Υπόθεση Αθήνα: Ναρκωτικά

Το μεγαλύτερο μέρος του ιστορικού κέντρου της Αθήνας μοιάζει πλέον με μια μεγάλη πιάτσα ναρκωτικών, με αστυνομικούς καιδιακινητές να παίζουν κρυφτό/κυνηγητό, μεταφέροντας τα στέκια από το ένα σημείο στο άλλο. Το θέμα είναι: υπάρχει πολιτική βούληση να αλλάξει κάτι στην καταπολέμηση των ναρκωτικών;

Τρία όμοια σακίδια. Και τα τρία παραγεμισμένα με τα ίδια πακετάκια. Σύριγγες, γάζες, μαντιλάκια με οινόπνευμα, κιτρικό οξύ, τάσι, αποσταγμένο νερό, τσιρότα για τις πληγές και ένα ενημερωτικό φυλλάδιο με τα 8 βήματα που εγγυώνται στον τοξικοεξαρτημένο την ασφαλή χρήση της ναρκωτικής ουσίας. Τελευταίος έλεγχος, καταμέτρηση του υλικού, βεβαιωνόμαστε ότι όλοι έχουμε πάνω μας τις αστυνομικές ταυτότητες. «Πάμε Προπύλαια και βλέπουμε;» λέει ο υπεύθυνος. Είμαι με την Ομάδα Δρόμου του ΟΚΑΝΑ. Κάθε μέρα, πρωί και βράδυ, βγαίνουν στο κέντρο της Αθήνας και μοιράζουν τα κυλινδρικά κουτάκια τους (από ανακυκλωμένο χαρτί) με ό,τι χρειάζεται ένας τοξικοεξαρτημένος για να κάνει ασφαλή χρήση. Μια ομάδα πολύ διακριτική. Δεν τους αρέσουν οι στολές και τα σήματα.

Αθόρυβα πέντε άνθρωποι μπορούν να μοιράσουν μέσα σε δύο ώρες έως και 170 σύριγγες. Κανείς δεν τους παίρνει είδηση εκτός από αυτούς που τους περιμένουν. Και ο λόγος που τους περιμένουν με αγωνία είναι απλός, μου εξηγεί στο δρόμο προς τα Προπύλαια ο υπεύθυνος της ομάδας, Σωτήρης: «Και μόνο η εξασφάλιση της σύριγγας είναι ένα άγχος λιγότερο για το χρήστη. Μετά το μόνο που έχει να σκεφθεί είναι η εξασφάλιση της δόσης». Σε αυτή την πρωτοβουλία συμμετέχουν επίσης: Κέντρο Ελέγχου & Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ), Κέντρο Ζωής, PRAKSIS, Θετική Φωνή, Κέντρο Πρόληψης ΑΘΗΝΑ-ΥΓΕΙΑ και Γιατροί του Κόσμου.

H διαδρομή

Γωνία Ακαδημίας και Ασκληπιού, ο Σωτήρης δίνει τις τελευταίες οδηγίες: «Δεν απομακρυνόμαστε ο ένας από τον άλλον, δεν κάνουμε περιττές κινήσεις και γενικά κοιτάτε εμένα». Νομίζω πως οι τελευταίες οδηγίες αφορούν περισσότερο εμένα παρά την ομάδα. Ωστόσο, επιμένει ότι ο δρόμος πάντα κρύβει δυσκολίες. «Μια ξαφνική επέμβαση της αστυνομίας, μια επιθετική αντίδραση του χρήστη, κάποιος αναμεταξύ τους καβγάς, οι έμποροι. Ειδικά τώρα τελευταία, που πολλοί μετανάστες διακινούν την ηρωίνη, έχουμε ένα θέμα. Δεν μας ξέρουν ως ομάδα, μας κοιτούν καχύποπτα και κάπως δυσκολευόμαστε».

Έχει πάει 7.00 (με την παλιά ώρα) και το σκοτάδι της νύχτας προστατεύει τους χρήστες από τα βλέμματα των περαστικών. Επί της Ακαδημίας, λίγο πριν από τη Σίνα, είναι σταθμευμένο καθημερινά ένα βαν του ΚΕΕΛΠΝΟ. Μοιράζει κι αυτό σύριγγες, προφυλακτικά και ενημερωτικά φυλλάδια για τα λοιμώδη νοσήματα. «Πάμε να πούμε ένα ”γεια” στους ανταγωνιστές» λέει χαμογελώντας ο Σωτήρης. Το χιούμορ και τα πειράγματα χαρακτηρίζουν την ομάδα του ΟΚΑΝΑ. «Χρειάζεται με όλα όσα βλέπουμε» μου εξηγεί.

Διασχίζοντας την Ακαδημίας και κατηφορίζοντας την Κωστή Παλαμά, οι ενδιαφερόμενοι μας έχουν ήδη προσέξει. Μας περίμεναν. Ο Σωτήρης δίνει οδηγίες: «Πάμε δεξιά, από τους γνωστούς. Από αριστερά κοιτούν λίγο περίεργα». Είναι μετανάστες που πουλάνε εμπορεύματα στο δρόμο και φοβούνται. Όσο κατηφορίζουμε, τόσο αδειάζουν τα σακίδια της ομάδας. Κάποιοι χρήστες παίρνουν δύο και τρία κουτάκια. Πρώτη φορά έρχομαι τόσο κοντά σε αυτούς τους ανθρώπους, που τόσα και τόσα δημοσιεύματα αποκαλούν απαξιωτικά: «ζωντανούς-νεκρούς», «ζόμπι», «άθλιοι των Αθηνών» και τόσα άλλα.

Τα παιδιά της ομάδας του ΟΚΑΝΑ γνωρίζουν τους περισσότερους. Έχουν δημιουργήσει σχέση εμπιστοσύνης με τους χρήστες. Οι «ζωντανοί-νεκροί» έχουν όνομα, και ο καθένας τους μια ιστορία. Ο Σωτήρης τούς ρωτά γιατί δεν εμφανίζονται στο στέκι του ΟΚΑΝΑ, αν μπήκαν ή δεν μπήκαν σε πρόγραμμα. «Ο δρόμος είναι το σπίτι τους και το σεβόμαστε. Μπορεί να ζουν άσχημα, εμείς δεν τους το επιβάλλουμε να αλλάξουν, σκοπός είναι να προβληματιστούν. Τη στιγμή της κουβέντας δεν υπάρχουν αποτελέσματα. Μπορεί αργότερα να μάθουμε ότι μπήκε σε κάποιο πρόγραμμα ή ότι καθάρισε». Κάποιοι μιλούν με τον Σωτήρη για την τιμή της δόσης, άλλοι δικαιολογούνται που υποσχέθηκαν και δεν πέρασαν ποτέ από το «Στέκι» και άλλοι απλά λένε ένα ευχαριστώ και φεύγουν. Στο βάθος του πεζόδρομου προς την Πανεπιστημίου, ένας πλανόδιος παίζει μουσική. «Σήμερα θα ταξιδέψουν μετά μουσικής» λέει ένας από την ομάδα.

Φεύγουμε για Πειραιώς. Στο ύψος της Μυλλέρου, η ομάδα αναγνωρίζει δύο νεαρά παιδιά. Έχουν μόλις αποφυλακιστεί. Τους δίνουν τα κουτιά. Ξαφνικά από εκεί που δεν υπήρχε ψυχή άρχισαν να εμφανίζονται ολοένα και περισσότεροι χρήστες. «Όλοι μιλούν σήμερα για την έξαρση των κρουσμάτων HIV στην Αθήνα. Ωστόσο, οι σύριγγες είναι πιο απαραίτητες για την πρόληψη της ηπατίτιδας. Υπάρχει κάτι σαν αστικός μύθος μεταξύ των χρηστών. Νομίζουν ότι μπορούν να μοιράζονται τις σύριγγες, επειδή μπορεί να είναι και οι δύο φορείς ηπατίτιδας. Δεν είναι όμως έτσι» επισημαίνει ο Σωτήρης.

Οι τσάντες άδειασαν κι επιστρέφουμε στο στέκι για μια ξενάγηση στο χώρο. Το «Στέκι» βρίσκεται στην οδό 3ης Σεπτεμβρίου 19 και λειτουργεί μέχρι τις οκτώ το βράδυ. Εκεί οι χρήστες ενημερώνονται για την ασφαλή χρήση και πληροφορούνται τα δικαιώματα που έχουν Έλληνες και μετανάστες στις υπηρεσίες υγείας. Στο «Στέκι» οι χρήστες πλένουν τα ρούχα τους, κάνουν μπάνιο, μαγειρεύουν, παίρνουν ρούχα, παπούτσια, μιλούν με ψυχολόγους και τους ανθρώπους της ομάδας, βλέπουν ντοκιμαντέρ και ταινίες. Αν χρειαστούν περίθαλψη οδηγούνται στη Μονάδα Άμεσης Βοήθειας του ΟΚΑΝΑ ή αν χρειάζονται νοσοκομειακή περίθαλψη συνοδεύονται σε νοσοκομεία. «Πώς σου φάνηκε;» με ρωτάει ο Σωτήρης. Δεν ξέρω ακριβώς τι να πω. Πολλές οι εικόνες. Μου βγαίνει αυθόρμητα: «Χρειάζεστε κι άλλη βοήθεια. Νομίζω ότι πρέπει να γίνετε περισσότεροι».

Λέγε με Κάλαχαν

«Λέγε με Κάλαχαν και ρώτα ό,τι θέλεις. Έχω φάει τα ναρκωτικά με το κουτάλι». Ο αστυνομικός που μου μιλάει έχει 19 χρόνια ενεργούς δράσης στη Γενική Ασφάλεια Αττικής. Τα περισσότερα χρόνια τα πέρασε στη Δίωξη Ναρκωτικών.

«Οι αριθμοί και οι στατιστικές είναι για τα επιτελεία. Εγώ ανήκω έξω. Στην αιχμή του δόρατος. Εμείς μιλάμε με την πραγματικότητα και, στην περίπτωση των ναρκωτικών, η παρουσία του αστυνομικού στο δρόμο δεν είναι η λύση στο πρόβλημα. Η λύση μπορεί να έρθει μόνο με τη δίωξη του οργανωμένου εγκλήματος». «Πώς επιχειρείτε στη Δίωξη;» ρωτώ χρησιμοποιώντας λίγη από την ορολογία των αστυνομικών. «Όταν βλέπει ο πολίτης στην πλατεία της γειτονιάς του μαζεμένα αρρωστάκια, σαστίζει και λέει: “Γεμίσαμε ναρκωτικά”. Στη Δίωξη έχουμε το τμήμα Αμέσου Επεμβάσεως: το 109. Είναι ο τριψήφιος αριθμός που καλείς για να έρθει η δύναμη. Το τμήμα 109 διαθέτει ένα μπλε λεωφορείο, το οποίο σπεύδει με δύναμη αστυνομικών για να “καθαρίσει” μια πλατεία, έπειτα από καταγγελία πολίτη. Η επιχείρηση αυτή ανεβάζει το αίσθημα ασφάλειας του πολίτη και την εικόνα της αστυνομίας. Κι όμως, δεν είναι έτσι. Στο τμήμα συναντάς δύο κατηγορίες αστυνομικών: τους πρωτοεισερχόμενους και τους κουρασμένους. Οι πρώτοι είναι οι νέοι που μπαίνουν στον 109 για να πάρουν μια μυρωδιά, να δουν τι γίνεται. Παιδιά, δηλαδή, από την επαρχία που δεν έχουν δει πρεζάκια στο δρόμο, δεν ξέρουν πώς περπατάει και πώς ξηγιέται ο ναρκομανής. Οι άλλοι είναι οι κουρασμένοι, δηλαδή αυτοί που είναι στα πρόθυρα συντάξεως ή αυτοί που δεν είναι ιδιαίτερα μάχιμοι. Εγώ, στα τόσα χρόνια της καριέρας μου στη Νάρκα, ποτέ δεν δούλεψα σ’ αυτήν την υπηρεσία» λέει ο Κάλαχαν και συνεχίζει: «Ας πούμε ότι είναι Κυριακή πρωί στην πλατεία Αμερικής, που κάποτε υπήρξε πιάτσα, βλέπεις πέντε έγχρωμους, δύο Αλβανούς και 15-20 Έλληνες άρρωστους να συναλλάσσονται αναμεταξύ τους, ενώ κάποιοι κάθονται στη γωνία και βαράνε ηρωίνη. Θα πάρεις ατελώς στο 109 και θα πεις πως στην πλατεία γίνεται κανονικό εμπόριο.

Μέσα σε μία-δύο ώρες θα έχει σπεύσει το λεωφορείο και θα την έχει καθαρίσει. Αυτό δεν είναι λύση. Αυτά τα άτομα έχουν εξασφαλίσει από πριν τις εναλλακτικές καβάτζες. Και τι έγινε που η αστυνομία καθάρισε εν μέρει την Ομόνοια, η πιάτσα μεταφέρθηκε μετά στο Μετσόβειο και σήμερα έξω από τη Νομική. Κι έτσι δημιουργείται στον πολίτη η μόνιμη απορία: “Γιατί, ρε παιδιά, δεν καθαρίζετε τις πιάτσες; Εδώ τους βλέπουμε εμείς. Εσείς τι κάνετε;” Και εγώ τους απαντώ: “Εάν μας λύσουν οι πολιτικοί τα χέρια, έχουμε τη δύναμη και το σθένος να καθαρίσουμε την Αθήνα μέσα σε 72 ώρες”. Σήμερα ο κάθε ταξίαρχος κοιτάει μαζί με το αστυνομικό και το πολιτικό του κόστος. Δεν βάζει, όπως λέμε, στον ντορβά τα γαλόνια του. Σου λέει, καλύτερα να καθαρίζω την πλατεία με την εύκολη λύση, παρά να εισχωρώ βαθιά. Και κάπως έτσι έχουμε τις μετακινούμενες πιάτσες».

Μετά τις συλλήψεις και το «καθάρισμα» τι;

«Πιάνεις το πρεζάκι. Το αφήνεις να χαρμανιάσει μερικές μέρες. Για να πιει είναι διατεθειμένος να σου πει από πού αγοράζει. Ο καλός, όμως, έμπορος δεν πουλάει ποτέ στο πρεζάκι, για να μην τον καταδώσει. Ο μεγαλέμπορος ναρκωτικών δεν μπορεί να πιαστεί με συμβατικό τρόπο. Η ανάκριση βάσει του συντάγματος λέει: Κάθεσαι με τον κατηγορούμενο, όποιος κι αν είναι αυτός, και τον ρωτάς: “Πού κρύβεις τα πέντε κιλά ηρωίνη;”. “Δεν είναι δικά μου. Ψέματα λένε, με διαβάλλουν”. Μετά τον στέλνεις στον εισαγγελέα. Με αυτό τον τρόπο δεν θα πιαστεί κανείς. Το πρεζάκι και το βαποράκι θα πιαστούν με μια αστυνόμευση κλασικού τύπου. Δηλαδή με έναν έλεγχο ρουτίνας από την ομάδα ΔΙΑΣ, η οποία θα σταματήσει ένα αυτοκίνητο και ενδέχεται να πιάσει κάποιους επ’ αυτοφώρω με πράγμα. Αυτό για τη στατιστική είναι καλό. Όπως έλεγε και ο Στάλιν: “Ο ένας νεκρός είναι κηδεία, οι 100 είναι στατιστική”. Αυτό κολλάει απόλυτα στην περίπτωση της δίωξης ναρκωτικών. Άλλο οι αριθμοί και άλλο η πραγματικότητα. Για μένα οι μέθοδοι τύπου Κάλαχαν δεν γίνεται να αποφευχθούν».

Το «πράσο» και το «χώμα»

«Κάτω στο κέντρο της Αθήνας είναι οι ναρκομανείς της εξαθλίωσης. Θυμάμαι μια τηλεφωνική παρακολούθηση. Ακούμε τους υπόπτους να λένε χαρακτηριστικά: “Τζίμη, έχουμε το καλό το πράσο στο πράσινο αυτοκίνητο. Το χώμα είναι στο άσπρο. Κάνε τα κουμάντα”. Στα ναρκωτικά υπάρχει η πλέμπα και το καλό. Αυτός που έχει οικονομική άνεση είναι ικανοποιημένος με ένα γραμμάριο κοκαΐνης. Ένας με οικονομικές στενότητες θα αγοράσει β΄ ποιότητα και για να την ακούσει θα αναγκαστεί να αγοράσει μεγαλύτερη ποσότητα. Τους έμπορους με την καλή ποιότητα είναι δύσκολο να τους πιάσεις. Κανείς δεν τους δίνει». 

Βάσει έρευνας, ο χρήστης για να βρει τη δόση του δεν θα κάνει παραπάνω από τρία χιλιόμετρα. «Όλα έχουν πρόγραμμα. Για παράδειγμα, το βαποράκι. Θα ξυπνήσει, θα πιει κι έναν καφέ. Θα γεμίσει μια σακούλα με 50 γραμμάρια σε φιξάκια. Το κάθε φιξάκι έχει 0,25 του γραμμαρίου. Ένα γραμμάριο ηρωίνη είναι, δηλαδή, τέσσερα φιξάκια. Όταν ακούς κάποιον να λέει “είμαι πολύ ανεβασμένος” εννοεί ότι για να γίνει, θέλει γύρω στα δύο γραμμάρια την ημέρα. Ένας καινούργιος χρήστης μπορεί να φτιαχτεί και μόνο μ’ ένα φιξάκι. Η τιμή εξαρτάται και από τον τόπο αγοράς. Μέσος όρος πέντε με οκτώ ευρώ. Βέβαια, υπάρχουν και τα χώματα. Άμα σε δουν ότι είσαι από χωριό, θα σου δώσουν χώμα (νοθευμένο). Ακολουθεί η αναζήτηση του πελάτη. Το βαποράκι θα ρωτήσει: “Είσαι καλά;”. Ο πελάτης θα απαντήσει: “Όχι, είμαι αρρωστάκι, είμαι χαρμανίτο. Δώσε μου δύο, ρε μάγκα”. Θα του πει: “Δείξε τα λεφτά”. Και μετά θα βάλει τη σακούλα σε μια άλλη καβάτζα. Ποτέ δεν λένε οι χρήστες πού βρήκαν το φιξάκι, γιατί στην πλατεία είναι όλα εμφανή και οι συνέπειες πολλές.

Ούτως ή άλλως το αυτόφωρο για ένα φιξάκι σε στέλνει την άλλη μέρα σπίτι σου. Από τις κλασικές κρυψώνες είναι οι κάδοι απορριμμάτων, το πάνω μέρος από το λάστιχο ενός αυτοκίνητου, το ακουστικό σε χαλασμένα καρτοτηλέφωνα, όπου τρία φιξάκια χωράνε άνετα. Όταν διακινούν τα ναρκωτικά πολλοί έχουν τα φιξάκια στο στόμα, και όταν εμφανιστεί αστυνομία τα καταπίνουν». Και τελικά τι γίνονται οι ποσότητες που κατάσχει η αστυνομία; «Μία-δύο φορές το χρόνο τα ναρκωτικά συλλέγονται και καίγονται στην υψικάμινο της Χαλυβουργικής, παρουσία εισαγγελέως. Το να έχει ο αστυνομικός για πάρτη του ένα με δύο γραμμάρια για να τα ανταλλάξει με πληροφορία, δεν το αποκλείω» λέει με νόημα ο Κάλαχαν και μου ζητάει να σταματήσω να ηχογραφώ.

Σχολείο «Η φυλακή»

Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας, το ποσοστό των κρατουμένων που εκτιμάται ότι έκανε χρήση μέσα στη φυλακή μπορεί να φτάσει έως και το 51%. «Δυστυχώς, η φυλακή όχι μόνο δεν είναι σωφρονιστικό κατάστημα, αλλά είναι ένα μεγάλο πανεπιστήμιο. Μπαίνεις πρώτη Δημοτικού στο έγκλημα και βγαίνεις με μεταπτυχιακό στο Χάρβαρντ. Και τι βλέπεις μπαίνοντας; Βλέπεις ότι τα ναρκωτικά κυκλοφορούν πολύ άνετα και σε αρκετά μεγάλες ποσότητες. Βλέπεις ξυλοδαρμούς. Για να μπεις στην ουρά για το καρτοτηλέφωνο, ώστε να μιλήσεις στο δικηγόρο σου ή σε κάποιο συγγενή, πρέπει να πληρώνεις τους μπράβους. Για να βγάλεις μια καλή φυλακή σήμερα, πρέπει να έχεις χρήμα». 

Έγκλημα στο δρόμο

Οι αριθμοί και τα στατιστικά της Ελληνικής Αστυνομίας δείχνουν ότι τα «εγκλήματα δρόμου» έχουν αυξηθεί στο κέντρο της Αθήνας.

Συγκεκριμένα:

-οι διαρρήξεις στην Ομόνοια αυξήθηκαν κατά 64%

-οι αρπαγές τσαντών στην Κυψέλη αυξήθηκαν 764%

-οι κλοπές αντικειμένων σε μέσα μεταφοράς στην περιοχή αρμοδιότητας του αστυνομικού τμήματος Ακρόπολης ανέβηκαν κατά 167%

 -οι ληστείες αυξήθηκαν στα Εξάρχεια κατά 290%

Ο εκπρόσωπος Τύπου της Ελληνικής Αστυνομίας Αθανάσιος Κοκκαλάκης συμφωνεί ότι η διακίνηση και χρήση ουσιών στο κέντρο της πόλης συνδέεται με την αύξηση της εγκληματικότητας στο δρόμο. «Η εξάρτηση σε ωθεί στα άκρα. Δεν έχεις ψυχική ηρεμία και ισορροπία. Ζεις με το άγχος της επόμενης δόσης. Δεν έχεις χρήματα, δεν έχεις εργασία και έτσι το ρίχνεις στο μικροέγκλημα. Ήταν μια εικόνα που παρατηρούνταν αρκετά, αλλά έχει αρχίσει να μειώνεται. Χαρακτήριζε συγκεκριμένες ώρες, από το πρωί μέχρι το απόγευμα. Τις ώρες της αγοράς, δηλαδή, που οι πολίτες κινούνται μέσα στην Αθήνα. Το βράδυ η κίνηση πέφτει και μαζί της μειώνεται και η εγκληματικότητα αυτής της μορφής. Το βράδυ η εγκληματικότητα υπάρχει είτε μεταξύ των διακινητών είτε μεταξύ των εξαρτημένων».

Ο Δημήτρης Νικολακόπουλος είναι συντονιστής επικοινωνίας της Κίνησης Πολιτών του Κέντρου της Αθήνας (ΚΙ.ΠΟ.ΚΑ). Είναι επαγγελματίες και κάτοικοι του Κέντρου που ξεκίνησαν να δραστηριοποιούνται το 2009. Έχει το γραφείο του στη στοά Ομονοίας, ακριβώς απέναντι από την πλατεία. Ένα μικρό παρατηρητήριο της καθημερινής ζωής της περιοχής. Μιλάει για υποκρισία και κρυφτό. Κάθε φορά που το θέμα της εγκληματικότητας αναδεικνύεται στα μέσα ενημέρωσης, οι περιπολίες αυξάνονται. Κάθε φορά που γίνεται μια αστυνομική επιχείρηση, οι αγοραπωλησίες μειώνονται. Γενικά όμως το μικροέγκλημα είναι καθημερινά εκεί και απλά μετακινείται: «Η διακίνηση και χρήση ναρκωτικών της Τοσίτσα μετακόμισαν στη Σολωμού και μεταξύ Αριστοτέλους και Γ΄ Σεπτεμβρίου με την ανοχή Ελλήνων. Εκεί πάνε για κλείσιμο τρία ξενοδοχεία και τέσσερα καταστήματα. Αριστοτέλους και Χαλκοκονδύλη με τη βοήθεια επιχειρηματιών υπάρχει πορνεία δρόμου σε 24ωρη βάση. Μενάδρου στο Εθνικό Θέατρο είναι το άνδρο των Σομαλών που συνεχίζει στη Δεληγιώργη. Το βράδυ μεταφέρονται πλατεία Ομονοίας και Σωκράτους – δίνονται μάχες μεταξύ συμμοριών για το ποιος θα κερδίσει την πλατεία. Όποτε έχει εμφανή παρουσία η αστυνομία, όλα λειτουργούν. Μόλις φύγει για μισή ώρα, επανέρχονται. Γιατί απλά δεν φεύγουν ποτέ: κρύβονται πάντα κάπου στο απέναντι πεζοδρόμιο. Ανοιχτό είναι το παιχνίδι, όχι κρυφό».

Μέρος της καθημερινής αγοραπωλησίας ναρκωτικών στο Κέντρο φαίνεται να έχει περάσει στα χέρια μεταναστών. Η ινδική κάνναβη ανέκαθεν θεωρούνταν πεδίο των Αλβανών, η ηρωίνη των Νιγηριανών, ενώ για την κοκαΐνη βασικοί διακινητές θεωρούνται οι ημεδαποί. Ο Δημήτρης Νικολακόπουλος υποστηρίζει ότι η διακίνηση δεν είναι μόνο έργο μεταναστών. «Η στατιστική δείχνει μια αναλογία 60 προς 40. Κάθε μήνα εισέρχονται στην Ελλάδα κατά μέσο όρο 10.000 οικονομικοί μετανάστες και μη. Το 70% εξ αυτών οδηγείται από την ελληνική πολιτεία και τις τοπικές κοινωνίες στο κέντρο της Αθήνας. Αυτό πρέπει να σταματήσει. Το δουλεμπόριο, όμως, έχει στήσει καλά τα πλοκάμια. Σε συνεργασία με  Έλληνες, οι μετανάστες έρχονται εδώ για να γίνει η “ανάληψη καθηκόντων”: εσύ ναρκωτικά, εσύ πορνεία, και ούτως καθεξής».

Μόνο για τον Δεκέμβριο η αστυνομία ανακοίνωσε ότι προέβη σε 908 συλλήψεις, εκ των οποίων οι 145 ήταν για παράβαση του νόμου περί ναρκωτικών. Ο Αθανάσιος Κοκκαλάκης, ωστόσο, υποστηρίζει ότι η εγκληματικότητα στην Αθήνα μοιάζει με υδραυλικό φαινόμενο. Πιέζεται σε μια περιοχή, για να εμφανιστεί κάποια στιγμή αλλού. «Πέρυσι σε επίπεδο Αττικής σχηματίστηκαν παραπάνω από 11.500 με 12.000 δικογραφίες για διακίνηση ναρκωτικών. Το πρόβλημα δεν λύνεται με δικογραφίες. Το τοξικοεξαρτημένο παιδί, το οποίο αντιμετωπίζουμε ως ασθενή, με το να το πιέσουμε να φύγει από το Κέντρο ενδεχομένως να μας κάνει για λίγο το χατίρι. Ωστόσο, ο μαγνήτης του είναι συγκεκριμένος. Είναι το ανώνυμο κέντρο της Αθήνας. Το κέντρο της πόλης είχε καταντήσει ένα καφενείο τοξικοεξαρτημένων. Ένα καφενείο όχι μόνο για την εξασφάλιση της δόσης, αλλά και για να είναι μέσα στην ατμόσφαιρα, στη ναρκοκουλτούρα».

Για την αστυνομία το κλείσιμο των μονάδων του ΟΚΑΝΑ στην Καποδιστρίου και στα Εξάρχεια έχει ήδη κάνει τη διαφορά. «Με την απομάκρυνση των μονάδων του ΟΚΑΝΑ έχει αποσυμφορηθεί κάπως το Κέντρο. Η κοινωνική εικόνα είναι καλύτερη κι όσο περνάει ο χρόνος θα βελτιώνεται. Κι αυτό γιατί τα παιδιά αυτά βλέπουν ότι το Κέντρο δεν τους προσφέρει πια τα ίδια πράγματα» λέει ο εκπρόσωπος Τύπου της ΕΛ.ΑΣ.

Έφυγε ο ΟΚΑΝΑ

«Η λίστα της ντροπής τελειώνει εδώ» έλεγε τον Οκτώβριο ο υπουργός Υγείας Ανδρέας Λοβέρδος, αναφερόμενος στο κλείσιμο των μονάδων του ΟΚΑΝΑ στο κέντρο και τη μεταφορά του προγράμματος χορήγησης υποκατάστατων στα νοσοκομεία. Ωστόσο, τα γραφεία διοίκησης του Οργανισμού παραμένουν στο Κέντρο. Εκεί συνάντησα την πρόεδρο του ΟΚΑΝΑ Μένη Μαλλιώρη και τη ρώτησα αν συμφωνεί με την αστυνομία ότι άλλαξε η κοινωνική εικόνα του κέντρου λόγω αποχώρησης των μονάδων.

«Θα απαντήσω ως πρόεδρος, αλλά και ως γιατρός. Από την πλευρά της όχλησης των κατοίκων ήταν αίτημα πολλών. Από την αρχή αμφέβαλα για τη σύνδεση της όχλησης με την ύπαρξη των μονάδων. Έχουμε κάνει σχετικές έρευνες αποτύπωσης της κατάστασης του τότε και του σήμερα. Δεν αποδεικνύεται ότι ευθύνονται οι μονάδες για τη συγκέντρωση κάποιων ανθρώπων, που δεν ήταν απαραίτητα χρήστες αλλά μικροδιακινητές. Αλλαγή έχει επιτελεστεί. Το ζητούμενο είναι εάν όντως συνδέεται με το κλείσιμο των μονάδων. Εγώ θεωρώ πως δεν είναι μόνο αυτό. Με την ιδιότητα του γιατρού, είμαι απολύτως πεπεισμένη ότι οι χρήστες οι οποίοι πληρούν τα κριτήρια θεραπευτικής υποστήριξης για την αντιμετώπιση του προβλήματός τους πρέπει να είναι σε μία μονάδα, σ’ ένα τμήμα μέσα στην έννοια του γενικού νοσοκομείου. Επιβάλλεται στην περίπτωσή τους η προσέγγιση να είναι ολιστική: να αντιμετωπίζονται όχι μόνο τα προβλήματα της εξάρτησης αλλά και της σωματικής υγείας, της ψυχιατρικής συνοσηρότητας. Επίσης μας δίνει τη δυνατότητα διασύνδεσης με τα άλλα τμήματα, ευαισθητοποίησης της επιστημονικής κοινότητας του νοσοκομείου. Για παράδειγμα ο τοξικοεξαρτημένος έχει συχνά τροχαία, άρα θα απασχολήσει τα Επείγοντα, το χειρουργικό τμήμα. Πρέπει και στη χώρα μας να υιοθετηθεί η έννοια της εξαρτησιολογίας, η οποία πρέπει να μπει και στη βασική εκπαίδευση των γιατρών».

Ο ΟΚΑΝΑ ξεκίνησε με 25 μονάδες. Έκλεισε τρεις (δύο στην Αττική, μία στον Πειραιά) και στην πορεία δημιούργησε 58 μονάδες πανελλαδικά (στις 19 Μαρτίου ανοίξαμε τρεις νέες μονάδες: Αττικό, Ερυθρός Σταυρός και  Έλενα, μόνο για γυναίκες). Η Μένη Μαλλιώρη χαρακτηρίζει το γεγονός «άθλο που επετεύχθη σε δύσκολη χρονική συγκυρία και με τρομερές αντιστάσεις. Αντιστάσεις όχι μόνο σε επιστημονικό επίπεδο, αλλά και των κατοίκων κοντά στις νοσοκομειακές μονάδες».

Λίστα θανάτου και λίστα πιάτσας

Η πιο σημαντική αλλαγή, σύμφωνα με τον ΟΚΑΝΑ, είναι η μείωση της λίστας αναμονής για ένταξη στα προγράμματα απεξάρτησης και υποκατάστασης. «Τον Σεπτέμβριο, όταν ξεκίνησε η λειτουργία των μονάδων, η Θεσσαλονίκη είχε λίστα αναμονής 4,5 χρόνια. Αυτή τη στιγμή έχει 20 μέρες. Κάποιος κάνει την αίτησή του και μετά από 20 μέρες αρχίζει το πρόγραμμα. Πάμε στην Αττική. Η λίστα αναμονής ήταν 7,5 χρόνια και αυτή τη στιγμή έχουμε φτάσει να καλούμε αιτήσεις από το 2008. Νομίζω, εάν οι ρυθμοί του Σεπτέμβρη συνεχιστούν για λίγους μήνες ακόμα, δεν θα έχουμε λίστα ούτε στην Αθήνα. Και τότε θα αλλάξουν πολλά πράγματα. Όταν δεν έχεις λίστα αναμονής, στην ουσία καταργείς τη λίστα θανάτου και δεν έχεις λίστα πιάτσας. Αυτόν που καθυστερώ να τον εντάξω σε ένα πρόγραμμα, τον υποχρεώνω να συντηρηθεί συναλλασσόμενος καθημερινά στην πιάτσα. Όταν η πιάτσα έμαθε ότι η λίστα έχει μικρύνει, κινητοποιήθηκε. Τον Αύγουστο είχαμε συρροές αιτήσεων».

Η Μένη Μαλλιώρη δεν έχει πρόβλημα να μιλήσει και για το οικονομικό κόστος. «Η παράμετρος κόστος-ωφέλεια δεν με σοκάρει. Το κόστος δεν είναι η παράμετρος που καθορίζει την παροχή υπηρεσιών όσον αφορά το ποσοτικό και ποιοτικό μέρος αλλά και την προσβασιμότητα του ασθενούς. Ο στόχος δεν είναι μόνο η χορήγηση του υποκατάστατου, αλλά και η σταδιακή μείωση της ανάγκης γι’ αυτό. Κάθε ένας που χρησιμοποιεί τις υψηλών προδιαγραφών υπηρεσίες μας στοιχίζει στους Έλληνες φορολογούμενους περίπου 500 ευρώ το μήνα. Ένας χρήστης στην πιάτσα χρειάζεται καθημερινά 100 με 150 ευρώ για να συντηρήσει την εξάρτησή του. Εάν μαζί με τα χρήματα εξασφάλισης της δόσης συνυπολογίσουμε τον παράγοντα παραβατικότητα, την επιβάρυνση των συστημάτων υγείας, το μπες-βγες στις φυλακές, το σύστημα αστυνόμευσης, το κόστος των υγειονομικών αρχών, των δικαστικών και των σωφρονιστικών υπαλλήλων, τότε διαπιστώνουμε ότι η αναλογία κόστους του να έχεις το χρήστη στη θεραπεία σε σχέση με την πιάτσα είναι ένα προς δέκα».

Σύμφωνα με την επιστημονικά υπεύθυνη του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά, από τους χρήστες του δρόμου που δημιουργούν το πρόβλημα μόνο ένα 15% ήταν σε θεραπεία. «Η λύση είναι να μπουν στη θεραπεία. Μειώνεις τη ζήτηση της ηρωίνης και συμπαρασύρεις όλο το κύκλωμα που λειτουργεί στο Κέντρο».

Οι μονάδες σε όλα τα νοσοκομεία της Αττικής είναι μικρές. «Είναι μονάδες των 150 ατόμων, γεγονός που δίνει τη δυνατότητα για μια ολιστική εξατομικευμένη θεραπεία».

Πολιτισμός κόντρα στο γκέτο

Το Επιγραφικό Μουσείο θεωρείται μοναδικό στο είδος του. Είναι άγνωστο στους περισσότερους Αθηναίους και κινδύνεψε με «λουκέτο» φέτος το φθινόπωρο. Κυρίως λόγω της εικόνας της περιοχής, που έμοιαζε με γκέτο ναρκωτικών. Μέχρι που οι εργαζόμενοι και ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων (ΣΕΑ) αποφάσισαν να κάνουν ένα πείραμα. Να μετατρέψουν τον πεζόδρομο για 7 μέρες σε τόπο πολιτιστικών εκδηλώσεων. Θεατρικές παραστάσεις, η μπάντα του δήμου, εκπαιδευτικά προγράμματα σχολείων, αγώνες σκάκι, ανέβηκαν σε απόσταση ελάχιστων μέτρων από τη χρήση και την εμπορία ναρκωτικών.

«Ούτε εμείς πιστεύαμε ότι μπορούσε να πετύχει» λέει η πρόεδρος του ΣΕΑ Δέσποινα Κουτσούμπα. Και προσθέτει: «Ξεκίνησε ως μια ύστατη προσπάθεια να ρίξουμε φως στο πρόβλημα. Μια απέλπιδα προσπάθεια για να μην παραδώσουμε τα όπλα αμαχητί. Τελικά πέτυχε χάρη στη δημοσιότητα και την επιμονή των εργαζομένων του Επιγραφικού Μουσείου. Το Επιγραφικό Μουσείο κινδύνευε με οριστικό λουκέτο. Εμείς δώσαμε μια άλλη λύση. Ένα δύο μήνες μετά, οι αρχές έδιωξαν το εμπόριο από τον πεζόδρομο. Εμείς ούτως ή άλλως τα βάλαμε με το εμπόριο και όχι με το χρήστη. Γι’ αυτό φροντίσαμε οι εκδηλώσεις να συμπεριλαμβάνουν τους χρήστες. Στην αρχή όλοι αιφνιδιάστηκαν. Την πρώτη μέρα ήρθε η αστυνομία με περίπολο από την Καλλιδρομίου και άρχισε να τους κλοτσάει.

Μπήκαμε στην μέση, επισημαίνοντας ότι θέλαμε αυτός να είναι ένας χώρος πολιτισμού και όχι βίας. Ζητήσαμε από την αστυνομία να μην έρχεται, εάν είναι να συνεχίσει με αυτό τον τρόπο. Αυτό το είδαν οι τοξικοεξαρτημένοι, κατάλαβαν ότι δεν κινούμαστε εναντίον τους. Διάφορες οχλήσεις είχαμε από τους διακινητές-βαποράκια. Μια εβδομάδα στην Τοσίτσα έμαθα όλα τα βαποράκια με το μικρό τους όνομα. Φαντάζομαι ότι η αστυνομία είναι πιο εύκολο να τα μάθει όλα αυτά. Οι τοξικοεξαρτημένοι πήραν μέρος στην παράσταση και στη συζήτηση με το 18ΑΝΩ. Εκείνη την ώρα δεν είχαν στο μυαλό τους τη χρήση. Κάποιοι μάλιστα έδωσαν το όνομά τους για απεξάρτηση. Και αισθανθήκαμε ότι όντως μπορεί κάτι να αλλάξει».

Η Τοσίτσα σήμερα δεν είναι γκέτο. Ωστόσο δεν έχει καταφέρει ακόμα να λειτουργεί ως δημόσιος χώρος. Ο πεζόδρομος εγκαταλείφθηκε από τους εξαθλιωμένους θαμώνες και τώρα έχει αρχίσει να καταλαμβάνεται από σταθμευμένα αυτοκίνητα. Ακόμα ένα αυθαίρετο πάρκινγκ. Και η πιάτσα της Τοσίτσα μεταφέρθηκε στα Προπύλαια. «Ήταν για μένα μια αποκάλυψη, καθώς δεν είχα ασχοληθεί με το θέμα ενεργά. Είχα ακούσει ότι το εμπόριο είναι κατευθυνόμενο. Τώρα το είδα ανάγλυφα. Είδα να αποφασίζεται μπροστά στα μάτια μου ότι το εμπόριο θα μετατοπιστεί στα Προπύλαια. Πίστευα ότι η Τοσίτσα ήταν χώρος εμπορίου και χρήσης, γιατί δεν κυκλοφορούσε πολύς κόσμος. Από τα Προπύλαια, όμως, διέρχονται εκατοντάδες άνθρωποι κάθε μέρα. Αυτό μου προξένησε τρόμο. Όταν ο άνθρωπος φτάνει στην απόλυτη εξαθλίωση, όπως συμβαίνει με κάποιους, το τελευταίο που τον ενδιαφέρει είναι η κοινή θέα και η δημόσια εικόνα του». 

Έιτζ: Μια υγειονομική βόμβα

Η ετήσια Ευρωπαϊκή Έκθεση για τα Ναρκωτικά επισημαίνει ότι η Ελλάδα ήταν ανέκαθεν μια χώρα με χαμηλά ποσοστά κρουσμάτων του ιού HIV. Φέτος κάνει λόγο για επιδημική έκρηξη του ιού σε χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών. Ο πρόεδρος του ΚΕΘΕΑ Χαράλαμπος Πουλόπουλος προσφάτως μίλησε για πενταπλασιασμό των χρηστών που είναι φορείς του έιτζ. Σύμφωνα, δε, με την πρόεδρο του ΟΚΑΝΑ, έχουμε κυρίως να κάνουμε με ένα φαινόμενο τοπικό: «Δεν μιλάμε για αύξηση στην Ελλάδα, αλλά στην Αθήνα. Παράλληλα έχουμε ενδείξεις ότι ο ιός είναι “εισαγόμενος” και θα παρθεί μια πρωτοβουλία σε βαλκανικό επίπεδο όπου παρατηρούνται οι ίδιες εκρηκτικές διαστάσεις».

Το πρόβλημα απασχόλησε τους επιστήμονες στην ετήσια συνάντηση του αρμόδιου οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών στη Βιέννη. Ο επικεφαλής του Παγκόσμιου Προγράμματος του Έιτζ δηλώνει ενήμερος και έχει δεσμευτεί να βοηθήσει με κονδύλια και τεχνογνωσία την Ελλάδα.

Η επιστημονικά υπεύθυνη του Ε.Κ.ΤΕ.Π.Ν. Μανίνα Τερζίδου αναφέρεται στα πορίσματα της ετήσιας έκθεσης για την Ελλάδα: «Σήμερα παρατηρούμε μια αύξηση της τάξεως του 600%, αν και ακόμα συγκριτικά με άλλους τα ποσοστά μας είναι μικρά. Δυστυχώς, έχει παίξει ρόλο η οικονομική κρίση. Λιγότερο χαρτζιλίκι από το σπίτι, λιγότερο κέρδος από την επαιτεία. Σύριγγες και πάρα πολλή πορνεία χωρίς προφυλακτικό. Μεγαλύτερη μετάδοση με το σεξ, παρά με την ενδοφλέβια. Η πρόσβαση στην καθαρή σύριγγα είναι απαραίτητη».

Με πρωτοβουλία του ΟΚΑΝΑ και άλλων φορέων έχει ξεκινήσει ένα πρόγραμμα διανομής χωρίς ανταλλαγή ενός εκατομμυρίου βελόνων, συριγγών και προφυλακτικών. Έχει επίσης υπογραφεί μνημόνιο συνεργασίας με το Υπουργείο Δικαιοσύνης, δεδομένου ότι το ένα τρίτο των φυλακισμένων είναι παραβάτες του νόμου περί ναρκωτικών, με σημαντικό ποσοστό να είναι ενεργοί χρήστες μέσα στις φυλακές. «Αντιλαμβάνεστε τι έχει να γίνει σε ένα κλειστό σύστημα, όπως των φυλακών, αν έστω και ένας έχει προσβληθεί από έιτζ. Γιατί εκεί μέσα ναρκωτικά βρίσκεις, σύριγγες όχι. Το μνημόνιο θα προβλέπει την υγειονομική κάρτα του κρατουμένου, τουλάχιστον για τα λοιμώδη. Αυτό είναι το αυτονόητο» λέει η Μένη Μαλλιώρη.

Το 2010 ο ΟΚΑΝΑ και το πρόγραμμα «Δρόμοι της Αθήνας» των Γιατρών του Κόσμου αντάλλαξαν 48.546 σύριγγες και διένειμαν 12.970. Το πρόγραμμα «Δουλειά στον Δρόμο» του ΟΚΑΝΑ μοίρασε κατά προσέγγιση 1.548 συσκευασίες για ασφαλή χρήση το 2010 και το αντίστοιχο του ΚΕΘΕΑ, που λειτουργεί στον Πειραιά, μοίρασε 25.000 μαντιλάκια εμποτισμένα με οινόπνευμα. Η ΜΑΒΥ του ΟΚΑΝΑ είναι η μόνη υπηρεσία άμεσης πρόσβασης που διαθέτει μικροβιολογικό εργαστήριο και παρέχει σε ενεργούς και πρώην χρήστες τη δυνατότητα εξετάσεων για έιτζ και ηπατίτιδα. 

Το νομοθετικό ναυάγιο

Το 2012 ξεκίνησε με τη συζήτηση στη Βουλή του νέου κώδικα περί Ναρκωτικών. Διαφώνησαν η ΝΔ, το ΛΑΟΣ και το ΚΚΕ και το νομοσχέδιο δεν πέρασε.

Για την ποινική αντιμετώπιση του χρήστη ο κώδικας προέβλεπε μεταξύ άλλων την πλήρη αποποινικοποίηση της κατοχής και προμήθειας ναρκωτικών που προορίζονται για προσωπική χρήση. Η καλλιέργεια της κάνναβης για προσωπική χρήση θα υποβιβαζόταν σε πταίσμα. Αυξημένες ποινές προέβλεπε για πράξεις από συγκεκριμένα πρόσωπα (ιατρούς, φαρμακοποιούς, υπαλλήλους που ασχολούνται με ναρκωτικά) και σε συγκεκριμένους χώρους (σχολεία, στρατόπεδα, καταστήματα κράτησης) ή σε βάρος ανηλίκων. Τέλος απαγόρευε ρητά την ηπιότερη αντιμετώπιση εξαρτημένου «μεγαλεμπόρου» ναρκωτικών, για τον οποίο προέβλεπε ισόβια ή πρόσκαιρη κάθειρξη 10-20 ετών και χρηματική ποινή € 600.000. Η «μεγαλεμπορία» κρινόταν από το ύψος του οικονομικού οφέλους, το οποίο οριζόταν πάνω από € 50.000.

Ο εκπρόσωπος της ΕΛ.ΑΣ μάς είπε τη γνώμη του για τις επίμαχες προτάσεις: «Ως άνθρωπος και ως πατέρας θα σας έλεγα “όχι”. Ως στέλεχος υπουργείου θα σας έλεγα:“να το δούμε”. Αυτή τη στιγμή το 40% των κρατουμένων έχει κατηγορηθεί για διακίνηση ναρκωτικών. Αυτοί οι άνθρωποι θα απελευθερωθούν ώστε να αποσυμφορηθούν οι φυλακές επειδή είναι χρήστες ή επειδή ήταν διακινητές ναρκωτικών; Ο χρήστης γίνεται πολλές φορές διακινητής. Τα κυκλώματα χρησιμοποιούν το χρήστη ως διακινητή, προκειμένου να μένουν οι μεγαλέμποροι στο απυρόβλητο».

Η επιστημονικά υπεύθυνη του Ε.Κ.ΤΕ.Π.Ν. Μανίνα Τερζίδου υποστηρίζει ότι χάθηκε μια ευκαιρία: «Λύσε ως πολιτεία την αντίφαση ότι τόσα χρόνια θεωρείς το χρήστη ασθενή αλλά τον βάζεις τελικά στη φυλακή. Ξεκαθάρισέ μου: είναι εγκληματίας ή ασθενής; Τέλος στα διπλά μηνύματα. Ένας χρήστης στη φυλακή κοστίζει από οκτώ έως 40 φορές περισσότερο από ένα χρήστη στη θεραπεία. Σήμερα το ελληνικό κράτος παράγει μεθαδόνη. Η δόση κοστίζει από 30 έως 35 λεπτά. Δηλαδή, ένα τίποτα.

Το νομοσχέδιο θεσμοθετούσε τη θεραπεία εντός και εκτός της φυλακής. Προέβλεπε πρόγραμμα υποκατάστατων εντός των φυλακών. Ένα πρόγραμμα που προβλέπεται σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, πλην έξι κρατών και της Ελλάδας. Βεβαίως υπάρχουν αντιρρήσεις για τη μεθαδόνη από τα στεγνά προγράμματα και άλλους. Τώρα, δυστυχώς, κόλλησε και σιγά μην ξεκολλήσει. Τώρα πια πάμε για εκλογές. Ποιος ξέρει αν η επόμενη Βουλή θα επαναφέρει το νομοσχέδιο και με τι τροποποιήσεις;».

Η επιστημονικά υπεύθυνη και επικεφαλής της μονάδας απεξάρτησης 18 ΑΝΩ Κατερίνα Μάτσα θεωρεί βέβαιο ότι το νομοσχέδιο θα ακυρωνόταν στην πράξη και εξηγεί γιατί: «Όταν υποβαθμίζεις το ρόλο μονάδων τύπου ΚΕΘΕΑ, δεν μπορείς να μιλάς για δικαίωμα στη θεραπεία. Ο τοξικομανής δεν έχει θέση στη φυλακή. Τελεία και παύλα. Το σύστημα καταστολής έχει αποτύχει. Είναι αναποτελεσματικό, πανάκριβο και διεφθαρμένο. Κανείς ποτέ δεν θα δει τον έμπορο. Οι μεγάλες ποσότητες είναι αόρατες».

Ουσίες made in Greece

Ολοένα και περισσότερες νέες ναρκωτικές ουσίες βγαίνουν στην αγορά της Ευρώπης, προειδοποιεί η έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Παρακολούθηση των Ναρκωτικών και της Τοξικομανίας που δημοσιεύθηκε στη Λισαβόνα. Οι νέες ουσίες το 2010 ήταν 41, ενώ το 2011 βρέθηκαν 39. Στην Ελλάδα καταφέραμε να δημιουργήσουμε δύο νέες ολόδικές μας ουσίες, μου λέει η Μανίνα Τερζίδου του Ε.Κ.ΤΕ.Π.Ν.

Αλλά καταρχάς, ποιες είναι οι νέες ουσίες; «Είναι τα επονομαζόμενα συνθετικά ναρκωτικά. Παλιά τα λέγαμε ναρκωτικά των σχεδιαστών και είναι ουσίες που παράγονται εξ ολοκλήρου στο εργαστήριο, στο σπίτι. Παράγονται εύκολα με στοιχειώδεις γνώσεις χημείας και σε εργαστήρια όχι ιδιαίτερα εξοπλισμένα. Παράγονται με πρόδρομες ουσίες που είναι καθ’ όλα νόμιμες στην εισαγωγή. Είναι ουσίες φθηνές και δεν έχουν το κόστος της διασυνοριακής διακίνησης. Και είναι διαθέσιμες μέσω ίντερνετ, όπου ο έλεγχος είναι δυσκολότερος. Όλα είναι μεθαμφεταμίνες. Θεωρούνται επικίνδυνα, χωρίς να είμαστε ακόμα σε θέση να έχουμε αξιόπιστη έρευνα για την εξάρτηση και τον αριθμό χρηστών».

Σάσι και Τάι λέγονται οι νέες ουσίες made in Greece. Και εξηγεί η Μανίνα Τερζίδου: «Δεν τις ξέρουν στην Ευρώπη. Εμφανίστηκαν εδώ. Για την παρασκευή χρησιμοποιούνται μέχρι και υγρά μπαταρίας και ό,τι άλλο μπορείτε να φανταστείτε. Το καπνίζουν ή το κάνουν σε ενέσιμη μορφή. Το λένε ηρωίνη των φτωχών. Το Τάι υποτίθεται ότι είναι κάτι σαν ταϊλανδέζικη ηρωίνη. Δεν έχουμε ακόμα αναφορές και στοιχεία από το Χημείο του κράτους».

Και οι δύο ουσίες προκαλούν μεγάλα αποστήματα και φρικτά στερητικά σύνδρομα. Σύμφωνα με δημοσιεύματα αρκετοί χρήστες έχουν οδηγηθεί τελευταία σε κακή κατάσταση στα νοσοκομεία. Κάποιοι έχασαν τη ζωή τους. Πρόκειται για ουσίες που κάποιοι «κερνούσαν» αρχικώς δωρεάν και μετά τις πουλούσαν φτηνότερα από την ηρωίνη. «Δεν έχει κανένα νόημα να χαιρόμαστε γιατί μια ουσία μειώνεται και να λυπούμαστε γιατί κάποια άλλη αυξάνεται. Οι ουσίες είναι συγκοινωνούντα δοχεία. Μία θα μειωθεί, μία άλλη αυξηθεί και μια τρίτη καινούργια θα μπει στην αγορά» καταλήγει η Μανίνα Τερζίδου.

Αριθμός τοξικοεξαρτημένων

Περίπου 40.000 στην Ελλάδα. 22.515 έκαναν ηρωίνη (2010).

Κρυμμένος πληθυσμός

Ο ακριβής αριθμός χρηστών-μεταναστών δεν υπάρχει.

Ανήλικος πληθυσμός ηλικίας 15 ετών

Η κάνναβη και εισπνεόμενες ουσίες είναι οι πλέον διαδεδομένες ουσίες χρήσης στους εφήβους.

Τα αγόρια κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών σε σημαντικά υψηλότερο ποσοστό συγκριτικά με τα κορίτσια.

Αύξηση καταγράφεται την τελευταία περίοδο στη χρήση κάνναβης (ανεξαρτήτως συχνότητας), με την αύξηση ωστόσο να είναι σημαντική μόνο στα αγόρια.

(Πηγή: έρευνα του ΕΠΙΨΥ)

295 (280 αγόρια και 15 κορίτσια) συνολικά ανήλικοι προσήχθησαν στα Δικαστήρια Ανηλίκων Αθηνών (2009-2010).

Προγράμματα θεραπείας

Από το σύνολο των 5.645 ατόμων, τα 4.451 (78,8%) εντάχθηκαν το 2010 σε «στεγνά» προγράμματα, 940 (16,7%) στο Πρόγραμμα Υποκατάστασης, ενώ 254 (4,5%) εξυπηρετήθηκαν από τα Κέντρα Άμεσης Πρόσβασης.

Παραβάσεις του νόμου Περί ναρκωτικών (2010)

Απαγγέλθηκαν 14.831 κατηγορίες εις βάρος 13.581 ατόμων για χρήση, παραγωγή/καλλιέργεια, διακίνηση και άλλες κατηγορίες για ναρκωτικές ουσίες.

Ο αριθμός των αλλοδαπών κατηγορουμένων παρουσίασε αύξηση της τάξης του 73,1% μεταξύ των ετών 2007 και 2008. Προβληματισμό προκαλεί η συνεχιζόμενη τάση αύξησης του αριθμού κατηγορουμένων που ανήκουν σε συγκεκριμένες εθνικότητες – Αφγανοί κατά 104%, Πακιστανοί κατά 26% και Ιρακινοί κατά 24% (2008-2009).

1η Δεκεμβρίου του 2010: ο αριθμός των παραβατών του νόμου Περί ναρκωτικών ανήλθε στους 4.419 επί συνόλου 12.312 κρατουμένων. Το 37,0% εξ αυτών ήταν Έλληνες.

Κατασχέσεις (2009)

28,9% της κατασχεθείσας ποσότητας ηρωίνης προέρχεται από την Τουρκία

0,6% από τη Ρουμανία

0,4% από τη Βουλγαρία

70,1% από διάφορες άλλες χώρες ή αγνώστου προελεύσεως

93,7% της ηρωίνης διακινήθηκε διά ξηράς, 5,7% από θάλασσα και 0,6% μέσω αεροδρομίων

Οι τιμές των ουσιών βάσει ΣΟΔΝ

Ηρωίνη: € 10-50/γραμ. (λιανική σε επίπεδο δρόμου για το 2010)

Κοκαΐνη: € 45-100/γραμ.

Κάνναβη: μέση τιμή των € 25 (Η τιμή της κάνναβης αυξάνεται στα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη, σε καμιά όμως χώρα δεν αγγίζει την τιμή που αναφέρθηκε στην Ελλάδα το 2010)

(Πηγή: Συντονιστικό Όργανο Δίωξης Ναρκωτικών)

Καθαρό ναρκωτικό: Η επί τοις % περιεκτικότητα ενός δείγματος σε «δραστική» ουσία. Η Χημική Υπηρεσία Αθηνών δεν πραγματοποίησε έλεγχο και προσδιορισμό της καθαρότητας των παράνομων ουσιών το 2010.