Τα 10 πιο ιδιαίτερα σχολεία της Αθήνας

Η Αθήνα έχει τη φήμη μιας άσχημης πόλης. Παραμελημένη από πολιτεία και κατοίκους, βουλιάζοντας μέσα σε τόνους από γκρίζο μπετόν, αυτή η φήμη δεν φαίνεται να αλλάζει σύντομα. Όμως, κάθε Σεπτέμβρη, κάποιες γωνιές της τινάζουν από πάνω τους τη σκόνη του καλοκαιριού και υποδέχονται μια καινούργια ζωή. Όπως το μεγάλο αρχοντικό στη γωνία Αχαρνών και Χέυδεν. Η Βίλα Αμαλίας, ανακαινισμένη, ανοίγει ξανά τις πόρτες της για να υποδεχτεί μαθητές και γίνεται αφετηρία για μια βόλτα στα πιο ιδιαίτερα σχολεία της πόλης: το καθένα με το δικό του παρελθόν, έχουν φιλοξενήσει στις αίθουσές τους τη νεολαία κάθε εποχής. Νεοκλασικά ή βιομηχανικά, όμορφα ή αξιοπερίεργα, τα σχολεία της πόλης έχουν να διηγηθούν τη δική τους, μοναδική ιστορία..

Βίλα Αμαλίας - Η κατάληψη που έγινε σχολείο (για δεύτερη φορά)

Αχαρνών 82 & Χέυδεν

Στη γωνία των Αχαρνών και Χέυδεν βρίσκεται ένα κτίριο με πολυτάραχη ιστορία. Το όνομά του: Βίλα Αμαλίας. Χτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα και ονομαζόταν τότε έπαυλη Αργυροπούλου, μιας και εκεί κατοικούσε ο πρεσβευτής Αργυρόπουλος. Φημολογείται ότι βασίστηκε σε σχέδια του Ερνέστου Τσίλλερ, αλλά ο αρχιτέκτονάς της παραμένει άγνωστος. Στα ψηλοτάβανα δωμάτιά της λειτούργησε, από το 1932, το 2ο Γυμνάσιο Αρρένων από όπου πέρασαν πολλές σημαντικές προσωπικότητες: κάποιοι από αυτούς, ο σκηνοθέτης Θεόδωρος Αγγελόπουλος και ο ζωγράφος Αλέκος Φασιανός. Όμως το 1973 αποφασίστηκε η μεταφορά του σχολείου στην πλατεία Βάθης και το αρχοντικό εγκαταλείφθηκε. Μέχρι τη στιγμή που, στις αρχές του 1990, πέρασαν το κατώφλι του αντιεξουσιαστές. Το μεγάλο, περίτεχνο σπίτι έγινε κατάληψη, από τις μακροβιότερες και πιο δραστήριες στη χώρα, η οποία του έδωσε και το όνομα με το οποίο το γνωρίζουν όλοι σήμερα: Βίλα Αμαλίας. Το 2012, μετά από επεμβάσεις της αστυνομίας, το κτίριο εκκενώθηκε. Δεν εγκαταλείφθηκε, όμως, για άλλη μια φορά. Από τον φετινό Σεπτέμβριο, ανοίγει και πάλι τις πόρτες του, ανακαινισμένο και  με νέα διαμόρφωση στους χώρους του, για να στεγάσει για δεύτερη φορά στην ιστορία του το 2ο Γυμνάσιο Αθηνών. Το καινούργιο σχολείο θα ονομαστεί «Θεόδωρος Αγγελόπουλος», τιμώντας το σκηνοθέτη που μαθήτευσε στα θρανία του.

2ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών

Αδριανού 106-108, Πλάκα

Σήμερα το όνομά του έχει αλλάξει και είναι πια το 74ο δημοτικό σχολείο Αθηνών. Το μικρό μονόπατο κτίριο στην Πλάκα, με το αέτωμα και τους εντυπωσιακούς, σχεδόν δυσανάλογους, δωρικούς κίονες, χτίστηκε γύρω στο 1875-6 και ήταν έμπνευση του αρχιτέκτονα Μιχαήλ Καλκού. Στέγαζε κάποτε το Β΄ δημοτικό σχολείο αρρένων ή «Δημοτική Σχολή». Ήταν γνωστό και ως σχολείο του Καμπάνη, ενός σπουδαίου εκπαιδευτικού της εποχής, ο οποίος και το διεύθυνε. Το κτίριό του έχει κριθεί διατηρητέο και είναι από τα ελάχιστα σχολεία που, από τότε μέχρι και σήμερα, χρησιμοποιούν την «αλληλοδιδακτική» μέθοδο: οι καλύτεροι μαθητές, με την επίβλεψη του δασκάλου, κάνουν μάθημα στους υπόλοιπους.

Tο «Στρογγυλό» 1ο Γενικό Λύκειο Αγίου Δημητρίου (κεντρική φωτό) 

Στρ. Αλεξάνδρου Παπάγου 23, Άγιος Δημήτριος

Όχι, δεν πρόκειται για ιπτάμενο δίσκο που προσγειώθηκε στον Άγιο Δημήτριο. Είναι το σχολείο που οραματίστηκε ο αρχιτέκτονας Τάκης Ζενέτος πριν σχεδόν μισό αιώνα. Καταλαβαίνοντας από νωρίς την αξία που θα μπορούσε να αποκτήσει η τεχνολογία στην εκπαίδευση, σχεδίασε, εν έτει 1969, ένα πρωτοποριακό σχολείο. Προβλεπόταν να διαθέτει  κύκλωμα τηλεοράσεων, ατομικούς υπολογιστές και μονάδες συνδεδεμένες με παγκόσμιες ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες – το εκπαιδευτικό υλικό θα μπορούσε να μεταδοθεί σε όλο το σχολείο. Αυτό το όραμα, όμως, απείχε πολύ από την ελληνική πραγματικότητα της εποχής, κάτι που ο εμπνευστής του γνώριζε καλά.  Όταν το σχολείο ολοκληρώθηκε, το 1974, τηρούσε τις τότε προβλεπόμενες προδιαγραφές του ΟΣΚ, αλλά διέθετε και τις υποδομές για να εξελιχθεί, κάποτε, στην αρχική ιδέα του δημιουργού του. Κυκλικό στη φόρμα, απ’ όπου πήρε και το παρατσούκλι του, Στρογγυλό, οι  αίθουσές του βρίσκονται σε άξονα με κέντρο επικοινωνίας μια εσωτερική αυλή, λειτουργώντας σαν μια ενιαία κοινότητα. Λεπτομέρεια που αξίζει να προσέξει κανείς είναι οι περσίδες που το περικλείουν. Είναι μελετημένες ώστε να παρέχουν, ανάλογα με την κλίση του ηλίου, το κατάλληλο φως στις τάξεις.

Το Σχολείο της Μιχαήλ Βόδα, αριθμός 9

Λιοσίων & Μιχαήλ Βόδα 9

Στην υποβαθμισμένη πια καρδιά της πόλης βρίσκεται ένα κτίριο που έχει γνωρίσει καλύτερες μέρες. Αρχιτέκτονάς του ο Κυριακούλης Παναγιωτάκος, γνωστός από την Μπλε Πολυκατοικία στα Εξάρχεια, σχεδίασε το κτίριο τη δεκαετία του 1930 για να στεγάσει δύο σχολεία. Σ’ ένα οικόπεδο δύσκολο και ακανόνιστο κατάφερε να εντάξει αρμονικά δύο σχολικές μονάδες με μεγάλη ευρηματικότητα. Δεν είναι τυχαίο ότι σε τοίχο του σχολείου ο πρωτοπόρος αρχιτέκτονας Le Corbusier είχε εκφράσει το θαυμασμό του γράφοντας τα συγχαρητήριά του – «Compliments de Le Corbusier». Σήμερα ασφυκτιεί περικυκλωμένο από παλιές ψηλές πολυκατοικίες, ενώ στις αίθουσές του στριμώχνονται δύο δημοτικά, δύο λύκεια και ένα νηπιαγωγείο.

Ιταλία στην Κυψέλη, 15ο Λύκειο Αθηνών

Κυψέλης 46 & Παξών

Ανήκει σε μια εποχή που η Κυψέλη ήταν στις δόξες της. Χτισμένο τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, από άγνωστο, πιθανόν Ιταλό, αρχιτέκτονα, υπήρξε στέγη της Ιταλικής Σχολής Καλογραίων, «Casa d’ Italia». Αν και έχει χαρακτηριστεί πομπώδες, εντυπωσιάζει με την ιδιόμορφη αρχιτεκτονική του, που έχει δεχθεί ιταλικές επιρροές. Τα χρόνια της κατοχής καταλήφθηκε από τους Γερμανούς στρατιώτες, οι οποίοι το μετέτρεψαν σε νοσοκομείο και από τον Μάρτιο του 1945 λειτούργησε ως «Γενικό Νοσοκομείο της Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας». Αυτά ως το 1976, όπου έγινε και πάλι σχολείο και στέγασε το ιστορικό  15ο Λύκειο Αρρένων. Το 1981 μεταφέρεται κάτω από τη στέγη του το 60ό Γυμνάσιο και Λύκειο ενώ σήμερα, μετά από τις συγχωνεύσεις του 2011, το κτίριο στεγάζει το 15ο ΓΕΛ Αθηνών. Χάρη στο ιδιαίτερο παρελθόν του ως νοσοκομείο, οι μαθητές του έπλαθαν ιστορίες για φαντάσματα, πτώματα και δολοφονίες, με το Χημείο του να βαφτίζεται «Νεκροτομείο». 

Το Σχολείο του Πικιώνη, 14ο Δημοτικό

Σίνα 70, Λυκαβηττός

Ίσως από τα γνωστότερα σχολεία στην πόλη, βρίσκεται στους πρόποδες του Λυκαβηττού, στην περιοχή Πευκάκια. Αποτελεί έργο του Δημήτρη Πικιώνη, ενός από τους σπουδαιότερους Έλληνες αρχιτέκτονες. Αν και ο ίδιος το απέρριψε μετά την ολοκλήρωσή του, για να στραφεί σε μια έκφραση της μοντέρνας αρχιτεκτονικής που θα συνδύαζε την ελληνική παράδοση, το 14ο δημοτικό είναι ένα από τα ομορφότερα σχολικά κτίρια της Αθήνας. Οικοδομήθηκε το 1932 σε οικόπεδο με μεγάλη κλίση, στο οποίο ο αρχιτέκτονας κατάφερε να το προσαρμόσει, και συνδυάζει το λιθόστρωτο με το βιομηχανικό σχεδιασμό. Κάθε σχολική αίθουσα, στην αρχική του μορφή, διέθετε τη δική της μικρή αυλή ώστε το μάθημα να μπορεί να γίνεται και στην ύπαιθρο. Από το αρχικό σχέδιο, όμως, έχουν αλλάξει πολλά. Χώροι προορισμένοι για εκδηλώσεις ή άλλες δραστηριότητες έχουν κοπεί στα δύο, για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες που απέκτησε το σχολείο, το οποίο σήμερα φιλοξενεί 12 αντί για 6 τάξεις, καθώς και ένα νηπιαγωγείο.

Τα Πειραματικά στην Πλάκα

Ηπίτου 15 / Αδριανού 114, Πλάκα

Σήμερα είναι το 1ο Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο και 1ο Πειραματικό Λύκειο Αθηνών. Κάποτε συνέθεταν μαζί το Κεντρικό σχολείο, την πρώτη στέγη της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης του νέου ελληνικού κράτους, με ιδρυτή τον Ιωάννη Καποδίστρια και έδρα την Αίγινα. Μετά τη δολοφονία του, το σχολείο μεταφέρεται στην Αθήνα όπου για πολλά χρόνια δεν έχει σταθερή στέγη. Από το 1837 ως το 1964 ταξιδεύει σε διάφορα κτίρια όπως η οικία Κλεάνθους, η οικία Μπότσαρη και το Βαρβάκειο Λύκειο. Το 1964 καταλήγει στον αριθμό 15 της οδού Ηπίτου, αλλά οι περιπέτειές του δεν έχουν τελειώσει. Η ιδιοκτησία του περνάει στα χέρια ιδιώτη, και τα σχολεία πρέπει, με δικαστική απόφαση, να εγκαταλείψουν το κτίριο. Από την έξωση σώθηκαν με έναν παράξενο τρόπο: χάρη στο… σεισμό του 1999, με το «σπίτι» τους να περιέρχεται και πάλι στην ιδιοκτησία του κράτους. Σήμερα στην Ηπίτου στεγάζεται το 1ο Πειραματικό Λύκειο, ενώ το 1ο Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο βρήκε τη θέση του στην οδό Αδριανού. Η βιβλιοθήκη των πειραματικών υπάρχει από την εποχή που το σχολείο βρισκόταν στην Αίγινα και περιλαμβάνει 4.500 τίτλους με εκατοντάδες τόμους που χρονολογούνται από τον 16ο και 19ο αιώνα. Ο πρώτος του διευθυντής ήταν ο Γρηγόριος Γεννάδιος, με θητεία που άφησε εποχή και έδωσε το όνομά του στο σχολείο. Από το κατώφλι του έχουν περάσει ως μαθητές πολλές επώνυμες προσωπικότητες, από τον Κουμουνδούρο και τον Τρικούπη, μέχρι το ζωγράφο Τσαρούχη.

Μαράσλειος

Μαρασλή 4-6, Κολωνάκι

Μέχρι πριν λίγα χρόνια ήταν χώρος διδασκαλίας, όχι μόνο μαθητών αλλά και δασκάλων. Η Μαράσλειος Παιδαγωγική Ακαδημία ανεγέρθηκε το 1905 και πήρε το όνομά της από τον ευεργέτη της, Γρηγόριο Μαρασλή. Σκοπός της δημιουργίας της ήταν να εκπαιδεύονται εκεί οι δημοδιδάσκαλοι, προτού ξεκινήσουν τη σταδιοδρομία τους στις μαθητικές τάξεις.  Έργο του αρχιτέκτονα Δημήτρη Καλλία, η Μαράσλειος είναι ένα επιβλητικό νεοκλασικό οικοδόμημα με την αρχιτεκτονική της να κάνει αναφορές στο χρυσό αιώνα του Περικλή. Αργότερα, το 1929, στον ίδιο χώρο προστέθηκε κι άλλο ένα κτίριο που ονομάστηκε «Αριστοτέλης», για να φιλοξενήσει το Γυμνάσιο Θηλέων, όπου οι μαθητευόμενοι δάσκαλοι θα έκαναν την πρακτική τους. Το σχολείο ονομάστηκε Αριστοτέλης και είναι βασισμένο σε σχέδια του αρχιτέκτονα Νικόλαου Μητσάκη. Πρωτοποριακά οικοδομημένο, συνδυάζει στοιχεία του κλασικισμού με τους καθαρούς όγκους της μοντέρνας αρχιτεκτονικής. Σήμερα δεν είναι πλέον ακαδημία για δασκάλους, αν και συνεχίζει να προσφέρει ευκαιρίες για πρακτική, και στεγάζει το 26ο Ενιαίο Λύκειο και το 26ο Γυμνάσιο Αθηνών.

Σχολικό Συγκρότημα Γκράβας

Πασσώβ, Γ. Χατζηδάκη & Ταϋγέτου 60, Γαλάτσι

Στα αρβανίτικα σημαίνει γκρεμός, και η Γκράβα, ίσως ταιριαστά έμεινε στην ιστορία σαν αρχέτυπο του περιθωριακού «σκληρού» σχολείου. Με πλούσια παρακαταθήκη στους μαθητικούς αγώνες, το συγκρότημα πρωτοστάτησε στις σχολικές καταλήψεις  τα χρόνια του 1991 και 1998-9. Η οικοδόμησή του ξεκίνησε το 1973 και ολοκληρώθηκε το 1977. Ήταν μια πρωτοποριακή ιδέα για τα ελληνικά δεδομένα, μιας και στο ίδιο οικόπεδο θα συγκατοικούσαν από νηπιαγωγεία μέχρι ΙΕΚ. Τα σχολικά κτίρια ήταν παραλληλόγραμμα και συνδέονταν μεταξύ τους με στεγασμένους διαδρόμους και μικρά αίθρια. Στόχος ήταν το συγκρότημα να είναι εύκολο στην κατασκευή αλλά και ευήλιο, με καλό προσανατολισμό ώστε οι μαθητές του να βρίσκουν εύκολα αυτό που ήθελαν. Όμως, η επιτακτική ανάγκη, στα τέλη του ’70 να βρεθεί στέγη για πολλά σχολεία στην περιοχή, πρόσθετε όλο και περισσότερα κτίρια στο αρχικό σχέδιο. Οι διάδρομοι ολοένα απομακρύνονταν από τις αυλές και χώροι που έπρεπε να μείνουν ανοιχτοί, γέμιζαν. Αποτέλεσμα ήταν να μην ξεχωρίζει ο αρχικός ζωτικός χώρος κάθε σχολείου και η επιτήρησή του να γίνεται πολύ δυσκολότερη. Στις πιο σκοτεινές στιγμές της ιστορίας του, στο συγκρότημα γινόταν διακίνηση ναρκωτικών, ειδικά στο ωράριο των απογευματινών σχολείων, όταν το σκοτάδι κάλυπτε τους διαδρόμους. Τελικά, το συγκρότημα άρχισε να λειτουργεί μόνο πρωί και πολλά από τα προβλήματα λύθηκαν. Δημιουργήθηκαν βιβλιοθήκες, γυμναστήριο και πολιτιστικό κέντρο. Σήμερα, η Γκράβα είναι η καθημερινότητα 4.000 μαθητών και φιλοξενεί 3 νηπιαγωγεία, 3 Δημοτικά, 6 Γυμνάσια, 6 Γενικά Λύκεια, 3 Επαγγελματικά Λύκεια, το ΙΕΚ Γαλατσίου και 2 παιδικούς σταθμούς.

Και πολλά άλλα ακόμη

Τόσα που θα μπορούσαν να γεμίσουν πολλές σελίδες.

* Το ιστορικό σχολείο του Μιχαήλ Νομικού, 8ο Γυμνάσιο Αθηνών, στην Πλατεία Κολιάτσου.

* Το μοντέρνο 70ό Δημοτικό του Καραντινού, στον πεζόδρομο της Καλλισπέρη, που ονομαζόταν σχολείο της Ακρόπολης.

* Το νεοκλασικό 53ο Δημοτικό που έγινε καταφύγιο για τους πρόσφυγες της Μικράς Ασίας και, τα χρόνια της κατοχής, τους βομβαρδισμένους του Πειραιά.

* Το όμορφο –βαμμένο ροζ– αρχοντικό στην Κυψέλη, όπου τώρα φιλοξενείται το 37ο Νηπιαγωγείο Αθηνών. 

Μια πόλη γεμάτη σχολεία. Σχολεία που περιμένουν τον εξερευνητή που κρύβει κανείς μέσα του να στρίψει στην κατάλληλη γωνία.