Είμαστε έτοιμοι για ένα πεζοδρομημένο εμπορικό τρίγωνο;

Οδός Αιόλου, ώρα 15.30. Στο ύψος της πλατείας Κοτζιά, ένας τυφλός άνδρας περπατά με το λευκό του μπαστούνι στον πεζόδρομο, ενώ περνά δίπλα του ξυστά ένα δίκυκλο. Λίγα μόλις δευτερόλεπτα μετά, άλλο δίκυκλο κόβει από Σταδίου, μπαίνει στον πεζόδρομο της Αιόλου, προσπερνά πεζούς και κόβει μέσα από την πλατεία Κοτζιά για να βγει στην οδό Αθηνάς, προκαλώντας μια μικρή αναστάτωση στα περιστέρια που βολτάρουν συνήθως στο πλακόστρωτό της. Εκτός από τα πετούμενα, σε κανέναν άλλο δεν έκανε εντύπωση το φαινόμενο, αφού αυτό αποτελεί καθημερινότητα σε όλη την Αθήνα, πόσο μάλλον στο αιωνίως συμφορημένο εμπορικό της τρίγωνο.

Την 1η Απριλίου οι οδοί Βύσσης και Καΐρη πεζοδρομήθηκαν και παραδόθηκαν στο κοινό 16 χρόνια μετά τη θεσμοθέτησή τους ως πεζόδρομοι, στο πλαίσιο του προγράμματος πιλοτικής αναβάθμισης τμήματος του εμπορικού τριγώνου της Αθήνας που αποτελεί μια πρωτοβουλία του Δήμου Αθηνών και υλοποιείται με αποκλειστικό δωρητή το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Στη συνέχεια, στις 8 Μαΐου, ακολούθησαν οι οδοί Αγάθωνος και Καρόρη (αριστερά της Βορέου, μέχρι την Αιόλου), ενώ στις 6 Ιουλίου, τέσσερις ακόμα πεζόδρομοι θα παραδοθούν στο κοινό· πρόκειται για τις οδούς Χρυσοσπηλιωτίσσης, Νικίου, Πολυκλείτου και Βλαχάβα. Μοχλός του προγράμματος αποτελεί το ειδικά στελεχωμένο «Γραφείο του Τριγώνου» και όλων των εμπλεκομένων που μαζί προχωρούν στο σχεδιασμό και την υλοποίηση στρατηγικών αναζωογόνησης της περιοχής, και ήδη από τις αρχές του 2017 προχωρούν με συγκεκριμένες πρόδρομες δράσεις. Μια από αυτές η πεζοδρόμηση 110 στρεμμάτων του εμπορικού τριγώνου της πόλης.

Στα τέσσερα πρώτα στενά δρομάκια του εμπορικού τριγώνου, η ζωή πλέον κυλάει με άλλους ρυθμούς. Κόκκινα σημαιάκια, μικρά παρτέρια με δέντρα και φυτά, παγκάκια και ζωγραφισμένα σχέδια στο δρόμο, αποτελούν μία νέα και εντελώς διαφορετική εικόνα στο κέντρο που δύσκολα μπορεί να πιστέψει κανείς ότι δεν είναι προσωρινή. Οι μαγαζάτορες των καταστημάτων που βρίσκονται στις συγκεκριμένες οδούς αράζουν στα ξύλινα παγκάκια που έχουν στηθεί και φαίνεται να απολαμβάνουν τη νέα τους καθημερινότητα, παρά τις όποιες αρχικές ενστάσεις. Αναβάτες δικύκλων σβήνουν τις μηχανές τους, αν πρέπει να διασχίσουν τον πεζόδρομο και τα τσουλάνε με τα χέρια. Μια νέα συνθήκη, η οποία φυσικά και έχει και αυτή τους παραβάτες της, που δεν έχουν πιάσει ακόμα το νόημα.

Επιστροφή στην πραγματικότητα των υπόλοιπων πεζοδρόμων του κέντρου. Αιόλου, Ερμού οι μεγάλες και πολυσύχναστες, Θησέως, Ρόμβης, Αγίου Μάρκου, οι πιο μικρές, εκεί που το πρόβλημα μεγεθύνεται. Οι ώρες τροφοδοσίας όπως ορίζονται βάσει νόμου είναι 07.00-10.30 και 14.30-17.30. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Εμπορικό Σύλλογο Αθηνών, αλληλοσυγκρουόμενες διατάξεις, ειδικά για το κέντρο της Αθήνας, δημιουργούν σοβαρά προβλήματα στην τήρηση ενός σαφούς και λειτουργικού πλαισίου, με αποτέλεσμα να γίνονται συχνές παραβάσεις. 

Ώρα τροφοδοσίας λοιπόν στο κέντρο της Αθήνας και στην οδό Ερμού είναι επίσης ώρα αιχμής για τους επίδοξους shoppers. Οχήματα τροφοδοσίας (που πολλές φορές φαίνεται ότι ξεπερνούν το επιτρεπτό όριο βάρους το οποίο σύμφωνα με το δακτύλιο του ’16 -’17 είναι 2.200 τόνοι) κατηφορίζουν την Ερμού με χαμηλή ταχύτητα παρεμποδίζοντας περαστικούς, αλλά και εργαζόμενους, όπως μία καθαρίστρια του δήμου που εκείνη την ώρα φροντίζει για την καθαριότητα του πεζόδρομου και ταυτόχρονα προσπαθεί να κάνει χώρο για ένα φορτηγάκι. Ιδιωτικά οχήματα που φυσικά δεν εξαιρούνται και δεν θα έπρεπε να διέρχονται τον μεγάλο εμπορικό πεζόδρομο, στρίβουν από τη Νίκης και κόβουν στις αρχές της πεζοδρομημένης Ερμού για να βγουν στη Φιλελλήνων. Στην οδό Θησέως ένα τροφοδοτικό όχημα έχει μπλοκάρει την είσοδο από Κολοκοτρώνη, όμως αυτό δεν εμποδίζει σε τίποτα δίκυκλα που δεν έχουν καμία ορατότητα για τυχόν διέλευση πεζού ή άλλου οχήματος (δεδομένων των συνθηκών) να σφηνώνονται στο κενό που έχει αφήσει το φορτηγό για να βγουν είτε στην Κολοκοτρώνη, είτε στην Περικλέους. Μάλιστα μπροστά από το τροφοδοτικό όχημα, υπάρχει παρκαρισμένο Ι.Χ. Παρόμοιο το σκηνικό και στη Ρόμβης, όπου πολλά είναι και τα σταθμευμένα δίκυκλα, αλλά και τα Ι.Χ. Με τέτοιες εικόνες είναι εύλογο να αναρωτηθεί κανείς πόσο έτοιμοι είναι οι Αθηναίοι για ένα πεζοδρομημένο εμπορικό τρίγωνο. Στη 45λεπτη βόλτα μας, εντοπίσαμε τουλάχιστον 60 οχήματα να διέρχονται από πεζόδρομους (εξαιρώντας φυσικά τα οχήματα τροφοδοσίας τις ώρες που αναφέρθηκαν παραπάνω) και περισσότερα από 40 παρκαρισμένα. 

Η αρχιτέκτονας και project manager του Athens Trigono, όπως ονομάζεται το πρόγραμμα πιλοτικής ανάπλασης, Ελίνα Δάλλα, εξηγεί στην Athens Voice το στόχο της πρωτοβουλίας για την πιλοτική αναβάθμιση του εμπορικού τριγώνου της Αθήνας, αλλά και λίγα πράγματα για την παιδεία των Αθηναίων πολιτών αναφορικά με τους πεζόδρομους και τη λειτουργία τους. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, οι πρώτοι τέσσερις δρόμοι του πιλοτικού προγράμματος που έχουν ήδη δοθεί στο κοινό ήταν θεσμοθετημένοι πεζόδρομοι στα χαρτιά εδώ και 16 χρόνια. Ποιοι άλλοι δρόμοι προορίζονται για πεζόδρομοι και ποιοι τελικά θα γίνουν;

Στο εμπορικό τρίγωνο περιλαμβάνονται και οι αρτηρίες: Περικλέους (που συνεχίζει ως Αθηναΐδος και γίνεται Αγίας Ειρήνης), η οδός Αθήνας, η Ευριπίδου, η Πραξιτέλους (που συνεχίζει ως Λέκκα) και η Κολοκοτρώνη. Είναι κάποια από αυτές θεσμοθετημένη πεζόδρομος; Δεν μάθαμε ποτέ με σιγουριά καθώς μετά από ένα μαραθώνιο τηλεφωνημάτων σε Δήμο και Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, κανείς δεν βρέθηκε να απαντήσει στο ερώτημά μας ή να μας παραπέμψει στο σχετικό Φ.Ε.Κ., ενώ στο «Γραφείο Τριγώνου» έχουν ανατεθεί συγκεκριμένοι δρόμοι και έτσι, δεν γνωρίζουν για τις παραπάνω οδούς πολλά με σιγουριά. 

Υποθετικά, όμως, θα μπορούσαμε να δούμε κάποια υλοποίηση σε αυτούς τους δρόμους; Θα μπορούσαν έστω να πεζοδρομούνται μετά τις 9 το βράδυ όπως στα νησιά; Η κ. Δάλλα εξηγεί: «Σε αυτό δεν μπορώ να σας απαντήσω εγώ. Έχει σημασία να ειπωθεί ότι η θεσμοθέτηση πεζόδρομων δεν είναι αρμοδιότητα του Δήμου Αθηναίων. Εμπλέκονται πολλά υπουργεία και κατά συνέπεια ο Δήμος δεν μπορεί να αποφασίσει μόνος του για την πεζοδρόμηση κάποιου δρόμου, ή για την αλλαγή του ωραρίου τροφοδοσίας, για παράδειγμα. Άλλωστε αυτά τα πράγματα στην Ελλάδα είναι χρονοβόρα και εμείς θέλουμε άμεσα αποτελέσματα. Σίγουρα πάντως για να γίνει αυτό θα πρέπει να προηγηθεί μια σύγχρονη κυκλοφοριακή μελέτη». Σειρά στο εμπορικό τρίγωνο μετά τους τέσσερις νέους δρόμους που θα παραδοθούν στις 6 Ιουλίου, πάντως, έχει η οδός Αβραμιώτου. 

«Δεν το βλέπουμε μονοδιάστατα, μόνο σαν πεζοδρόμηση, αλλά συνολικότερα σαν αναβάθμιση της περιοχής. Οι δρόμοι αυτοί δεν λειτούργησαν πότε ως πεζόδρομοι οπότε εμείς πάμε με τη λογική του reverse engineering. Ξεκινάμε και δουλεύουμε πρώτα με τη λειτουργία της περιοχής για να καταλήξουμε στην πεζοδρόμηση. Δεν ζωγραφίσαμε σχέδια στους δρόμους και βάλαμε σημαιάκια γιατί είμαστε ένα υπαίθριο νηπιαγωγείο, αλλά για να τραβήξουμε την προσοχή και να γίνει συζήτηση. Υπάρχει τέτοια αλλοτρίωση στην πόλη που κάποια πράγματα δεν τα προσέχουμε εδώ και χρόνια. Έχει πέσει το αισθητικό μας επίπεδο και δεν μας ενδιαφέρουν για παράδειγμα οι κολλημένες αφίσες στους τοίχους, όπως δεν μας ενδιαφέρει και το σταθμευμένο όχημα πάνω στον πεζόδρομο. Στόχος μας είναι το εμπορικό τρίγωνο να γίνει ένας ελκυστικός προορισμός πρώτα για τους ίδιους τους Αθηναίους κι έπειτα για τους υπόλοιπους επισκέπτες. Να φτάνουν οι Αθηναίοι ευχάριστα και εύκολα στη δουλειά τους, να κάνουν ευχάριστα και εύκολα τα ψώνια τους, να περνά η μέρα τους όμορφα».

Οι αντιδράσεις φυσικά από τους καταστηματάρχες ήταν αναμενόμενες, καθώς θεωρούν πιο σημαντικό το να μπορεί κάποιος να σταθμεύσει ακριβώς έξω από το μαγαζί, είτε κανονικά, είτε με αλάρμ, για να πραγματοποιήσει μία αγορά, παρά το να περιμένουν τον περαστικό να συνειδητοποιήσει ότι αυτός ο δρόμος είναι πεζόδρομος και να τον εντάξει στην καθημερινή του βόλτα. «Περάσαμε 1,5 μήνα στους δρόμους αυτούς εξηγώντας στους καταστηματάρχες της περιοχής, πόσο καλύτερη θα είναι η καθημερινότητά τους. Τους κατανοούμε που αντιδρούν. Στο ερωτηματολόγιο που συμπληρώθηκε από 1.500 επισκέπτες του εμπορικού τριγώνου, το 80% απάντησε πως κατεβαίνει με το ιδιωτικό του όχημα στο κέντρο, όχι μόνο για τη δουλειά του αλλά και για τη διασκέδασή του ή τα ψώνια του. Ο Αθηναίος δυστυχώς έχει μάθει να παρκάρει το αυτοκίνητό του ή το μηχανάκι του ακριβώς μπροστά από τον προορισμό του. Το να του πεις να περπατήσει δέκα λεπτά από μία στάση του μετρό ως εκεί που πρέπει να πάει, του φαίνεται πολύ. Έτσι το πάμε κι εμείς λίγο-λίγο. Πρώτα πέντε λεπτά, τρία λεπτά. Στη Βύσσης οι καταστηματάρχες έχουν αρχίσει και βιώνουν ήδη την αλλαγή και οι αρχικές τους αμφιβολίες έχουν καμφθεί. Απλά αν ο άλλος δεν δει τη διαφορά στο ταμείο του, είναι πολύ δύσκολο να πειστεί».

Στην Καρόρη τουλάχιστον πέντε δίκυκλα έχουν περάσει αγνοώντας της σημάνσεις που έχει τοποθετήσει εκεί η ομάδα του Athens Trigono. «Η πόλη είναι ένας πολύ μεγάλος οργανισμός. Πρέπει να το κατανοήσουμε αυτό. Δεν γίνεται και δεν θέλουμε να έχουμε δημοτική αστυνομία σε κάθε τετράγωνο. Μόνοι μας πρέπει να μάθουμε να σεβόμαστε ο ένας τον άλλο, να έχουμε στο νου μας τον πεζό, τη μητέρα με το καρότσι, τα ΑΜΕΑ. Έχουμε μάθει απλώς ότι υπάρχουν νόμοι που δεν τηρούνται κι συμπεριφερόμαστε ανάλογα. Υπάρχει σήμανση στους πεζόδρομους η οποία αναγράφει τις ώρες τροφοδοσίας, καθώς και τα οχήματα που επιτρέπεται να εισέρχονται σε αυτούς, η οποία όμως αγνοείται συστηματικά».

Εφόσον αγνοείται η σήμανση, μήπως στους νέους, αλλά και στους ήδη γνωστούς μας πεζόδρομους θα εξυπηρετούσαν τα κολονάκια; Η Ελίνα Δάλλα συνεχίζει: «Τα κολονάκια δεν θα ήταν αποτελεσματικά εξαιτίας των δικύκλων. Πρέπει όμως να κατανοήσουμε ότι τα δίκυκλα δεν έχουν αντιμετωπιστεί με ρεαλιστικό τρόπο. Για πολλούς ανθρώπους είναι το μέσο εργασίας τους. Αν δεν υπάρχουν χώροι στάθμευσης, φυσικά και ο άλλος θα σκεφτεί να καβαλήσει το πεζοδρόμιο, με ρίσκο να τον γράψουν. Για αυτό και ξεκινήσαμε την τοποθέτηση θέσεων στάθμευσης για τα δίκυκλα στην Πολυκλείτου και τώρα λόγω της πεζοδρόμησής της τα απομακρύνουμε από εκεί και πάμε προς την Ευριπίδου. Το πρόστιμο για την αντικανονική συμπεριφορά των οδηγών προς τους πεζούς είναι 200 ευρώ και σας πληροφορώ ότι έχουν ήδη κοπεί τέτοια πρόστιμα».

Σύμφωνα με την Ελίνα Δάλλα το σημαντικό είναι να «ξεβολευτούμε», όπως λέει τρυφερά και να δούμε πόσο καλύτερη θα είναι η καθημερινότητά μας σε ένα κέντρο όχι μόνο πεζοδρομημένο, αλλά και καθαρό με όμορφες εικαστικές παρεμβάσεις και όχι άχαρες ταγκιές, με καθαρούς τοίχους από αφίσες που γίνονται στίβες κολλημένη η μία πάνω στην άλλη, με χώρο για όλους.