Πλατεία Αμερικής

Μια φορά κι έναν καιρό, πίσω στο μακρινό 1887, τότε που οι κύριοι φορούσαν ημίψηλα καπέλα και οι κυρίες μακριά φουστάνια, μια παρέα ώριμων Αθηναίων είχαν το στέκι τους σε ένα καφενεδάκι εκεί που βρίσκεται σήμερα η πλατεία Αμερικής, η οποία τότε ήταν εξοχή. Η παρέα αυτή είχε μια ιδιαιτερότητα: ήταν όλοι ορκισμένοι εχθροί του γάμου. Όταν, λοιπόν, η φεμινίστρια Καλλιρρόη Παρρέν με άρθρο της στην «Εφημερίδα των Κυριών» ζήτησε τα γεροντοπαλίκαρα να φορολογούνται διά νόμου, εκείνοι επαναστάτησαν και με συνεχή διαβήματά τους ζήτησαν να παρθούν όλα αυτά πίσω. Το σούσουρο που δημιουργήθηκε έδωσε στην περιοχή το όνομα πλατεία Αγάμων, όνομα που παρέμεινε μέχρι το 1927, όταν το δημοτικό συμβούλιο της Αθήνας τη μετονόμασε σε πλατεία Αμερικής, για να τιμήσει το φιλελληνισμό των Αμερικανών. 

Άκουσα την ιστορία σε ένα παραδοσιακό καφενείο πάνω στην πλατεία, που παλιά στο υπόγειο φιλοξενούσε κέντρο διασκέδασης και είχε τραγουδήσει μέχρι και ο Τσιτσάνης. Έπαιζε ραδιόφωνο, έπινα διπλό ελληνικό κι έτσι πεντακάθαρες που ήταν οι μεγάλες τζαμαρίες έβλεπες έξω σα να μην υπήρχαν. Δυο τρεις φοίνικες, κάτι σαν παιδική χαρά, οι περαστικοί στη μεγάλη τους πλειονότητα μετανάστες από την Αφρική. Η Μαρία Μαμουζέλου, η οποία κατοικεί στην πλατεία Αμερικής από το 1974, μου διηγείται: «Η πλατεία Αμερικής ήταν μια ήσυχη μεσοαστική γειτονιά κι εμείς αφήναμε τα παιδιά να κάνουν ποδήλατο έξω, αλλά τα πράγματα άλλαξαν. Πολλές οικογένειες και οι περισσότεροι νέοι έφυγαν και μείναμε μόνο οι ηλικιωμένοι. Η διακίνηση ναρκωτικών είναι μάστιγα, εγώ φοβάμαι να κυκλοφορήσω το βράδυ. Αυτό που θέλουμε είναι ασφάλεια. Προσπαθούμε να βγάλουμε τον κόσμο έξω, να ζωντανέψει η περιοχή. Αν ο κόσμος κυκλοφορεί, αν η πλατεία γεμίσει με οικογένειες, οι παραβατικοί θα φύγουν».

Μετά συνάντησα τον Κριστιάν, ο οποίος είναι 29 χρόνων και ήρθε από το Κονγκό, την Κινσάσα που είναι η πρωτεύουσα, έπρεπε να φύγει οπωσδήποτε, λέει, γιατί η οικογένειά του έχει προβλήματα πολιτικής φύσης με το καθεστώς εκεί. «Δεν θέλω να μείνω εδώ, θέλω να φύγω για τη Γερμανία ή τη Γαλλία, που είναι ο αδερφός μου κι έχω κάποιους φίλους. Δεν μπορώ με τίποτα να βρω δουλειά εδώ, ο αδερφός μου μού στέλνει 50-100 ευρώ το μήνα, αλλά μπορείς να ζήσεις με αυτά τα λεφτά; Εσύ, μπορείς να με βοηθήσεις; Ξέρεις κάπου που να μπορώ να μείνω γιατί μένω από δω κι από εκεί. Το πιστεύεις ότι βλέπω ανθρώπους στο δρόμο να τρώνε και δεν μπορώ να τους κοιτάω; Προσπαθώ να μαζέψω γυάλινα μπουκάλια, να τα πουλήσω και να πάρω κανένα σουβλάκι». 

Κατεβαίνοντας στην τουαλέτα, είδα την ταμπέλα: «Παρακαλώ, μόνο στη λεκάνη, όχι έξω, βρωμάει το μαγαζί. Θα αναγκαστώ να παρακολουθώ. Ευχαριστώ».

Σε μια μεγάλη παλιά πολυκατοικία στη γωνία Πατησίων και Μηθύμνης, που ποιος ξέρει πόσα όνειρα στέγασε στα χρόνια που πέρασαν, το ενοικιαστήριο στην εξώπορτα έγραφε για διαμέρισμα τρίτου ορόφου, προσόψεως, με δύο υπνοδωμάτια, σαλόνι, κουζίνα, τραπεζαρία και μπάνιο αντί 250 ευρώ το μήνα. Στο Joys, στη γωνία Πατησίων και Τενέδου, έπιναν τον καφέ τους κάποιες ηλικιωμένες κυρίες αλλά δεν κατάφερα να κρυφακούσω. Εδώ, στο ίδιο σημείο, βρισκόταν παλιά το ζαχαροπλαστείο του Κανδηλώρου. Λένε πως τα γκαρσόνια φορούσαν παπιγιόν και πως όποιος πήγαινε σε σπίτι επίσκεψη και ήθελε να κάνει εντύπωση, αγόραζε γλυκά από εδώ. 

Στη γωνία Μηθύμνης και Δροσοπούλου μια κοπέλα όμορφη σαν τη Χάλι Μπέρι έφτιαχνε κοτσιδάκια σε μια άλλη κοπέλα, έτσι δεν είχε ώρα για κουβέντα. Είχε όμως η Αγγελική, η οποία είναι από τη Νιγηρία, βρίσκεται στην Ελλάδα 19 χρόνια κι έχει δύο παιδιά, τα οποία γεννήθηκαν εδώ. «Το κανονικό σου όνομα;» «Αυτό είναι, Αγγελική, βαφτίστηκα εδώ». Η Αγγελική λέει πως οι λευκές κοπέλες έχουν πιο λεπτή τρίχα, ότι τα κοτσιδάκια κρατάνε περίπου ένα μήνα, ότι αν τα φτιάξει μία μόνο κοπέλα θα της πάρει κανένα 10ωρο κι ότι λούζονται κανονικά, αρκεί το σαμπουάν να μην έχει μαλακτικό. Λέει ακόμα ότι οι πιο πολλές από τις παλιές της φίλες έχουν φύγει για άλλες χώρες, Σουηδία, Γερμανία, Δανία, Ολλανδία, ότι επικοινωνεί με συγγενείς και φίλους πίσω στη Νιγηρία πολύ συχνά με το τηλέφωνο ή με skype, ότι τα πράγματα ζορίσανε πολύ οικονομικά και δεν είναι όπως παλιά που πήγαινε σούπερ μάρκετ χωρίς χαρτάκι, τώρα βλέπει τι της χρειάζεται και αγοράζει μόνο αυτά.

Στη Σπάρτης, στο νεοκλασικό του αριθμού 14, υπήρχε η πινακίδα: «Εδώ έζησε και δημιούργησε από το 1940-1954 ο Μ. Καραγάτσης». Σήμερα στεγάζει το κέντρο τέχνης «Αλεξάνδρεια», του ηθοποιού Βασίλη Βλάχου. «Έψαχνα για ένα δικό μου χώρο πολλά χρόνια και τελικά ήρθα εδώ το 2012. Είναι κτίριο του 1930. Εκτός από κατοικία, έχει υπάρξει μαιευτήριο αλλά και ταβέρνα, για 20 χρόνια. Την έλεγαν “Αρχοντόσπιτο”». Απέναντι, στην οδό Μηθύμνης, σε ένα υπαίθριο θέατρο, έδωσε τις παραστάσεις της κάποτε και η περίφημη Μάντρα του Αττίκ (Κλέων Τριανταφύλλου), ο οποίος αυτοκτόνησε το 1944. Ίσως να είχε τραγουδήσει κι εδώ το «Μαραμένα τα γιούλια κι οι βιόλες, μαραμένα και τα γιασεμιά, μαραμένες κι οι ελπίδες μου όλες, στης καρδιάς μου τη μαύρη ερημιά».

ΙΝFO 

● Πριν ακόμα ονομαστεί σε πλατεία Αγάμων, η περιοχή λεγόταν ανεπισήμως πλατεία Ανθεστηρίων, καθώς εδώ οι Αθηναίοι γιόρταζαν την Πρωτομαγιά. 

● Στην πλατεία Αμερικής υπάρχουν γυναικείες και ανδρικές δημόσιες τουαλέτες, οι οποίες λειτουργούν μέχρι νωρίς το απόγευμα. 

● Το Studio, το μακροβιότερο σινεμά τέχνης της πόλης (1967), λειτουργεί από τα τέλη του 2014 στη Σταυροπούλου 33. Από το 2005, που έκλεισε, και για χρόνια ήταν προτεσταντική εκκλησία. 

● Στη συμβολή των οδών Σταυροπούλου και Λέλας Καραγιάννη 1 βρίσκεται το σπίτι της Λέλας Καραγιάννη, η οποία εκτελέστηκε από τους Γερμανούς στις 8 Σεπτεμβρίου 1944. 

● Στη Θήρας 54 βρίσκεται ο πύργος Τυπάλδου. Χτίστηκε το 1914 ως βίλα εξοχής από τον Γιώργο Τυπάλδο και είναι ο μοναδικός νεογοτθικός πύργος της Αθήνας,  με πολεμίστρες, οικόσημα κ.λπ. Σήμερα μαραζώνει και η κληρονόμος του, Σίλια Καλλιμάνη, προσπαθεί να το αποκαταστήσει για να γίνει κέντρο πολιτισμού για τη γειτονιά.