσπάθεια να ανέβει, σκέφτομαι ότι αν στην επιστροφή του από το μνημείο με προλάβει πριν φύγω, θα του τη χαρίσω, ως επιβράβευση για την ανάβαση. Τελειώνω την πέτρα, ο κύριος πουθενά, την τοποθετώ σε ένα ωραίο σημείο και ετοιμάζομαι για φωτογράφιση και αναχώρηση, όπου να ’σου ο κύριος, κατηφορίζει ασθμαίνοντας και καταλήγει στα σκαλοπάτια μπροστά από τον Άγιο Δημήτριο τον Λουμπαρδιάρη. Τον πλησιάζω με την πέτρα και του εξηγώ τις προθέσεις μου, αλλά μάλλον τον τρόμαξα τον άνθρωπο... δεν επέμεινα, χαιρέτησα και την άφησα παρακάτω. Έτσι προέκυψε η φωτογραφία με την κουκουβάγια μέσα στην καρδούλα που κάποιος χάραξε σε ένα μαρμάρινο παγκάκι.

Λατρεύω την ιστορία της ονομασίας τους: Abovo...
Είμαι με έναν πολύ καλό μου φίλο για καφέ και συζητάμε τα των πετρών. Συμμετέχω για πρώτη φορά σε έκθεση γκαλερί και είμαι πελαγωμένος γιατί ψάχνω να βρω τρόπους παρουσίασης και φυσικά όνομα για αυτό που κάνω. Παίζει ένα πανέμορφο σόλο πιάνου κάποια στιγμή που με βγάζει από τον ειρμό μου... Πόσες φορές, σε πόσα καφέ, έχεις ακούσει ένα τραγούδι ή ένα ορχηστρικό και λες «ωραίο κομμάτι!» αλλά δεν το ψάχνεις περαιτέρω; Ε, εδώ μου κόλλησε να το βρω! Στίχους δεν έχει να τους σημειώσουμε, βάζουμε shazam, τίποτα, πάω στον μπαρίστα, ο υπολογιστής είναι σε άλλο χώρο, περαστικά μας, δοκιμάζουμε εκ νέου shazam, πάλι τίποτα... γυρίζω στο τραπέζι, κάθομαι και με πλησιάζει ένας κύριος που με άκουσε και δοκίμασε και αυτός να το βρει. Το κομμάτι πιθανότατα είναι το «Ab Ovo» απο τον Joep Beving... ξεκινάω να το σημειώνω μηχανικά, σκεπτόμενος τη σημασία του τίτλου και συνειδητοποιώ ότι γράφοντας “OVO” ζωγραφίζω στην ουσία μια κουκουβάγια... το πεπρωμένον φυγείν αδύνατον!

Όλο αυτό το εξελισσόμενο project στην πόλη είναι μία ιστορία με πολύ χιούμορ. Πιστεύεις ότι υπάρχει χιούμορ στην Αθήνα; Το έχεις συναντήσει; Και πού;
Είναι σαν τον Ηριδανό ένα πράγμα: κάνουμε ό,τι περνά από το χέρι μας να το εξαφανίσουμε, αλλά εκείνο κυλά γάργαρο υπογείως – μάρτυς μου η στήλη σου με τα Athens Voices κάθε εβδομάδα!

Αν οι Κουκουβάγιες σου είχαν λεζάντες ή balloons τι θα έλεγαν; Πες μου μερικά παραδείγματα.
Κούκου θα έλεγαν! Τώρα το πώς θα το μετέφραζε ο καθένας, ανάλογα με τη στιγμή και τη διάθεση υποθέτω... Οι άλλες, εκείνες που μένουν στην παραλία, δεν μπορώ να τις φανταστώ να μιλάνε. Ό,τι θέλουν να πουν το λένε με την έκφραση και τη στάση τους... Μπόνους για όσους τις βλέπουν στο Facebook, πάντως, είναι η μουσική επένδυση που βάζω σε κάθε φωτογραφία που ανεβάζω, διαλεγμένη ειδικά για την περίσταση. Μιλάνε με τραγούδια, λοιπόν!

Αυτό που κάνεις κρύβει κάποιο μήνυμα προς την Αθήνα και τους κατοίκους της; Ποιο θα ήταν αυτό;
Όσα μπορεί να κρύψει ένα κούκου από μια πέτρινη κουκουβάγια... Την αγάπη μου για την πόλη που γεννήθηκα, ιδίως για όσους μόνιμους ή περαστικούς κυκλοφορούν σε αυτή και παραμένουν οξυδερκείς, την υπενθύμιση ότι ένα βλέμμα αρκεί να σε κάνει να ξαφνιαστείς ευχάριστα.

Το επόμενο βήμα σου τι θα είναι;
Το μόνο που ξέρω σίγουρα είναι ότι οι κουκουβάγιες θα έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην ατομική έκθεση που ετοιμάζω αρχές του Μάη στην Πάτρα και την πολύ φιλόξενη Γκαλερί Cube. Τους το χρωστάω, γιατί ήρθαν... σαν την άνοιξη και με ξύπνησαν δημιουργικά έπειτα από έναν βαρύ χειμώνα που κράτησε περισσότερο απ’ ό,τι έπρεπε.