Οι δρόμοι του Scrap

Περπατούσα στη Νέα Σμύρνη και σκεφτόμουν να πάρω σουβλάκι, τυρόπιτα ή να πάω στη μάνα μου που είχε φτιάξει φασολάκια, όταν είδα έναν τύπο που ήταν χωμένος μέχρι το λαιμό μέσα σε ένα σκουπιδοτενεκέ. Και ακριβώς δίπλα παρκαρισμένο ένα καροτσάκι του σούπερ μάρκετ μισογεμάτο με τενεκεδάκια αναψυκτικών.

Tον ήξερα. Καμιά φορά καθαρίζει τα τζάμια των αυτοκινήτων σε μια κοντινή διασταύρωση και λέμε ένα «γεια». Ο Αχμέτ είναι από το Μπαγκλαντές, 22 χρόνων, κι έχει 3 χρόνια στην Ελλάδα. Τα δύο πρώτα δούλευε σε καρβουνάδικα στη Βάρη, απ’ όπου τον έδιωξαν, και έκτοτε τη μία καθαρίζει τζάμια και την άλλη μαζεύει παλιοσίδερα (αν και προτιμάει τα τζάμια γιατί «τα σκουπίδια βρομάνε»). Πού τα πας, Αχμέτ; «Πέτρου Ράλλη…» Βγαίνουν λεφτά; «Λίγα λεφτά, φίλε…» Δηλαδή; «10-15 ευρώ». Τη δουλειά που κάνει ο Αχμέτ υπολογίζεται ότι σήμερα στην Αθήνα την κάνουν περίπου 1.000 άνθρωποι. Από το Πακιστάν και το Μπαγκλαντές, λίγοι γαλλόφωνοι Αφρικανοί και αρκετοί Ρομά, Έλληνες και κυρίως Αλβανοί. Έτσι, σώματα καλοριφέρ, ψυγεία, σομιέδες από πεταμένα στρώματα, οτιδήποτε είναι μεταλλικό, αλλά και χαρτί, φορτώνονται σε καροτσάκια και πωλούνται σε παράνομους χώρους, σε τιμές εξευτελιστικές σε σχέση με αυτές του νόμιμου εμπορίου.

Κλέφτες σκουπιδιών (!)

Ο αντιδήμαρχος Καθαριότητας και Ανακύκλωσης του δήμου της Αθήνας Ανδρέας Βαρελάς μιλάει για «μια μεγάλη βιομηχανία, παράνομη, που βγάζει πολλά λεφτά χωρίς παραστατικά». «Οι μετανάστες που βλέπετε στους δρόμους με τα καροτσάκια πηγαίνουν τα υλικά τους σε σκραπατζίδικα (σκραπ = παλιοσίδερα, σκραπατζίδικο = χώρος συλλογής και διαλογής υλικών) και σε χυτήρια, που στη μεγάλη τους πλειοψηφία λειτουργούν παράνομα και βρίσκονται κυρίως στις περιοχές του Ταύρου και του Βοτανικού. Εκεί, τα υλικά αυτά είτε λιώνονται και πωλούνται έτσι, σαν λιωμένος σίδηρος ας πούμε, είτε κατασκευάζονται νέα αντικείμενα. Φαντάζεστε σε ένα παράνομο χυτήριο να καταλήξουν μαζί ένα τενεκεδάκι από γάλα και ένα από φυτοφάρμακο; Πιστεύετε ότι θα έχει κανείς την ευαισθησία να τα διαχωρίσει; Μαζί θα λιώσουν και ίσως φτιαχτεί μια κατσαρόλα από την οποία αύριο θα τρώτε» λέει.

Ερώτηση: Αυτοί οι μετανάστες μαζεύουν άχρηστα πράγματα από τα σκουπίδια. Καλό δεν κάνουν; Ο κ. Βαρελάς: «Όχι. Δεν είναι άχρηστα σκουπίδια, είναι ανακυκλώσιμα υλικά, για τα οποία οι πολίτες έχουν πληρώσει τους μπλε κάδους όπου συγκεντρώνονται και τα φορτηγά με τα οποία μεταφέρονται. Τα υλικά αυτά ο δήμος τα πουλάει στα Κέντρα Διαχείρισης Ανακυκλώσιμων Υλικών και με τα χρήματα που παίρνει καλύπτει διάφορες ανάγκες του. Στην επίσημη τιμή της αγοράς, δηλαδή σε αυτήν που πουλάει ο δήμος, ένας τόνος σίδηρος κοστίζει 150-200 ευρώ, το ίδιο και το χαρτί, ενώ το αλουμίνιο πωλείται προς € 0,60 το κιλό (60 τενεκεδάκια αναψυκτικού ή μπίρας είναι 1 κιλό). Στη  μαύρη αγορά η τιμή τους πέφτει στο 1/3. Φανταστείτε ότι καθημερινά “λείπουν” από τους κάδους ανακύκλωσης περίπου 50 τόνοι ανακυκλώσιμων υλικών, που μεταφράζονται σε απώλεια εσόδων € 7.000 για το δήμο». Μάλιστα, τις επόμενες ημέρες ο δήμος της Αθήνας σκοπεύει να καταθέσει μηνυτήρια αναφορά κατά παντός υπευθύνου «για την κλοπή των ανακυκλώσιμων υλικών».

Για το ίδιο θέμα ερωτήσεις στη Βουλή έχει καταθέσει η βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας Φωτεινή Πιπιλή, κάνοντας λόγο για «κατάφωρη κλοπή δημόσιας περιουσίας». «Οι μετανάστες που βλέπουμε στους δρόμους με τα καροτσάκια είναι θύματα και αυτοί, εύκολοι υπάλληλοι των μαφιών που λειτουργούν τα παράνομα σκραπατζίδικα. Και είναι αυτονόητο ότι αυτές οι μάντρες κάπου πουλάνε μετά αυτά τα υλικά. Σε εργοστάσια; Σε βιομηχανίες; Ας το δουν οι αρμόδιοι» μας είπε.

Ο τζίρος διογκώνει το κύκλωμα

Διαφορετική προσέγγιση έχει ο εκπρόσωπος Τύπου της Ελληνικής Αστυνομίας Θανάσης Κοκκαλάκης: «Στο βαθμό που ένας μετανάστης, που πολλές φορές μπορεί να μην έχει ούτε χαρτιά, μαζεύει σκουπίδια αντί να κλέβει ή να πουλάει ναρκωτικά, δεν είναι πρόβλημα. Το πρόβλημα ξεκινάει όταν αφαιρούνται δημόσια υλικά ή ζωτικής σημασίας υποδομές, όπως φρεάτια, καπάκια, μετασχηματιστές της ΔΕΗ κ.λπ. Ένα καροτσάκι είναι εύκολα ελέγξιμο, βλέπεις τι έχει μέσα. Τα παράνομα μεταφέρονται με άλλους τρόπους, με κλειστά αυτοκίνητα». Τέτοιου είδους κλοπές είναι πολύ συχνές. Πρόσφατα άγνωστοι έκλεψαν τα καλώδια από τον περιμετρικό φωτισμό του ΧΥΤΑ Φυλής, ζημιά € 20.000. Τα καλώδια αυτά στη συνέχεια τα καίνε για να πάρουν τον χαλκό, ο οποίος είναι πανάκριβος και στη μαύρη αγορά πωλείται περίπου προς € 3,50 το κιλό. «Ναι, υπάρχει ένα είδος οργανωμένης κλοπής μετάλλων και κατά καιρούς η αστυνομία έχει κατασχέσει αρκετά μεγάλες ποσότητες» λέει ο Κοκκαλάκης, ο οποίος προσθέτει ότι τέτοιου είδους υλικά, αφού λιώσουν, διακινούνται προς το εξωτερικό, σε αναπτυσσόμενες χώρες στα ανατολικά μας. 

Στον καταυλισμό των Ρομά στον Βοτανικό

Οδός Σαλαμινίας 10, στα σύνορα του Βοτανικού με τον Ταύρο, από την πλευρά του δήμου της Αθήνας, ζουν μαζί με τα ποντίκια, χωρίς ηλεκτρικό, νερό και αποχέτευση, περίπου 800 Ρομά αλβανικής καταγωγής, οι οποίοι σε καθημερινή βάση καίνε καλώδια για να πάρουν τον χαλκό. «Το πού θα πάνε οι διοξίνες και τα καυσαέρια, προς τον Βοτανικό ή τον Ταύρο, εξαρτάται από το προς τα πού θα φυσάει ο άνεμος» λέει ο δήμαρχος Μοσχάτου-Ταύρου Ανδρέας Ευθυμίου.

Ξεναγός στα ενδότερα του καταυλισμού ο Πέτρος Καραφωτιάς, πρόεδρος της κοινότητας Ταύρου. Τέσσερα μεγάλα ξύλα καρφωμένα στο χώμα, μια μεγάλη τέντα από πάνω και ένα κρεβάτι στη μέση αποτελούν σπίτια. Καμιά 10αριά παιδάκια είδαν τη φωτογραφική μηχανή και άρχισαν να φωνάζουν και να ποζάρουν – «δεν γίνεται παιδιά, είστε μικρά για φωτογραφίες». Μια τσιγγάνα άκουσε τη φασαρία και βγήκε απειλητικά, κουνώντας τα χέρια της δεξιά κι αριστερά: «Να φύγετε από δω! Να φύγετε!». «Ηρέμησε, κυρία μου, τα σκουπίδια θέλουμε να τραβήξουμε» της είπε ο κ. Καραφωτιάς. Μια άλλη οικογένεια ήταν πιο πρόθυμη για κουβέντα. Ο πατέρας και η μάνα οκλαδόν στο κρεβάτι, μαζί με ένα μωρό, άλλα 3-4 μικρά έτρεχαν τριγύρω. «Το βλέπεις το χέρι του μωρού; Το δάγκωσε χθες ένα ποντίκι». Είναι Ρομά από το Ελμπασάν της Αλβανίας. Παραδίπλα οι μαντρότοιχοι ήταν κατάμαυροι από την κάπνα που φέρνει η καύση των καλωδίων. Στον καταυλισμό, λέει ο κ. Καραφωτιάς, κουμάντο κάνουν δύο οικογένειες. Δεν γίνεται τίποτα χωρίς να το ξέρουν και να το εγκρίνουν. «Έχουν ρημάξει τα πάντα. Κλέβουν σχάρες από τα φρεάτια, καλώδια του ηλεκτρικού, χαλκοσωλήνες νερού, αγωγούς φυσικού αερίου» λέει ο δήμαρχος Μοσχάτου-Ταύρου.

Πίσω, στα στενά του Ταύρου, του Ρέντη, του Βοτανικού και του Ελαιώνα, όσο μεσημεριάζει συρρέουν δεκάδες μετανάστες με τα καροτσάκια τους, προκειμένου να παραδώσουν το υλικό τους στα σκραπατζίδικα, όπου πολλές φορές μένουν κιόλας, με το Σώμα Επιθεωρητών Περιβάλλοντος να σημειώνει σε έκθεσή του ότι «τα περισσότερα από αυτά είναι εντελώς παράνομα, χωρίς έκδοση περιβαλλοντικής άδειας και άδειας λειτουργίας, εγκατεστημένα σε περιοχές όπου τέτοιες δραστηριότητες απαγορεύονται». Μάλιστα, πηγές του Σώματος Επιθεωρητών αναφέρουν πως ο τζίρος του σκραπ είναι πολύ υψηλός, δεκάδες εκατομμύρια ευρώ, ιδιαίτερα τον τελευταίο καιρό που έχει ανέβει πολύ η τιμή του χαλκού, με το θέμα να αφορά όλη την Ευρώπη, και πως οι μαφίες αναπτύσσονται όλο και περισσότερο, με την πακιστανική να εκτοπίζει τους άλλους και να στέλνει το υλικό εκτός Ελλάδας, τόσο οδικώς όσο και από τα λιμάνια. Σύμφωνα με κάποιες πληροφορίες, μάλιστα, αρκετοί από τους μετανάστες δεν πωλούν καν οι ίδιοι τα υλικά που συγκεντρώνουν, αλλά εργάζονται ως υπάλληλοι ακόμα και σε νυχτερινές βάρδιες. Έτσι, αναλαμβάνουν την παράδοση δύο-τριών φορτίων ημερησίως και σε αντάλλαγμα τους παρέχεται στέγη και κάποια χρήματα, όχι περισσότερα από 15 ευρώ, ανάλογα με την «παραγωγή».

Είναι λύση τα «Πράσινα σημεία»;

Σε μια προσπάθεια να σταματήσει η καύση καλωδίων και άλλων υλικών στον καταυλισμό των Ρομά, να γίνει καταγραφή τους, αλλά και να ελεγχθεί το παρεμπόριο του σκραπ, το Σώμα Επιθεωρητών Περιβάλλοντος συντονίζει τη δημιουργία «Πράσινων σημείων». Πρόκειται για ένα πρόγραμμα που θα λειτουργήσει πιλοτικά για ένα χρόνο, όπου τόσο οι Ρομά του καταυλισμού όσο και άλλοι ρακοσυλλέκτες θα κληθούν να μεταφέρουν καθημερινά τα προς ανακύκλωση υλικά τους σε συγκεκριμένο χώρο, όπου και θα τα πουλάνε. «Ο χώρος αυτός θα οριοθετηθεί δίπλα στον καταυλισμό και το πρόγραμμα θα υλοποιηθεί άμεσα» μας είπε ο δήμαρχος Μοσχάτου-Ταύρου Ανδρέας Ευθυμίου. Τους ενδοιασμούς του για το σχεδιασμό υπογραμμίζει ο αντιδήμαρχος Καθαριότητας του δήμου Αθήνας, σημειώνοντας: «Τα “Πράσινα σημεία” σε όλες τις χώρες της ΕΕ λειτουργούν για να μπορεί ο πολίτης να πηγαίνει και να παραδίδει υλικά που έχουν μια ιδιομορφία, π.χ. γυαλιά, χρώματα κ.λπ. και όχι για να αγοράζονται από ίδιο το κράτος υλικά ύποπτης προέλευσης».

Έκλεψαν για παλιοσίδερα

900 σχάρες αποχέτευσης από το δήμο της Αθήνας (το 2011) / Μια κολυμπήθρα από εκκλησία στο Αλιβέρι / Δύο κανόνια, από την εποχή της ενετοκρατίας, από το λιμάνι των Χανίων / Ένα παλιό τανκ που χρησιμοποιούνταν ως στόχος, από πεδίο βολής στην Κω / Το ηλιακό ρολόι από το Ναυτικό Μουσείο Κρήτης (Χανιά) / Την καμπάνα εκκλησίας στην περιοχή Καλλιθέα του Ηρακλείου Κρήτης / Ένα παλιό βαγόνι τρένου του ΟΣΕ από τον Βόλο

Highlight από το εξωτερικό: Μια ολόκληρη εγκαταλελειμμένη σιδηροδρομική γέφυρα, μήκους 650 μέτρων και βάρους 10 τόνων «σήκωσαν» κάποιοι κοντά στην πόλη Σλάβκοφ της Τσεχίας.

Περίπου 1.000 είναι οι μετανάστες που «κουβαλούν» παλιοσίδερα, χαρτιά και άλλα υλικά σήμερα στην Αθήνα, σύμφωνα με τον Δήμο Αθηναίων – ο υπολογισμός προκύπτει από τους 50 τόνους ανακυκλώσιμων υλικών που «λείπουν» καθημερινά από τους μπλε κάδους και από τα 15-50 καροτσάκια που βρίσκουν τα συνεργεία του δήμου καθημερινά και τα επιστρέφουν στα σούπερ μάρκετ (κάτω αριστερά). (Πάνω δεξιά) Ο καταυλισμός των Αλβανών Ρομά στον Βοτανικό. Σε αυτές τις συνθήκες ζουν περίπου 800 άνθρωποι.

Φωτό: Κωνσταντίνος Ρήγος, Tάκης Σκριβάνος