Ο μύθος λέει ότι πίσω από κάθε κλειστή πόρτα δημόσιας τουαλέτας παραμονεύει ένας τύπος που θέλει να σε πάρει μάτι, ακόμα και να σου επιτεθεί. Αλλά κι αν ο τύπος εκείνη την ώρα απουσιάζει θα είναι πολύ βρόμικα, το πάτωμα θα γλιστράει και δεν θα υπάρχει χαρτί. Βγαίνοντας από το μετρό του Συντάγματος, ντρεπόμουν να μπω σε ένα κατάστημα και να ρωτήσω πού είναι οι τουαλέτες, κι έτσι κατευθύνθηκα προς τις δημόσιες, ακριβώς κάτω από τα σκαλάκια στην πλευρά της Όθωνος. Μια κυρία, εργαζόμενη εκεί, μου έδωσε στο χέρι χαρτί υγείας. Στις δημόσιες τουαλέτες της πλατείας Συντάγματος, οι οποίες είναι 24ωρης λειτουργίας και τις επισκέπτεται πολύς κόσμος, άνδρες και γυναίκες, οι ανάγκες σε χαρτί είναι μόλις περίπου 50 ρολά την ημέρα. Αν υπήρχε μονίμως χαρτί στην καμπίνα θα το έκλεβαν οι περαστικοί και μπορεί να χρειάζονταν έως και 500 ρολά ημερησίως. Έτσι, δίνονται χέρι με χέρι.
Στον Δήμο Αθηναίων, σύμφωνα με την ενημέρωση του Γραφείου Αφοδευτηρίων, λειτουργούν 11 σταθερές δημόσιες τουαλέτες (κτίσματα), 10 σταθερές αυτοπλενόμενες και 26 μετακινούμενες χημικές. Στις σταθερές υπάρχει πάντα ένας άνθρωπος που φροντίζει για την καθαριότητα του χώρου, ο οποίος είναι μόνιμος υπάλληλος του δήμου και απαγορεύεται αυστηρά να πάρει χρήματα από οποιονδήποτε επισκέπτη. Υπεύθυνος του Γραφείου Αφοδευτηρίων είναι ο Ανδρέας Στεφανόπουλος, ο οποίος τριγυρνάει με το μηχανάκι για τυχόν προβλήματα, έλλειψη χαρτιού, καθαριστικά, μήπως έπαθε καμιά ζημιά το καζανάκι ή η βρύση. Και είχε την καλοσύνη να μας κάνει μια μικρή ξενάγηση.
Η ουρά των τουριστών στον Διόνυσο
Στον Διόνυσο, στη Ροβέρτου Γκάλι, βρίσκονται οι δημόσιες τουαλέτες που εξυπηρετούν τον περισσότερο κόσμο. Περίπου 2.000 άτομα την ημέρα, στη μεγάλη τους πλειονότητα τουρίστες. Τα πούλμαν παρκάρουν απ’ έξω, ποιος ξέρει πόσες ώρες ταξίδευαν, κι ο κόσμος μπαινοβγαίνει ασταμάτητα. Η τουαλέτα εδώ έχει τέσσερις καμπίνες για τις γυναίκες, τέσσερις για τους άνδρες και τρεις ουρητήρες, καθώς και τουαλέτα που εξυπηρετεί Άτομα με Ειδικές Ανάγκες (ΑμΕΑ). Στου Μακρυγιάννη, απέναντι ακριβώς από την ουρά που σχηματίζουν οι τουρίστες για να επισκεφθούν την Ακρόπολη, από την κάτω της είσοδο, η ταμπέλα WC κάτω από τον ίσκιο δείχνει τον υπόγειο δρόμο της ανακούφισης. Και στη Βαρβάκειο, από την πλευρά που είναι οι πάγκοι με τα λαχανικά, βρίσκεται η αρχαιότερη δημόσια τουαλέτα, μαζί με αυτή στου Ψυρρή. Στη Βαρβάκειο, μια φορά που ο υπάλληλος χρειάστηκε να λείψει για ένα τέταρτο βουτήξανε τις βρύσες.
Αν εξαιρέσεις ότι τουλάχιστον στις «τουριστικές» το χαρτόνι που γράφει με μαρκαδόρο «MEN» και «WOMEN» θα μπορούσε να αντικατασταθεί με μια πινακίδα, όλες τους ήταν καθαρές και σε όλες υπήρχε μια γυναίκα με τη σφουγγαρίστρα στο χέρι. Λένε ότι κάποιοι επισκέπτες ζητάνε χαρτί και κάποιοι άλλοι έχουνε δικό τους, ότι μπαίνουν χρήστες για να κάνουν χρήση και άστεγοι που θέλουν να πλυθούν, ότι γυναίκες κυρίως πετάνε στη λεκάνη μωρομάντιλα και βουλώνει, ότι κάποιες κοπέλες, άστεγες ή χρήστριες, ή και τα δύο, ζητούν χαρτί γιατί είναι στις μέρες τους και δεν έχουν λεφτά ούτε για σερβιέτες. Κι ότι κάποιοι άνδρες ερωτοτροπούν στους ουρητήρες και αυτές τρομάζουν. Δύσκολη δουλειά για τα λίγα λεφτά που παίρνουν, με το προσωπικό να έχει μειωθεί έτσι κι αλλιώς, καθώς όσοι βγαίνουν στη σύνταξη δύσκολα αντικαθιστώνται.
Στην τουαλέτα του καφέ
Θες επιτακτικά να πας τουαλέτα και μπαίνεις στο πρώτο καφέ. «Μήπως θα μπορούσα να χρησιμοποιήσω την τουαλέτα σας, παρακαλώ;». Είναι η αμήχανη στιγμή που, πολλές φορές, το ζεστό χαμόγελο του υπαλλήλου παγώνει.
Ο Σταύρος είναι ιδιοκτήτης γνωστής αλυσίδας καφέ στη Σόλωνος και διηγείται: «Κατά μέσο όρο μπαίνουν περίπου 30 περαστικοί την ημέρα και ζητούν τουαλέτα. Τι να τους πεις, “όχι, να τα κάνεις πάνω σου;”. Δεν γίνεται. Εκτός αυτού, μπορεί να είχε έρθει ο άνθρωπος πριν δυο μέρες ως πελάτης. Για να καταλάβεις, στα 100 άτομα που θα χρησιμοποιήσουν την τουαλέτα μου, οι 30 με 40 δεν είναι πελάτες. Αυτό εμένα μου βγάζει ένα κόστος περίπου 10 ευρώ την ημέρα. Υπολόγισε 30 καζανάκια επί 10 λίτρα το καθένα, το χαρτί, το σαπούνι, το απολυμαντικό, όλα αυτά μαζεύονται και κοστίζουν. Άσε που μερικοί αφήνουν τη βρύση ανοιχτή να τρέχει και μπορεί να το καταλάβεις μετά από κανένα τέταρτο. Κάποιοι, πάντως, έχουν και ένα τακτ και αγοράζουν ένα μπουκαλάκι νερό. Φαντάσου τι γίνεται στα μεγάλα καταστήματα στο Σύνταγμα, θα πρέπει να έχουν έναν υπάλληλο μόνο για να αλλάζει τα χαρτιά και να καθαρίζει. Γι’ αυτό πολλά έχουν κωδικό στην τουαλέτα, για να μπορούν να τη χρησιμοποιούν μόνο οι πελάτες τους, με την απόδειξή τους».
Είμαι η Λώρα και τα κάνω όλα
Ο Αντρέας λέει ότι κάποιοι από εμάς θέλουμε έναν άνθρωπο από πίσω μας να καθαρίζει τις βρωμιές που αφήνουμε. Κι αν στις σταθερές η εικόνα είναι καλή, επειδή υπάρχει κι ένας υπάλληλος μέσα, στις χημικές και στις αυτοπλενόμενες, όπου δεν υπάρχει κανείς, τα πράγματα αλλάζουν. Οι αυτοπλενόμενες, οι οποίες είναι βαριές κατασκευές, λειτουργούν με αισθητήρες. Εάν είσαι όρθιος, θα το «πιάσει» το μηχάνημα και θα αρχίσει να ρίχνει νερό. Αν πατήσεις το κουμπί, ο μηχανισμός θα τραβήξει τη λεκάνη μέσα, θα την πλύνει, και μετά από 10 δεύτερα θα τη βγάλει πάλι έξω. Και δυο τρεις φορές την ημέρα περνάει ένας υπάλληλος του δήμου να δει αν λειτουργούν όλα σωστά. Οι αυτοπλενόμενες δόθηκαν για δωρεάν χρήση από το 2007. Μέχρι τότε έπρεπε να ρίξεις 50 λεπτά στο ειδικό μηχάνημα. Όμως διάφοροι τύποι έσπαζαν αυτούς τους κουμπαράδες, με αποτέλεσμα η ζημιά να είναι πολλαπλάσια από τα κέρματα που κλάπηκαν, κι έτσι καταργήθηκε το επί πληρωμή.
Οι χημικές βρίσκονται στην ευθύνη ιδιωτικής εταιρείας η οποία συνεργάζεται με το δήμο. Όσες βρίσκονται στο κέντρο, καθαρίζονται από τις 11 το βράδυ έως τις 6 το πρωί, ώρες που επιτρέπεται βαριά φορτηγά να κινούνται στην πόλη. Και λειτουργούν σαν αυτές στα τροχόσπιτα, έχουν ένα χημικό υγρό στο ντεπόζιτο κάτω από τη λεκάνη που διαλύει τα πάντα. Υπάρχουν ανδρικές και γυναικείες, το χερούλι τους είναι πράσινο (δεν είναι κανείς) ή κόκκινο (κάποιος είναι) κι έχουν και καθρέφτη. Και πολλά συνθήματα του τύπου «τα κάνω όλα, πάρε με στο 69…»
Στην Ακαδημίας, στην εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής, υπάρχει μία από αυτές, όμως ένας μαγαζάτορας από δίπλα λέει ότι δεν την προτιμάει κανείς, «πάνε όλοι πίσω στο μικρό στενάκι της Γ. Γενναδίου». Πάντως, ανοίγοντας εκείνο το μεσημέρι την πόρτα διαπίστωσα ότι κάποιος την είχε προτιμήσει. Την ίδια χημική τουαλέτα έτυχε να επισκεφθώ και κατά τη μία μετά τα μεσάνυχτα. Δεν είχε περάσει κάποιος να καθαρίσει, αλλά τουλάχιστον υπήρχε χαρτί. Φαίνεται πως οι χημικές τουαλέτες απευθύνονται σε ευπαθείς ομάδες πληθυσμού, κρίνοντας από τα σημεία όπου έχουν τοποθετηθεί. Στην Ομόνοια, στη Σατωβριάνδου, στην πλατεία Λαυρίου ή στη συμβολή της Πειραιώς με τη Σοφοκλέους, δίπλα από το συσσίτιο αστέγων. Απευθύνονται, επίσης, στις αυτοσχέδιες πιάτσες ταξί.
Ψωνιστήρι στις δημόσιες τουαλέτες
Παλιότερα οι δημόσιες τουαλέτες θεωρούνταν ένας από τους κατ’ εξοχήν χώρος για cruising, δηλαδή για αναζήτηση ενός ευκαιριακού ερωτικού συντρόφου. Σήμερα, με το Ίντερνετ και τις διάφορες σχετικές εφαρμογές τα πράγματα έχουν αλλάξει, αν και «είναι αρκετοί εκείνοι που τους εξιτάρει κάτι από το υπαίθριο καμάκι και σεξ και το προτιμούν από το να βρουν κάποιον από το Ίντερνετ και να πάνε στο σπίτι» λέει ο Πέτρος Αλεξανδρής, συντάκτης στο περιοδικό «Antivirus», το οποίο απευθύνεται κατά κύριο λόγο στην lgbtq κοινότητα.
Ο Πέτρος λέει ότι όλες οι δημόσιες τουαλέτες που σήμερα είναι κλειστές στο κέντρο, όπως στην Κάνιγγος, αποτελούσαν χώρο για cruising μέχρι περίπου το 1997-98. Στη συνέχεια, άρχισαν να εγκαταλείπονται αρχικά από τις αρμόδιες αρχές με αποτέλεσμα να βρωμίζουν και στη συνέχεια εγκαταλείφθηκαν και από τον κόσμο που τις επισκεπτόταν. Στο θέμα του με τίτλο «Ένα 24ωρο με τους λάτρεις του υπαίθριου cruising στην Αθήνα», στο Antivirus, αναφέρεται στις δημόσιες τουαλέτες στο Σύνταγμα, στον Εθνικό Κήπο και στο Άλσος Κηφισιάς. Λέει ότι στο Σύνταγμα, στα παγκάκια απ’ έξω, εκτός από περαστικούς που στάθηκαν να πάρουν μια ανάσα, υπάρχουν κι εκείνοι που περιμένουν να δουν ποιος θα μπει στην τουαλέτα για να ακολουθήσουν. Πώς γίνεται η συνεννόηση; «Υπάρχει ένας κώδικας. Θα λειτουργήσουν τα βλέμματα, κάποιες κινήσεις, θα τον δεις, θα σε δει. Δεν είναι δύσκολο».
Τα πρώτα δημοτικά αποχωρητήρια και ουρητήρια στην Αθήνα κατασκευάστηκαν στη Βαρβάκειο στα τέλη του 19ου αιώνα. Το 1950 ο Δήμος Αθηναίων διέθετε περίπου 70 δημόσια ουρητήρια.
Στην Ινδία η καμπάνια Right To Pee μάχεται για περισσότερες δημόσιες γυναικείες τουαλέτες, καθώς παρατηρείται αύξηση των επιθέσεων σε γυναίκες που βιάστηκαν ή κακοποιήθηκαν ενώ πήγαιναν σε υπαίθριες τουαλέτες. Η Ινδή συγγραφέας, Indu Harikumar, έχει δηλώσει: «Έμαθα να το ελέγχω, σαν καλή Ινδή. Μαθαίνουμε από νωρίς ότι οι γυναικείες τουαλέτες δεν είναι άμεσα διαθέσιμες εδώ, και εάν είναι, είναι βρόμικες, μυρίζουν άσχημα και είναι εντελώς σιχαμερές».
Οι δημόσιες τουαλέτες ονομάζονται και Βεσπασιανές. Πήραν το όνομά τους από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Τίτο Φλάβιο Βεσπασιανό (9-79 μ.Χ.), ο οποίος επέβαλλε φόρο για την ούρηση.
Από το 2001, η 19η Νοεμβρίου αποτελεί την Παγκόσμια Ημέρα Τουαλέτας. Σκοπός της είναι η ενημέρωση του κοινού για το δικαίωμά του σε ένα καλύτερο περιβάλλον στις τουαλέτες, αλλά και η υποχρέωσή του να συμβάλει στην καθαριότητά τους. Υπολογίζεται ότι περίπου 2,6 εκατ. άνθρωποι δεν έχουν επαρκή αποχέτευση.
Όλες οι χημικές τουαλέτες είναι 24ωρης λειτουργίας και μέσα στον Μάιο θα ανακοινωθούν 28 ακόμα σημεία.
«Η γυναίκα που ζωγράφισες. Θυμάσαι; Και τρέμουν τα πόδια σου. Αυτός που θα ’ρθει μετά από σένα… Τέλος πάντων, η γυναίκα που διάλεξες μ’ αρέσει. Και δεν θα αργήσει να γίνει γυναίκα όλου του κόσμου» -από το βιβλίο «Τουαλέτες» (εκδ. Γραμμή, 1981), του Σάκι Μαυρέλη, για τη ζωγραφική στις δημόσιες τουαλέτες
H συνιδρύτρια του Lean In. org, οργανισμού υποστήριξης, εκπαίδευσης κι αλληλεγγύης των γυναικών στους χώρους εργασίας, μιλάει για τα ευρήματα της νέας έρευνας «Γυναίκες στον Χώρο Εργασίας 2024
11°
