Το Κολωνάκι, που συνορεύει με τη Νεάπολη, την «περιοχή Ανακτόρων», την «περιοχή Χίλτον» και τους Αμπελόκηπους, δεν είναι παρά οι νότιες και ανατολικές υπώρειες του Λυκαβηττού. Ιδού μια επιλογή από παλιά και νεότερα τοπωνύμια και τοπόσημά του:
Άγιος Διονύσιος. Η εκκλησία της Σκουφά. Πρωτοχτίστηκε μικρή το 1885, μεγάλωσε πολύ αργότερα.
Άγιος Νικόλαος. Αρχικά εκκλησάκι του (τότε) Πτωχοκομείου. Σήμερα: μεταξύ Υψηλάντου, Πλουτάρχου και Βασ. Σοφίας.
Αγιώργης. Παλιότερα όλος ο λόφος που μετονομάστηκε σε Λυκαβηττό, σήμερα μόνο το εκκλησάκι στην υπώρειές του.
Αϊ-Σιδερέας. Η λαϊκή εκφορά του ονόματος για το εκκλησάκι των Αγίων Ισιδώρων, στη νοτιοδυτική πλευρά του Λυκαβηττού.
Αναπήρων πολέμου. Μικρός συνοικισμός ανάμεσα στη Μονή Πετράκη και τα Παραπήγματα. Εκεί δόθηκαν οικόπεδα σε αναπήρους. Υπάρχει και ο σχετικός δρόμος.
Αργυρόπουλου θεατράκι. Ήταν στη Δεξαμενή προπολεμικά.
Βασιλίσσης Σοφίας. Ήταν κομμάτι της λεωφόρου Κηφισιάς (πρώην δρόμος του Μαραθώνα), που έφτανε μέχρι το Σύνταγμα. Η μετονομασία έγινε κατά το μεσοπόλεμο.
Βατραχάκια. Στη νοτιοανατολική πλευρά του Ευαγγελισμού, σημερινές Μαρασλή και Υψηλάντου.
Βουκουρεστίου (πρώην Αγχέσμου). Ο πλέον κυριλέ πεζόδρομος της συνοικίας.
«Βυζάντιον». Περίφημο καφενείο-τοπόσημο, στη μεταπολεμική πλατεία Κολωνακίου.
Γεννάδιος (νοείται: Βιβλιοθήκη). Περίφημο κτίριο-ίδρυμα επί της οδού Σουηδίας.
Δεξαμενή. Από την αρχαία δεξαμενή του Αδριάνειου Υδραγωγείου, που ξαναλειτούργησε το 19ο αιώνα. Συν νεότερη δημοτική δεξαμενή. Και η σχετική πλατεία, και ομώνυμο θερινό σινεμά.
Δοξιάδη. Μοντέρνο κτίριο της ομώνυμης σχολής στο τέρμα της οδού Λυκαβηττού (1958).
ΕΑΤ/ΕΣΑ. Στρατόπεδο και χώρος βασανιστηρίων επί χούντας, σε τμήμα των Παραπηγμάτων, σήμερα «Πάρκο Ελευθερίας».
«Έβερεστ». Τοπόσημο επί της Τσακάλωφ, το πρώτο της αλυσίδας.
Ελιά. Ανάμεσα στα (μεταγενέστερα) τοπόσημα Μαράσλειο και καφενείο-πλατεία «Τ’ όμορφο».
«Ευαγγελισμός». Το γνωστό μέγα νοσοκομείο (ολοκλήρωση 1884). Ομώνυμο πάρκο και σταθμός του μετρό.
Θέατρο. Εμβληματικό και διατηρητέο έργο του Τάκη Ζενέτου (1967), πάνω στο λατομημένο ίσωμα του Λυκαβηττού.
«Καφέ τσουράπι». Παλιό καφενείο στο τέρμα της Σίνα, που ονομάτισε την περιοχή.
Κατσικάδικα. Εκεί όπου είναι σήμερα η Γεννάδιος Βιβλιοθήκη.
Κολωνάκι. Από ένα εξαγνιστικό κολωνάκι (επίκεντρο μαγικών - θρησκευτικών τελετουργιών) που βρέθηκε στη Δεξαμενή, αλλά μεταφέρθηκε και βρίσκεται σήμερα στην πλατεία Κολωνακίου (επισήμως: Ξάνθου).
Κουκά. Ανθρωπωνύμιο οικοδόμου και πιθανώς λατόμου, που έγινε τοπωνύμιο επί του Λυκαβηττού.
Λεύκα. Ήταν ανάμεσα στη Δεξαμενή και το Μαράσλειο.
Λυκαβηττός. Λόφος 174 μέτρων. Ο Μπίρης δέχεται ως επικρατέστερη την πελασγική προέλευση «Λουκαμπεττού», δηλαδή μαστοειδές ύψωμα. Το σχήμα αυτό πήγε περίπατο, λόγω λατόμευσης.
Μαράσλ(ε)ιο. Το περίφημο σχολείο πάνω από τον «Ευαγγελισμό» (1924), που χτίστηκε με χρήματα του ευεργέτη Γρηγόρη Μαρασλή. Η ομώνυμη οδός λεγόταν νωρίτερα Αριστομένους.
Μάντρα του Μόλλα. Θεατράκι στη Δεξαμενή, όπου επί δεκαετίες ο περίφημος ομώνυμος καραγκιόζης.
Μέγαρο (νοείται: Μουσικής). Και σταθμός του μετρό. Σε τμήμα των Παραπηγμάτων.
Μέρλιν/Σέκερη. Συγκρότημα επιταγμένων αρχοντόσπιτων, σήμερα κατεδαφισμένων, όπου στην κατοχή τα κρατητήρια των Ες ες. Το νόημα των δύο οδωνυμίων ήταν «κολαστήριο» .
Μονή Πετράκη. Ο ελέω Τούρκων καταπατητής-ιδιοκτήτης του μεγαλύτερου μέρους του Κολωνακίου και των Αμπελοκήπων, αν όχι του μεγαλύτερου μέρους της Αττικής. Σήμερα: μεταξύ Γενναδίου, Ευζώνων, Ιασίου.
Μπιντές. Περίφημο παρτέρι σε σχήμα λεκάνης μπιντέ, δίπλα στην πλατεία Κολωνακίου του ’60.
Ναυτικό νοσοκομείο. Στην οδό Δεινοκράτους, σε τμήμα από τα παλιά Παραπήγματα.
Νίμιτς. Το παλιό Στρατ. Νοσοκομείο 401, στη Βασ. Σοφίας. Επίσης στα πρώην Παραπήγματα.
«Ντόλτσε». Καφέ-ζαχαροπλαστείο στη Σκουφά, το σημερινό «Φίλιον».
Νταμάρι του Μυκονιάτη. Το μεγαλύτερο απ’ όσα ξεκοίλιασαν τον Λυκαβηττό. Από την πέτρα του Μυκονιάτη και του Στρέφη χτίστηκε όλη η νεοκλασική Αθήνα.
Παλιό Δασκαλιό. Da skalio, στα σκαλιά. Στην παλιά Δεξαμενή.
Παράγκα. Στη γωνία των σημερινών Βασ. Σοφίας και Γενναδίου.
«Παράδεισος». Περίφημο εξοχικό κέντρο στην παλιά Δεξαμενή.
Παραπήγματα. Α) Τεράστιος στρατιωτικός χώρος που εκτεινόταν από τη σημερινή οδό Γέλωνος μέχρι σχεδόν τον Ευαγγελισμό, με μέτωπο προς τη Βασ. Σοφίας. Β) Η στρατιωτική φυλακή στον ίδιο χώρο.
Πάρκο Ελευθερίας. Το πρώην ΕΑΤ/ΕΣΑ.
Πατριάρχου Ιωακείμ. Ο κεντρικός εμπορικός δρόμος της συνοικίας. Παλιό όνομα: Κυνοσάργους (από λανθασμένη ταύτιση του αρχαίου τοπωνυμίου).
Πειραματικό. (= Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Αθηνών), Σκουφά και Λυκαβηττού. Όπου, από το 1929, δοκιμάζονται (;) νέες εκπαιδευτικές μέθοδοι.
Πλατεία Σκιστής Πέτρας. Μικρό πλάτωμα επί της οδού Αναγνωστοπούλου. Σήμερα πλατεία Λυκαβηττού.
Πολυκατοικία. Του Μαντζαβελάκη στην Κλεομένους. Επί χρόνια δεν υπήρχε άλλη στον Λυκαβηττό.
Πολυκατοικίες του Κιτσίκη. Μεσοπολεμικά εμβληματικά κτίσματα επί της Βασ. Σοφίας, μεταξύ Μονής Πετράκη και Γενναδίου. Σώζονται.
«Πράσινη τέντα». Ομώνυμο κεντράκι και περιοχή στον Λυκαβηττό.
Πτωχοκομείο. Ήταν στο οικόπεδο όπου είναι σήμερα η Βρετανική Πρεσβεία. Η σχετική οδός λέγεται τώρα Υψηλάντου.
Σίνα (πρώην Οφθαλμιατρείου). «Σύνορο» με τη Νεάπολη.
Σκιστή Πέτρα/Σκιστό. Παραβούνι του Λυκαβηττού ανάμεσα στη Γερμανική Εκκλησία και στη Σχολή Δοξιάδη. Η σχετική οδός λέγεται σήμερα Αναγνωστοπούλου.
Σπηλιά πουτάνας. Στον Λυκαβηττό, ανάμεσα στα τελευταία σπίτια και τον πεζόδρομο του Αγιώργη.
Σκομπία. Σκωπτική ονομασία που περιλάμβανε Κολωνάκι, Σύνταγμα και Ανάκτορα κατά τα Δεκεμβριανά. Από το όνομα του Βρετανού στρατηγού Ρόναλντ Σκόμπι, που έλεγχε με τις δυνάμεις του την περιοχή, μαζί με την κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου.
Τελεφερίκ. Το πλάτωμα στο τέρμα της οδού Πλουτάρχου, όπου η είσοδος για το υπόγειο τρενάκι του Λυκαβηττού.
«Τ’ όμορφο». Παλιό καφενείο και πλατειούλα πίσω από τη Γεννάδιο, μεταξύ Δεινοκράτους και Ξενοκράτoυς. Σήμερα: πλατεία Δάντη.
Χεζοπόταμο. Χείμαρος από τη μέση της σημερινής Βουκουρεστίου και κατηφορικά, που χυνόταν στον Βοϊδοπνίχτη (σημερινή οδό Σταδίου). Άλλως, Κουραδόρεμα.
Κύριες πηγές
Μαργαρίτα Δρίτσα, «Λυκαβηττός και Δεξαμενή». Φερενίκη, Αθήνα 2004
Κώστας Καιροφύλλας, «Τοπωνύμια της Αθήνας, του Πειραιά και των περιχώρων». Φιλιππότης, Αθήνα 1995
Κώστας Μπίρης, «Αι τοπωνυμίαι της πόλεως και των περιχώρων των Αθηνών». Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων, γ΄ έκδοση, Αθήνα 2006
Αναστάσιος Παππάς, «Κολωνάκι - Λυκαβηττός. Ένας σύντομος ιστορικός περίπατος στο παρελθόν». Σύλλογος των Αθηναίων, Αθήνα 1991
Λουκάς Τράγαλος, «Τα διαβολόπαιδα του Αγίου Διονυσίου. Περίοδος 1904 - 1914», Αθήνα 1960
Ζάχος Χατζηφωτίου, «Το Κολωνάκι πριν την άλωση», Λούση Μπρατζιώτη, Αθήνα 2003.
H συνιδρύτρια του Lean In. org, οργανισμού υποστήριξης, εκπαίδευσης κι αλληλεγγύης των γυναικών στους χώρους εργασίας, μιλάει για τα ευρήματα της νέας έρευνας «Γυναίκες στον Χώρο Εργασίας 2024
4°
