Υπόθεση Αθήνα: Η Αθήνα που θέλουμε

Η Αθήνα αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα που μετά από μακροχρόνια αμέλεια και αδιαφορία έγιναν εκρηκτικά. Παρά το γεγονός ότι είναι εκρηκτικά, καλό είναι να ξεφύγουμε από τη σύγχυση και τα (κατ’ ανάγκην) σπασμωδικά και πανικόβλητα μέτρα που προκαλεί η συσσώρευση των προβλημάτων της μετανάστευσης, της παραβατικότητας, της παρακμής του εμπορικού κέντρου και της ανασφάλειας των κατοίκων της πόλης. Όλα αυτά θα αντιμετωπιστούν πολύ πιο ευνοϊκά και ορθολογικά, αν εξετάσουμε το σύνολο των προβλημάτων της πόλης με μακροπρόθεσμη προοπτική. Τώρα είναι καιρός και ανάγκη να σχεδιάσουμε για το μέλλον.

Πώς τη θέλουμε την Αθήνα και πώς θα γίνει αυτό που θέλουμε; Πόσος θα είναι ο πληθυσμός της και ποιος; Η Αθήνα μεγαλώνει συνεχώς επειδή προσελκύει πληθυσμό, όπως γίνεται παντού στον κόσμο με τις μητροπόλεις. Αυτή είναι η φυσική εξέλιξη των πραγμάτων. Θέλουμε, λοιπόν, μια πρωτεύουσα με 8 εκ. κατοίκους; Εγώ λέω όχι. Πώς όμως θα εφαρμοστεί το όχι μου; Έθεσα το ίδιο ζήτημα πριν από 33 χρόνια όταν εκπονήσαμε, στο Υπουργείο Οικισμού, ένα σχέδιο για την Αθήνα του 2.000. Είπαμε τότε ότι δεν μπορείς να σχεδιάσεις την Αθήνα του μέλλοντος, αν προηγουμένως δεν αποφασίσεις ποια πολιτική κινήτρων και αντικινήτρων θα ακολουθήσεις προκειμένου να ρυθμίσεις την εισροή νέων κατοίκων. Καταλήξαμε ότι η καλύτερη προσέγγιση ήταν να ανεβάσουμε κατακόρυφα την έλξη που ασκούν άλλα πολεοδομικά συγκροτήματα.

Διαλέξαμε 7: Ηράκλειο, Πάτρα, Βόλος-Λάρισα, Κοζάνη-Πτολεμαϊδα, Γιάννενα, Θεσσαλονίκη και Σύρος. Πρόθεσή μας ήταν να μετακινήσουμε στις πόλεις αυτές κεντρικές υπηρεσίες, που σήμερα είναι όλες συγκεντρωμένες στην Αθήνα. Όπως συμβαίνει σε χώρες με ομοσπονδιακή δομή. Το πολιτικό μας σύστημα μισεί τις επιλογές, αισθάνεται πιο άνετα με την ομοιομορφία. Πριν από 33 χρόνια άρχισε αμέσως η γκρίνια: «Γιατί στην Πάτρα και όχι στην Τρίπολη;». Τότε ήταν ακόμη πρωθυπουργός ο Καραμανλής, που στήριξε αυτές τις επιλογές. Όταν έφυγε, ξεχάστηκαν αμέσως. Εγκαταλείφθηκε κάθε προσπάθεια ελέγχου της αθηναϊκής μεγέθυνσης. Αντί να συγκεντρώσουμε τις δυνάμεις μας, τις σκορπίσαμε. Έτσι η αποκέντρωση δεν λειτούργησε. Μοιράζαμε πανεπιστήμια δεξιά και αριστερά για να ικανοποιούνται τοπικά συμφέροντα, αδυνατίζοντας τα πανεπιστήμια. Κρατούσαμε στρατόπεδα εκεί που δεν χρειάζονται. Έχουμε δύο εφετεία εκεί που χρειάζεται ένα. Κοντολογίς, για να απαντήσουμε πώς θέλουμε την Αθήνα, πρέπει προηγουμένως  να αποφασίσουμε αν θέλουμε μια αποκεντρωμένη μορφή της Ελλάδας. Ήδη με την καθιέρωση των περιφερειών έχουμε τη δομή.

Πρέπει, όμως, να ενισχύσουμε τις πρωτεύουσες των περιφερειών, συγκεντρώνοντας σε αυτές όλες τις κεντρικές λειτουργίες της περιφέρειας και άλλες που σήμερα είναι στην Αθήνα. Για παράδειγμα, δεν υπάρχει λειτουργικός λόγος να είναι στην Αθήνα η Τράπεζα της Ελλάδας. Γιατί όχι στη Θεσσαλονίκη, όπως είναι στη Φρανκφούρτη η γερμανική κεντρική τράπεζα και όχι στο Βερολίνο. Γιατί ο ΕΟΤ στην Αθήνα και όχι στο Ηράκλειο;

Η Αθήνα που θέλουμε περνάει αναγκαστικά από την απάντηση στο ερώτημα για την Ελλάδα που θέλουμε. Όποια απόφαση κι αν πάρουμε για την Ελλάδα, είναι κατά τη γνώμη μου προφανές ότι χρειάζεται να αντιμετωπιστεί ο σχεδιασμός της Αθήνας ως ένα ενιαίο μητροπολιτικό σύνολο. Η σημερινή διάσπαση σε ένα μεγάλο αριθμό δήμων δεν προσφέρεται για μια συγκροτημένη θεώρηση και εφαρμογή συνολικού σχεδίου.

Το συμπέρασμά μου: Η Αθήνα που θέλουμε πρέπει να στηριχτεί σε ένα βαρύ και δύσκολο πολιτικό σχεδιασμό. Οι απαραίτητες πολεοδομικές και αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις πρέπει να ακολουθήσουν. Πάντως, δεν πρέπει να προηγηθούν.