Το 2004 περπατούσαμε γεμάτοι περηφάνια σε μια πρωτεύουσα που φορούσε τα καλά της κι ακτινοβολούσε. Πέντε χρόνια αργότερα αρχίσαμε να περπατάμε τοίχο-τοίχο με τις τσάντες σφιγμένες πάνω μας και με μάτια στην πλάτη. Φίλοι και γνωστοί άρχισαν να εγκαταλείπουν το κέντρο και οι επισκέπτες από τα προάστια να μας αποφεύγουν. Μείναμε μόνοι σε αυτή την πόλη. Πώς φτάσαμε όμως ως εδώ;
Πέμπτη απόγευμα. κατεύθυνση Τεχνόπολις
Aπό τη στιγμή που στρίβω Πεσμαζόγλου από Πανεπιστημίου με κατεύθυνση Σοφοκλέους-Κουμμουνδούρου-Πειραιώς κι από εκεί για την καρδιά του Γκαζιού, ενεργοποιώ πάντα μα πάντα το εσωτερικό κλείδωμα του αυτοκινήτου. Πριν από δύο χρόνια, τέτοια εποχή, μέσα σε ένα μήνα: 1) με είχαν κατεβάσει από το αυτοκίνητο μόλις πήγαινα να μπω, στις 10 το βράδυ, στη Μεγάλου Αλεξάνδρου στο Μεταξουργείο, αφαιρώντας μου την τσάντα, 2) μια εβδομάδα αργότερα στη Γερανίου τέσσερις άλλοι είχαν περικυκλώσει το αυτοκίνητό μου μέρα μεσημέρι προσπαθώντας να ανοίξουν ο καθένας κι από μία πόρτα, 3) λίγες ημέρες μετά είχα ξαναζήσει το ίδιο σκηνικό. Πού; Στον ασφαλή, γαλήνιο και μπλαζέ Λυκαβηττό. Έκτοτε κύλησε κάμποσο νερό στο αυλάκι, «πέσιμο» σε αυτοκίνητο δεν μου ξαναέτυχε, τα μάτια μου όμως μαζί και με των υπόλοιπων Αθηναίων άρχισαν να προπονούνται σε νέες φρικαλέες εικόνες.
Οι οποίες περιελάμβαναν στρατιές ολόκληρες από ζωντανούς-νεκρούς να ξεψυχούν έξω από το Αρχαιολογικό Μουσείο και τους γύρω δρόμους της Πατησίων· πρεζέμπορους να φωνάζουν «5-5» έξω από την Τριλογία, εννοώντας € 5 για μια δόση νοθευμένης ηρωίνης· ανθρώπους να ψάχνουν φλέβες στα πιο απίθανα μέρη του σώματός τους έξω από το Πανεπιστήμιο, τη Βιβλιοθήκη και την Ακαδημία στα Προπύλαια· αλλοδαπούς να ζητάνε χρηματική τζούρα στου Ψυρρή για να μη μας σπάσουν το αυτοκίνητο· εξαθλιωμένους άστεγους να φτάνουν με τρύπια παπλώματα στις παρυφές της Ομήρου, της Σίνα, της Σκουφά τις πιο κρύες νύχτες των τελευταίων χειμώνων· όλο και περισσότερους φίλους να προσθέτουν καθημερινά και μια νέα είσοδο στο «club των παραβιασμένων αυτοκινήτων με σπασμένα τζάμια και κλεμμένα κασετόφωνα»· το κέντρο να θυμίζει, μετά από επεισόδια, Βατερλό· το κυριακάτικο παζάρι της Κορεάτικης Αγοράς να μεταμορφώνεται στη Γη της Επαγγελίας των φτωχών (Ελλήνων κι αλλοδαπών), με ανθρώπους να παλεύουν για ένα ζευγάρι τρύπιες παντόφλες κι όταν επέστρεφαν στο σπίτι τους να συνειδητοποιούν ότι τους λείπει το πορτοφόλι και ζητιάνους όλων των ηλικιών και όλων των εθνικοτήτων, παιδιά, άστεγους, Ρομά, Έλληνες και τοξικοεξαρτημένους να μας τραβάνε σχεδόν από το μανίκι για 50 λεπτά – την τελευταία φορά μια νεαρή Ελληνίδα κλοσάρ μάς είχε «πιάσει» στην ουρά του Odeon Opera στη στοά της Ακαδημίας. Κανείς μας δεν μπορούσε να κουνηθεί από τη θέση του για να την αποφύγει κι όλοι αποστρέφαμε το βλέμμα νιώθοντας εγκλωβισμένοι, όσο απάνθρωπο κι αν ακούγεται αυτό. Κάποιοι μπροστά σε αυτές τις ζοφερές εικόνες άφησαν τα ρατσιστικά τους αισθήματα να τους «νικήσουν». Άλλοι τους είδαν ως την απόλυτη προσωποποίηση του εγκλωβισμού, του ανθρώπινου εξευτελισμού και της ανέχειας, νιώθοντας βαθύ οίκτο για την κατάστασή τους, αποφασίζοντας να βοηθήσουν με όποιον τρόπο μπορούν, και άλλοι αμφιταλαντεύτηκαν ανάμεσα στα δύο στρατόπεδα, παραδίδοντας τον εαυτό τους εναλλάξ στο αίσθημα της οργής και της λύπησης.
Πριν από τρεις μήνες η φίλη μου η Λ. περπατούσε ανέμελη στις 20.00, Mπενάκη και Δερβενίων, μιλώντας στο κινητό της. «Σε ένα πεζοδρόμιο που ίσα-ίσα χωράει ένας άνθρωπος ακούω ξαφνικά από πίσω μου έναν περίεργο ήχο, κάποιον να μου τραβάει το μαλλιά και στο επόμενο δευτερόλεπτο να μένω με το χέρι άδειο, χωρίς κινητό. Μέχρι να γυρίσω και να καταλάβω τι συνέβη τον είδα να στρίβει τρέχοντας στον πεζόδρομο της Δερβενίων» περιγράφει η ίδια. «Παλιότερα ό,τι ώρα και να κυκλοφορούσα στα Εξάρχεια δεν ένιωθα ανασφάλεια. Τώρα κάπως φοβάμαι. Ίσως να φταίει το πόσο ερήμωσε η γειτονιά με το κλείσιμο αρκετών καταστημάτων και με τον πολύ κακό φωτισμό, ιδίως των πεζόδρομων». Πριν από λίγες ημέρες η Λ. μού είπε σχεδόν παραιτημένη πια ότι στην ίδια γειτονιά, σε μια πολυσύχναστη καφετέρια, της έκλεψαν και το πορτοφόλι μέρα μεσημέρι, ενώ ο φίλος μας ο Μ. μάς είπε ότι κλέφτες παραβίασαν ένα Σαββατοκύριακο που έλειπε το ρετιρέ του, στον 6ο όροφο μιας πολυκατοικίας στην Ιπποκράτους, παίρνοντας από το σπίτι τα ακριβά ηλεκτρικά είδη – χρήματα δεν υπήρχαν στο διαμέρισμα. Και δυστυχώς δεν πρόκειται για μεμονωμένα παραδείγματα, αφού σχεδόν όλοι έχουν να διηγηθούν ένα περιστατικό που έτυχε στους ίδιους ή σε κάποιον γνωστό τους.
Μέσα σε τέσσερα χρόνια η ιλουστρασιόν εικόνα της Αθήνας του 2004 έδωσε τη θέση της στους χειρότερους εφιάλτες μας, σα να είχαμε μετακομίσει ξαφνικά από μια κοσμοπολίτικη π.χ. Βαρκελώνη στο Μπρονξ. Φέρνω στο μυαλό μου το χάρτη εγκληματικότητας του Κέντρου όπως το σχεδίασε η ΚΙΠΟΚΑ, η Ανεξάρτητη Κίνηση Πολιτών για την Αθήνα που ξεκίνησε να λειτουργεί το 2009. Ο χάρτης δείχνει: παραεμπόριο στις πλατείες Βικτωρίας, Αττικής, Ομόνοιας, Θεάτρου και σε όλους τους γειτονικούς δρόμους της τελευταίας. Trafficking σε όλο το Μεταξουργείο, στην Πατησίων και στη Γ’ Σεπτεμβρίου και στις οδούς Σωκράτους, Αρμοδίου, Κλεισθένους, Ευριπίδου. Κλοπές στην πλατεία Καραϊσκάκη, στις οδούς Καρόλου, Μάρνης, στην Ομόνοια, στη Μενάνδρου, τη Γερανίου, την Αγίου Κωνσταντίνου, τη Ζήνωνος. Ναρκωτικά: σχεδόν σε όλο το κέντρο… «Το προφίλ του εγκλήματος εμφανίζεται διαφοροποιημένο σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Η εγκληματικότητα είναι όλο και πιο στυγνή, βίαιη κι οργανωμένη. Η οικονομική ανέχεια κι η υψηλή ανεργία παίζουν το ρόλο τους» θα ακούσω τον αντιπεριφερειάρχη Πειραιά, Στέφανο Χρήστου, να λέει στο ξεκίνημα της ημερίδας με θέμα «Εγκληματικότητα, Αστυνόμευση και (Αν)ασφάλεια στο Εμπορικό Κέντρο της Πρωτεύουσας», μια διοργάνωση του Δήμου Αθηναίων στο αμφιθέατρο του 9, 84 σε συνεργασία με το τμήμα Εγκληματολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών. «Ο Πειραιάς εξαιτίας της γειτνίασης με τη θάλασσα αντιμετωπίζει ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα, και ειδικά σε παραδοσιακά υποβαθμισμένες περιοχές όπως η Δραπετσώνα και το Πέραμα όπου τα ποσοστά ανεργίας χτυπάνε κόκκινο. Οι ενέργειες όμως που χρησιμοποιεί το κράτος σήμερα για να αντιμετωπίσει την υπάρχουσα εγκληματικότητα είναι ξεπερασμένες και κατακερματισμένες από την ίδια την ένταση των φαινομένων. Ενώ υπάρχουν οι μύριοι όσοι θεσμοί απουσιάζει μια ουσιαστική αντιεγκληματική πολιτική. Σκεφτείτε μόνο ότι αυτή τη στιγμή εκκρεμούν περίπου 50.000 αιτήσεις για άσυλο, οι οποίες δεν έχουν καν εξεταστεί. Με τους υπάρχοντες ρυθμούς για να πάρει κάποιος άσυλο απαιτούνται 7-8 χρόνια. Μέχρι τότε, όλοι αυτοί οι άνθρωποι θα παραμείνουν στην Ελλάδα με ένα χαρτί που τους δίνει “δυνατότητα εργασίας».
Ο συντονιστής της κουβέντας Γιάννης Πανούσης, εγκληματολόγος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, δίνει μια γλαφυρή εικόνα της τωρινής κατάστασης: «Αυτή τη στιγμή υπάρχουν πολλοί κόσμοι μέσα στην πόλη. Σε λίγο μπορεί να δούμε και φρούρια πλουσίων στην Αθήνα». Ο δήμαρχος Γιώργος Καμίνης συμπληρώνει: «Υπάρχει μια διαχρονική έλλειψη έρευνας στο ζήτημα της εγκληματικότητας. Σήμερα στον πυρήνα της ανιχνεύονται πολλά θέματα – η μετανάστευση, η κρίση στέγης, η ανεργία, οι κρατικές πολιτικές, η ανασφάλεια και η οικονομική κρίση. Το πρόβλημα παρουσιάζεται τόσο ρευστό κι αχανές που σχεδόν αλλοιώνονται τα χαρακτηριστικά του. Θεωρώ ότι η συμμετοχή των πολιτών είναι προαπαιτούμενη για να γίνουν έννοιες αφιλόξενες στην Αθήνα ο βανδαλισμός και η βία».
Τα νούμερα είναι αμείλικτα και έρχονται από πορίσματα ερευνών.«Η ανεργία έχει φτάσει στο 21%. Στους ανθρώπους ως 24 ετών έχει υπερδιπλασιαστεί. Οι άστεγοι στην Αθήνα μόνο έχουν φτάσει τις 20.000» λέει η Χριστίνα Ζαραφωνίτου, καθηγήτρια και διευθύντρια του προγράμματος «Μεταπτυχιακών Σπουδών Εγκληματολογίας» στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. «Υπάρχει μια ποιοτική αλλαγή της εγκληματικότητας. Το οργανωμένο έγκλημα δρόμου γνωρίζει… μεγάλη άνθηση ενώ παρατηρείται ολοένα και μεγαλύτερη βία στα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας. Όμως είναι κανόνας: οι οικονομίες της απελπισίας φέρνουν αποκτήνωση των ανθρώπων. Γι’ αυτό κι η Αθήνα εμφανίζει τα υψηλότερα ποσοστά ανασφάλειας των κατοίκων από όλες τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, ήδη από το 2005. Είναι η μόνη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα την οποία οι άνθρωποι όχι απλώς διστάζουν να κατοικήσουν αλλά ακόμα και να διέλθουν από το Κέντρο της. Τους αποθαρρύνουν η περιβαλλοντική υποβάθμιση, το μαζικό trafficking, το κλείσιμο των καταστημάτων, το παραεμπόριο, ο κακός φωτισμός και τα εγκαταλελειμμένα κτίρια που χρεώνουν στην αδιαφορία της πολιτείας. Η σημερινή παγκοσμιοποιημένη πόλη βιώνει συχνά την πολυπολιτισμικότητα ως πολιτισμική σύγκρουση. Όμως, ούτε οι ηθικοί πανικοί ούτε οι στρουθοκαμηλισμοί βοηθούν στην άμβλυνση των προβλημάτων. Πριν από κάποιους μήνες κάναμε μια έρευνα για το θεσμό του αστυνομικού της γειτονιάς με καταστηματάρχες στην Κυψέλη, την Ηλιούπολη και τον Πειραιά. Το 93,6% των ερωτηθέντων στην Κυψέλη θεωρούν τη γειτονιά τους ανασφαλή, ενώ 50% εξ αυτών έχουν πέσει και θύματα εγκληματικότητας-ληστείας-βανδαλισμού. Σε ποσοστό 70% δηλώνουν ανικανοποίητοι από την αστυνομία στους τομείς της έγκαιρης επέμβασης, της αδιαφορίας και της γραφειοκρατίας. Παρ’ όλα αυτά, όταν ρωτήθηκαν ποια θεωρούν ότι είναι η λύση του προβλήματος απάντησαν σε συντριπτικό ποσοστό: οι ομάδες ΔΙΑΣ και οι πεζές περιπολίες». Δεν είμαι σίγουρη αν μπορεί κανείς να κατηγορήσει αυτούς τους μαγαζάτορες ως συντηρητικούς όταν καθημερινά έρχονται αντιμέτωποι με την ερήμωση και την απαξίωση του Κέντρου και με συστηματικούς βανδαλισμούς της περιουσίας τους.
Όπως το θέτει η κυρία Ιωάννα Τσίγκανου, διευθύντρια ερευνών στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών: «Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις που έχουν την έδρα τους στο Κέντρο ήταν η ραχοκοκαλιά της ελληνικής εμπορικής οικονομίας. Η κρίση τους άγγιξε πρώτους – ήδη από το πρώτο τρίμηνο του 2008. Για ποια προβλήματα μας μίλησαν οι ίδιοι; Για τη δράση συμμοριών, την παρουσία τσαντάκηδων και πορτοφολάκηδων, για το ότι η έδρα που έχουν τις επιχειρήσεις τους θεωρείται πια κακόφημη. Για να γλιτώσουν “επιστρατεύουν” αλεξίσφαιρα τζάμια, κάμερες ασφαλείας κι εργαζόμενους σε εταιρείες ιδιωτικής ασφάλειας για τη φύλαξη των μαγαζιών τους». Είπαμε: στην κρατική αστυνομία δεν έχουν και πολλή εμπιστοσύνη. «Το μοτίβο είναι πρωτόγνωρο αυτή τη στιγμή για το κέντρο της πόλης. Τα οχήματα παραβιάζονται εύκολα στους στενούς δρόμους της Αθήνας, όπως και οι πόρτες και τα παράθυρα στις παλιές πολυκατοικίες και τα κτίρια του Κέντρου. Οι οικογένειες απομακρύνονται προς τα ασφαλή και πράσινα προάστια» παίρνει θέση άμυνας ο Γιώργος Χαλυβόπουλος, Αστυνόμος Α’, εκπρόσωπος του αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνομίας. «Την ίδια στιγμή το κέντρο είναι η Α’ επιλογή διαμονής για τους αλλοδαπούς. Υπάρχουν εκτεταμένες συμμορίες ομοεθνών και παράγοντες που βοηθάνε αυτές τις συμμορίες όπως η πληθώρα εγκαταλελειμμένων κτιρίων, η ανωνυμία που διατηρούν μέσα στη μεγάλη πόλη, τα φθηνά ξενοδοχεία.Τα επίπεδα ανισότητας στο κέντρο είναι τόσο υψηλά που αναπόφευκτα προκαλούν κοινωνικές συγκρούσεις. Τα εγκλήματα ναρκωτικών επίσης αυξάνονται εξαιτίας της ταυτόχρονης αύξησης των τοξικοεξαρτώμενων ατόμων. Συλλαμβάνουμε αρκετούς αλλά ο πληθυσμός έχει ήδη ανανεωθεί την επόμενη ημέρα. Να τονίσω επίσης ότι υπάρχει συστηματική παραγωγή κλίματος φόβου από τα ΜΜΕ».
Είναι 21.00 όταν παίρνω το δρόμο της επιστροφής για τη γειτονιά μου, τη Νεάπολη Εξαρχείων. Εδώ και δύο μήνες περίπου το Κέντρο μοιάζει ελαφρώς πιο ανθρώπινο. Δεν βλέπω στοίβες λιποθυμισμένων κορμιών στην Ομόνοια και την Τριλογία, δεν ακούω πια για σπασμένα αυτοκίνητα, οι περισσότεροι λένε ότι τώρα περπατάνε τη νύχτα χωρίς φόβο και τρόμο στα σοκάκια του Μεταξουργείου. Αναρωτιέμαι: καθρέφτη, καθρεφτάκι της Αθήνας, μου λες αλήθεια ή ψέματα;
Παρασκευή βράδυ, Αστυνομικό Μέγαρο της Μιχαλακοπούλου
Σταματάνε το αυτοκίνητό μου σχεδόν πριν την πύλη. Με ρωτάνε ποιον θέλω να συναντήσω, μου υποδεικνύουν να παρκάρω στην άκρη, να δώσω τα στοιχεία μου. Καλούν το γραφείο του κύριου Αθανάσιου Κοκκαλάκη, εκπρόσωπου Τύπου της αστυνομίας, για να επιβεβαιώσουν το ραντεβού. Μου κρατάνε την ταυτότητα και το κινητό (απενεργοποιημένο), παίρνω καρτελάκι επισκέπτη και βγάζω το αυτοκίνητο έξω στο parking των επισκεπτών και διηγούμαι ξανά την ιστορία της επίσκεψής μου σε έναν ένστολο που αναλαμβάνει με έναν ανιχνευτήρα να τσεκάρει το αυτοκίνητο από κάτω. Μόλις διασχίσω την πόρτα του μεγάρου νέος αυστηρός έλεγχος, τύπου αεροδρομίου. Μετά την έκρηξη στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη στις 24 Ιουνίου του 2010 και το θάνατο του υπασπιστή Γιώργου Βασιλάκη, το στρες στο αστυνομικό μέγαρο είναι κάτι παραπάνω από εμφανές. Στον 7ο όροφο, το σαλονάκι του Γραφείου Τύπου κοσμούν σε στιλ πίνακα δύο μεγάλες ασπρόμαυρες φωτογραφίες από τις δύο επιχειρήσεις- καμάρια της Ελληνικής Αστυνομίας: την προστασία της πόλης την περίοδο των Ολυμπιακών Αγώνων και την εξάρθρωση της 17 Νοέμβρη – σε πρώτο πλάνο οι κατηγορούμενοι στο εδώλιο του δικαστηρίου.
Σήμερα, η αστυνομία περνάει αναμφίβολα δύσκολες μέρες. Τα στοιχεία που δίνει η ίδια η ΓΑΔΑ για την εγκληματικότητα τη διετία 2010-2011 μόνο ενθαρρυντικά δεν μπορούν να θεωρηθούν. Σύμφωνα με τις έρευνες που παρουσιάστηκαν στην ημερίδα, οι ληστείες διπλασιάστηκαν μέσα σε μια δεκαετία (2000-2009), ενώ αυξήθηκαν κατά 50% οι κλοπές κι οι διαρρήξεις.
2010: 53.267 κλοπές - διαρρήξεις (σε όλες τις κατηγορίες)
Οι καταστηματάρχες κι οι κάτοικοι του Κέντρου κατηγορούν την ΕΛ.ΑΣ για ολιγωρία, ενώ κι η αντιμετώπιση του κόσμου στις μεγάλες αντιμνημονιακές πορείες έχει αποδειχθεί ζήτημα γεμάτο αγκάθια. «Τα προβλήματα στην Αθήνα μοιάζουν με υδραυλικό φαινόμενο. Πιέζεις ένα και στη θέση του προκύπτει άλλο. Διώχνεις τα ναρκωτικά, την πορνεία, το παραεμπόριο και την επομένη έχουν μετατοπιστεί στην Κυψέλη και τα Πατήσια» μου εξηγεί ο κύριος Κοκκαλάκης.
«Προσπαθούμε να ανοίξουμε τη βεντάλια πίεσης, όμως αυτό που κάνει η αστυνομία είναι συμπτωματική θεραπεία. Για την αιτία των προβλημάτων δεν είμαστε υπεύθυνοι – εμείς δίνουμε… αντιβιοτικά κι ασπιρίνες βελτιώνοντας την εικόνα του συμπτώματος και κάνοντας πιο αισθητή την παρουσία μας. Δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αίτια όπως η οικιστική υποβάθμιση ή το πρόβλημα των απορριμμάτων. Αυτό που πρέπει οπωσδήποτε να γίνει είναι να μη φύγουν οι δημόσιες υπηρεσίες από την Αθήνα, να λειτουργήσουμε ξανά με τη λογική του ’80 – άνθρωποι και δραστηριότητες να συγκεντρωθούν στο Κέντρο. Η παρουσία μας είναι ήδη μεγάλη. Η πληθώρα αστυνομικών δυνάμεων δημιουργεί φόβο στους παραβαίνοντες. Γιατί δεν υπάρχει πάντα αποτέλεσμα; Να σας δώσω ένα παράδειγμα με το παραεμπόριο, το οποίο σημειώνεται κυρίως στους πεζόδρομους έξω από το ΟΠΑ (ΑΣΟΕΕ) και τη Νομική. Όταν επεμβαίνουμε, οι αλλοδαποί οχυρώνονται στους πανεπιστημιακούς χώρους πετώντας από μέσα πέτρες κι οι αστυνομικοί αναγκάζονται να οπισθοχωρήσουν αφού αυτές καταλήγουν στους ανθρώπους που περιμένουν στη στάση του λεωφορείου ακριβώς έξω από το πανεπιστήμιο αλλά και στα οχήματα που κινούνται ώρες αιχμής στην Πατησίων. Για να σταματήσουμε εκεί το παραεμπόριο λοιπόν, πρέπει να μπούμε μέσα στο πανεπιστήμιο και να ξεκινήσουμε μια κανονική επιχείρηση. Αν ο πρύτανης δεν είναι εκείνη τη στιγμή μέσα για να συνεννοηθούμε, θα πρέπει να προβούμε σε αντιδεολογική πράξη. Γενικώς, παρά την κατάργηση του ασύλου δεν είναι εύκολο να μπαίνουμε στα πανεπιστήμια και να αρχίζουμε τις καταδιώξεις. Μέχρι να αποσαφηνιστεί το πλαίσιο του νομοσχεδίου, η κατάσταση είναι ακόμα ρευστή. Ακριβώς τα ίδια ισχύουν και για τη Νομική. Η γνώμη μου πάντως είναι ότι η πανεπιστημιακή κοινότητα θα αρχίσει να ζητάει την αστυνομική παρουσία. (σ.σ. ήδη 76 καθηγητές της Νομικής έκαναν μηνυτήρια αναφορά στην Εισαγγελία Αθηνών)».
Η συνέντευξη έγινε πριν αρχίσει η προεκλογική περίοδος, στη διάρκεια της οποίας η εικόνα μπροστά στη Νομική έχει αλλάξει ριζικά – δεν υπάρχει παραεμπόριο. Πρόκειται για μια εικόνα-προβολή στο μέλλον; Δύσκολο να το φανταστούμε. Ο κος Κοκκαλάκης συνεχίζει:
«Επίσης, ανάμεσα στα άλλα, στη νέα πρόταση του Χρυσοχοΐδη για το Κέντρο είναι και οι μεικτές ομάδες –αστυνομικών και δημοτικής αστυνομίας– οι οποίες θα στοχεύουν στο κομμάτι του παραεμπορίου. Η αστυνομία χρειάζεται για να ελέγχει τις άδειες παραμονής, αλλά και για τα εντάλματα σύλληψης. Σε κάθε περιπολία –θα λειτουργεί κάθε μέρα από το πρωί μέχρι το βράδυ και τα Σ/Κ– θα υπάρχουν περισσότερα από τέσσερα άτομα. Μπορούμε ακόμα να βοηθήσουμε στον έλεγχο εγκαταλελειμμένων κτιρίων ή κτιρίων στα οποία διαμένουν άνθρωποι σε εντελώς ακατάλληλες συνθήκες. Στο πρόβλημα των ναρκωτικών τώρα, λέμε ότι αυτή τη στιγμή έχει εξαλειφθεί από το Κέντρο – μπορείτε να το διαπιστώσετε και στο τμήμα Πολυτεχνείο-Τοσίτσα αλλά και στα Προπύλαια. Πέρυσι σχηματίστηκαν 12.000 δικογραφίες γύρω από τα ναρκωτικά. Ακόμα και τώρα όμως που έφυγε ο ΟΚΑΝΑ κι αποσυμφορήθηκε η κατάσταση, συνεχίζει η Αθήνα να λειτουργεί σαν το “καφενείο” των τοξικοεξαρτώμενων. Η αλήθεια είναι ότι το μικροέγκλημα συνδέεται με αυτή την πληθυσμιακή ομάδα. Οι μικροκλοπές κι οι μικροληστείες έχουν τα χαρακτηριστικά των εγκλημάτων διαβίωσης. Τα περισσότερα κρούσματα παρατηρούνται από το πρωί μέχρι το απόγευμα την ώρα που κινούνται οι άνθρωποι στο Κέντρο κι αποτελούν τα ιδανικά θύματα. Υπάρχει ακόμα η εγκληματικότητα ανάμεσα στις συμμορίες: Σομαλοί, Αλγερινοί, Πακιστάνοι είναι συμμορίες εχθρικές μεταξύ τους. Στην πραγματικότητα το έγκλημα δεν είναι τόσο μεγάλο στην Αθήνα. Αυτό που είναι σίγουρα μεγάλο είναι ο φόβος. Ο κόσμος φοβάται ότι θα πέσει θύμα από την εικόνα και μόνο της κοινωνικής διάλυσης που βλέπει. Το πλήθος των μεταναστών τον φοβίζει. Το ποσοστό της στυγνής εγκληματικότητας σε ποσοστό 65% διαπράττεται από μετανάστες. Σκεφτείτε μόνο ότι τα τελευταία χρόνια έχουν περάσει τις πύλες της Ελλάδας 111 διαφορετικές εθνότητες. Οργανωμένο έγκλημα επίσης δεν υπάρχει στην Αθήνα, αν κι η διακίνηση των ναρκωτικών και το trafficking είναι παραφυάδες του οργανωμένου εγκλήματος. Οι ληστείες και οι διαρρήξεις θεωρούμε ότι είναι λίγες για την πυκνοκατοίκηση που χαρακτηρίζει το Κέντρο. Από την πίεση της αστυνομίας το trafficking –κυρίως με Βορειοαφρικανές και Νοτιανατολικοευρωπαίες– έχει μετατοπιστεί σε άλλες περιοχές όπως, π.χ., τα νότια προάστια (βλ. Γλυφάδα) ή στη Γαλατσίου. Υπάρχουν βέβαια κι οι παράνομοι οίκοι ανοχής: έχουν καταγραφεί περισσότεροι από 200 σε δρόμους όπως η Λιοσίων, η Φυλής, η Αγ. Κωνσταντίνου, το Μεταξουργείο. Μέχρι στιγμής αυτό που συμβαίνει είναι να τους σφραγίζει ο Δήμος, να ξαναμπαίνουν μέσα οι πόρνες και ξανά από την αρχή. Η κατάσταση έχει δυσκολέψει τώρα που η πορνεία θεωρείται πταίσμα».
Πάντως, οι σύλλογοι κατοίκων του ιστορικού κέντρου (βλ. ΚΙΠΟΚΑ, «Δημόσιο Σήμα», «ΚΜ Πρότυπη Γειτονιά») επιμένουν: στην περιοχή Κεραμεικού-Μεταξουργείου η παράνομη λειτουργία οίκων ανοχής χτυπάει κόκκινο. Πριν από μερικές μέρες μάλιστα κατέθεσαν επιστολή στους αρμόδιους υπουργούς (Μιχάλη Χρυσοχοΐδη, Τάσο Γιαννίτση, Ανδρέα Λοβέρδο) και το δήμαρχο Αθηναίων Γιώργο Καμίνη, ζητώντας την απαγόρευση της στέγασης των παράνομων οίκων ανοχής σε διατηρητέα και παραδοσιακά κτίρια, σε ακατάλληλους κι ετοιμόρροπους χώρους, με άθλιες συνθήκες υγιεινής. Οι κάτοικοι τονίζουν μάλιστα ότι αυτοί οι οίκοι στηρίζονται στην εκμετάλλευση παράνομα διακινούντων ατόμων, προσελκύουν παραβατικές δραστηριότητες (διακίνηση και χρήση ναρκωτικών, αποθήκες παράνομων προϊόντων, κλεμμένων κ.ά.), ενώ, τέλος, δεν διαθέτουν τουαλέτες για το κοινό με αποτέλεσμα να μετατρέπονται οι γύρω δρόμοι σε… υπαίθριες τουαλέτες.
Πίσω στη συζήτηση στο αστυνομικό μέγαρο, ρωτάω τον κύριο Κοκαλάκη πώς αισθάνεται η ηγεσία της αστυνομίας τον τελευταίο καιρό που η αποδοκιμασία, η έχθρα και σε ορισμένες περιπτώσεις και το μίσος απέναντι στους αστυνομικούς διογκώνονται ολοένα και περισσότερο. «Εισπράττουμε έλλειμμα εμπιστοσύνης και είναι λογικό. Ο ένστολος προσωποποιεί την ανεπάρκεια όλων των κρατικών θεσμών. Οι πολίτες θεωρούν ότι οι ένστολοι εκφράζουν όλο το κράτος».
Κι ας υποθέσουμε, λέω, ότι η αστυνομία κάνει τη δουλειά της, τι γίνεται με την απονομή της δικαιοσύνης; «Τα νομικά εργαλεία, όπως υπάρχουν αυτή τη στιγμή, είναι ευλύγιστα και με πολλά παράθυρα. Οι δικαστές με τη σειρά τους τα εκμεταλλεύονται. Αυτή τη στιγμή έχει γίνει πολύ δύσκολο να γίνει κάποιος προσωρινά κρατούμενος. Σοβαροί εγκληματίες βγαίνουν έξω στα 3, 5 χρόνια λόγω συγχωνεύσεως ποινών. Κι υπολογίστε ότι το 40% του πληθυσμού στις φυλακές είναι μέσα για εγκλήματα ναρκωτικών. Η γραφειοκρατία επίσης είναι μια κατάσταση γνωστή στην Ελλάδα».
Κι ο ρόλος της κρίσης;«Η κρίση προκαλεί κοινωνικές εντάσεις. Επαγγελματία ληστή ή έμπορο ναρκωτικών δεν σε κάνει. Επίσης αυτή η κρίση βάζει για πρώτη φορά στα χέρια ενός κανονικού ανθρώπου, ενταγμένου στο σώμα της κοινωνίας μια πέτρα στα χέρια ενώ μέχρι πρότινος αυτό δεν συνέβαινε. Οι Έλληνες περισσότερο αγανακτούν, δεν εγκληματούν».
Δύο ημέρες μετά τη συνάντησή μας αυτή η μαζική αγανάκτηση θα αποσυμπιεστεί σε κάποιο βαθμό στο ματς των αιωνίων αντιπάλων στο ΟΑΚΑ. Όσοι παρακολουθούμε τον αγώνα βλέπουμε να ξετυλίγεται live ένα απίστευτο σκηνικό πολέμου: αστυνομικούς να μπουκάρουν για πρώτη φορά μέσα σε θύρες κι ύστερα από δευτερόλεπτα να τις εγκαταλείπουν τρέχοντας, μολότοφ να εκρήγνυνται μέσα στο ταρτάν, οπαδούς να καταβρέχουν με μια μάνικα νερού μια διμοιρία κι αυτή πάλι να εξέρχεται από το ΟΑΚΑ τρέχοντας… Στις ιστοσελίδες τα νέα κυκλοφορούν γρήγορα: 40 διμοιρίες –δηλαδή 800 αστυνομικοί– επιστρατεύτηκαν μέσα στο γήπεδο για το ντέρμπι, 12 διμοιρίες για τη μεταφορά της ομάδας και των τεχνικών του Ολυμπιακού, 23 συλλήψεις πραγματοποιήθηκαν για κατοχή ενισχυμένων βομβών μολότοφ και 57 προσαγωγές. Έξω από μια θύρα βρέθηκαν 48 λίτρα βενζίνης (!). Οι οπαδοί εισήλθαν στο γήπεδο με πέτρες, σφυριά, δυναμιτάκια.
Την επομένη ακούω τον κύριο Κοκκαλάκη να δηλώνει:«Υπήρχαν αστυνομικές δυνάμεις παντού. Χρησιμοποιήθηκαν αρκετές χιλιάδες αστυνομικών σ’ ένα ματς στο οποίο δεν υπήρχαν οπαδοί των φιλοξενουμένων. Η παθολογικά φανατισμένη βούληση ενός ανθρώπου ούτε κάμπτεται ούτε διαχειρίζεται με αστυνομικά μέτρα. Θα αντιμετωπιστεί μέχρι ένα ορισμένο όριο, από εκεί και μετά όμως η ευκαιρία θα δοθεί».
Ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη δηλώνει με τη σειρά του: «Όταν μπαίνουν σε ένα γήπεδο 5.000 άνθρωποι και κάνουν επεισόδια και δημιουργείται αυτός ο πανικός, αντιλαμβάνεστε ότι δεν είναι μόνο αστυνομικό θέμα. Περνάει σε άλλη σφαίρα». Με άλλα λόγια: άλλο ένα πρόβλημα παραβατικότητας-καυτή «σφαίρα» που ο κάθε αρμόδιος πετάει στα χέρια του άλλου. Δέκα μέρες μετά το ματς της ντροπής, η ΕΛ.ΑΣ αντεπιτίθεται με νέες ανακοινώσεις μέτρων: 750 νέοι αστυνομικοί στην ομάδα ΔΙΑΣ της Αττικής, επιχειρήσεις για τη σύλληψη λαθρομεταναστών εστιασμένες στα ακίνητα όπου διαμένουν πολλοί μαζί σε ακατάλληλες συνθήκες, με τη συμμετοχή αστυνομικών από διάφορες υπηρεσίες, και φυσικά τα 30 κέντρα «φιλοξενίας μεταναστών», όπως θα ονομάζονται, τρία σε κάθε περιφέρεια της χώρας (εκτός από τη νησιωτική), χωρητικότητας 1.000 ατόμων το καθένα. Η απόφαση θα φέρει στο… μέτωπο των αντιπαραθέσεων θεσμικούς υποστηριχτές, αντιρατσιστικές οργανώσεις, κατοίκους που αρνούνται να τα δεχτούν δίπλα στο σπίτι τους και τους «ενταγμένους» μετανάστες να βλέπουν, για μια ακόμα φορά, να «τσουβαλιάζονται» άκριτα με όσους αλλοδαπούς επιδεικνύουν παραβατική συμπεριφορά.
Παρασκευή πρωί, Ιπποκράτους
Eδώ και τρία χρόνια η μεγάλη λεωφόρος θυμίζει Λωρίδα της Γάζας. Οι διμοιρίες των ειδικών φρουρών πλημμυρίζουν τα πεζοδρόμια και ειδικά στο ύψος του ΠΑΣΟΚ τείνουν πολλές φορές να είναι περισσότεροι από καταστηματάρχες κι εργαζόμενους. Δεν μπορώ να πω ότι η παρουσία τους μου εμπνέει το αίσθημα της ασφάλειας. Αντιθέτως. Απ’ ό,τι φαίνεται δεν είμαι η μόνη. «Η Ελλάδα είναι η τρίτη σε αστυνομική δύναμη χώρα στην Ευρώπη. Όμως η αστυνομοκρατία αυτή τη στιγμή στο κέντρο έχει δύο αναγνώσεις. Είχε έρθει το 2004 ένας Βέλγος φίλος στην Αθήνα και είδε έναν αστυνομικό με αυτόματο στο χέρι έξω από μια δημόσια υπηρεσία και με ρώτησε: “Τι τρέχει εδώ; Έχετε πρόβλημα;”» μου λέει ο Βασίλης Καρύδης, Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη από το 2010 και καθηγητής Εγκληματολογίας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, ο οποίος στην ημερίδα του Δήμου Αθηναίων για την εγκληματικότητα επισήμανε ότι και πριν από 11 χρόνια ανάλογα ήταν τα ευρήματα για την ανασφάλεια και την εγκληματοφοβία στο κέντρο της πόλης μας. Τόνισε ακόμα ότι η ανασφάλεια κι η εγκληματοφοβία υπάρχουν ανεξαρτήτως των στατιστικών, ενώ παράλληλα οι κοινωνικοί δεσμοί εξασθενούν με αποτέλεσμα την «αυτονόμηση» της ανασφάλειας και τη δημιουργία ενός φαύλου κύκλου. «Όταν ο κόσμος βλέπει πληθώρα αστυνομικών στο δρόμο τότε είναι που ανησυχεί περισσότερο. Θεωρεί ότι υπάρχει κίνδυνος κι αναρωτιέται τι συμβαίνει. Είναι ψυχολογικό το θέμα. Τα Εξάρχεια με αυτή την περιμετρική αστυνόμευση που έχουν θυμίζουν Μπέλφαστ. Όμως η αστυνομία πρέπει να εμπλακεί πιο παραγωγικά στο ζήτημα της ασφάλειας της πόλης, όπως για παράδειγμα με το θεσμό του αστυνομικού της γειτονιάς ο οποίος στην ουσία δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Είναι ξεκάθαρο πάντως ότι ο κόσμος έχει μεγάλη δυσπιστία απέναντι στην ικανότητα και την αποτελεσματικότητα της αστυνομίας αλλά και στην καθαρότητα των πράξεων της. Μεγάλη κρίση εμπιστοσύνης υπάρχει κι απέναντι στους δικαστές και τη Δικαιοσύνη. Γι’ αυτό κι οι καταγγελίες που δεχόμαστε στο Συνήγορο του Πολίτη δεν είναι στοχευμένες προς τους αστυνομικούς, αφού οι άνθρωποι είναι επιφυλακτικοί ως προς την απονομή δικαιοσύνης. Οι καταγγελίες που δεχόμαστε είναι γενικού τύπου με κύριο ζήτημα την απουσία αστυνόμευσης. Μας λένε για παράδειγμα: “Πηγαίνουν οι αστυνομικοί πάνω-κάτω αλλά τι κάνουν για να μας προστατέψουν;”. Από την άλλη, βλέπουμε ότι στους ίδιους που καταγγέλλουν δεν αρέσουν οι επιχειρήσεις-σκούπα. Όταν πετούν τους αλλοδαπούς έξω αρχίζουν να διαμαρτύρονται, ξυπνάνε τα ανθρωπιστικά τους αισθήματα. Αυτό που λένε βέβαια για την ελλιπή αστυνόμευση είναι μια απλοϊκή σκέψη. Δεν έχει βιώσει ο κόσμος την εικόνα της υπέρμετρης αστυνόμευσης σε ολόκληρη την πόλη για να καταλάβει πώς είναι στην πράξη. Μόνο αν βιώσουν τη στενή καταστολή θα καταλάβουν την πολυπλοκότητα του ζητήματος».
Λέω στον κο Καρύδη ότι στο πάνελ της ημερίδας στον 9,84 η λέξη «κλειδί» για όλο ευρύ φάσμα της εγκληματικότητας ήταν οι αλλοδαποί. Τελικά πόσο λεπτή είναι η γραμμή ανάμεσα στην απεικόνιση του προβλήματος και στη δαιμονοποίηση μιας ολόκληρης πληθυσμιακής ομάδας; «Η ανασφάλεια που νιώθουμε ενεργοποιεί τα ρατσιστικά αντανακλαστικά μας κι έτσι θυματοποιούνται οι πιο ευάλωτοι – γίνονται σε απόλυτο βαθμό τα εξιλαστήρια θύματα. Οι αλλοδαποί έχουν πράγματι μεγαλύτερη εμπλοκή στη μικροεγκληματικότητα αλλά αυτό είναι φυσικό – με 10 και 15% ποσοστό Ελλήνων κατοίκων στο κέντρο πώς να εμφανιστούν οι “ντόπιοι” στα στοιχεία της εγκληματικότητας; Όμως οι αλλοδαποί δεν έχουν ορίζοντα ζωής και το μικροέγκλημα είναι η μόνη τους λύση. Είναι μετέωροι σε μια ανύπαρκτη θεσμικά κατάσταση».
Σημείωση πάνω σε αυτή την «ανύπαρκτη θεσμικά κατάσταση»: σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας αλλά και του Διεθνή Οργανισμού Μετανάστευσης, αυτή τη στιγμή οι αιτήσεις επαναπατρισμού λαθρομεταναστών από το Αφγανιστάν, το Πακιστάν και το Ιράκ αγγίζουν τις 5.000. Από το 2009 μέχρι το τέλος του 2011 επαναπατρίστηκαν 2.300 μετανάστες, ενώ μέσα στο πρώτο δίμηνο του 2012 έγιναν περισσότεροι από 1.000 επαναπατρισμοί. Οι λόγοι προφανείς: η οικονομική κρίση, η καλπάζουσα ανεργία αλλά κι η δυσκολία να περάσουν από την Ελλάδα σε άλλη χώρα της Βόρειας Ευρώπης, όπως κι η «Συνθήκη Δουβλίνο ΙΙ», σύμφωνα με την οποία ακόμη και αν καταφέρουν να φτάσουν σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα, κινδυνεύουν να απελαθούν ξανά προς την Ελλάδα.
Κάπου εδώ επαναφέρω στο μυαλό μου αυτό που σημείωσε η κυρία Τσίγκανου στην ημερίδα για την εγκληματικότητα:«Η κύρια έμμεση εμπειρία μας για την εγκληματικότητα διογκώνεται από το συνδυασμό της έκθεσης στα μηνύματα των ΜΜΕ, όπου παρουσιάζονται περιστατικά που αφορούν είτε την εγκληματικότητα είτε τη μετανάστευση ως κάτι το σύμμεικτο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η έμφαση που δίδεται στα εθνοτικά χαρακτηριστικά στις ειδήσεις. Σε συνθήκες παγκοσμιοποιημένης οικονομικής ύφεσης, το μεταναστευτικό ζήτημα ενεργοποιεί βαθιά κρυμμένα ψυχολογικά αντανακλαστικά που σχετίζονται με την καλλιέργεια κλίματος μιας γενικευμένης κοινωνικής φοβίας και προκαλεί σχεδόν αυτόματα εκρήξεις του συλλογικού ασυνειδήτου, ιδιαίτερα αναφορικά με το ζήτημα της ασφάλειας του γηγενούς πληθυσμού απέναντι στον “ξένο’’».
Ωραία, κι αν λοιπόν δεν είναι αυτοί οι υπαίτιοι, ρωτάω τώρα τον κο Καρύδη, πώς έφτασε να δίνει το Κέντρο αυτή την εικόνα… χαβούζας;«Μετά το 2004 εγκαταλείφθηκε κάθε κρατική πολιτική συστηματικής ανάπλασης. Σκεφτείτε μόνο ότι το διάστημα 2000-2004 σπαταλήθηκαν 120 περίπου εκατομμύρια ευρώ για έργα ανάπλασης στο κέντρο και 15 εκατομμύρια ευρώ από το 2004 μέχρι το 2009 για τον ίδιο σκοπό… Αυτή η αντιμετώπιση του κράτους είχε μια άμεση αντανάκλαση στην καθημερινότητά μας. Η νοοτροπία ήταν: “Πετύχαμε την εικόνα βιτρίνα για την Αθήνα, πάμε για άλλα”. Πράγματι, από το 2005 και μετά υπήρξε μαζική μεταναστευτική κίνηση στην πόλη με λαθρομετανάστες από Σομαλία, Αφγανιστάν, Πακιστάν, περιοχές… ζόρικες. Σε αυτή τη χρονική στιγμή λοιπόν υπήρξε αδιαφορία του κράτους. Δεν αντιμετωπίστηκε το φαινόμενο με συστηματική πολιτική και δράσεις. Το παράτησαν. Εξαφανίστηκαν ύστερα κι οι δομές υποστήριξης των τοξικοεξαρτημένων κι άλλη μια μετέωρη ομάδα ήρθε να προστεθεί στον αστικό ιστό μαζί με τους αλλοδαπούς. Σε μια τόσο υποβαθμισμένη κατάσταση είναι εύκολο να αναπτυχθούν τα λούμπεν στοιχεία. Όταν το πρόβλημα πια υπερ-διογκώθηκε, το κράτος σχεδόν αποσύρθηκε. Η δική μας πρόταση είναι ένα συντονιστικό κέντρο για την Αθήνα, έστω κι άτυπο, στο οποίο να εμπλέκονται ο Δήμος, η Αστυνομία, η Περιφέρεια, το Υπουργείο Συγκοινωνιών, το Υπουργείο Παιδείας αλλά και ο ιδιωτικός τομέας –οι ξενοδόχοι για παράδειγμα– κι όλοι αυτοί να συνεργάζονται με έναν α λα τρόικα τρόπο. Να λένε “εσύ σε 6 μήνες θα κάνεις αυτά τα 3” και μετά να λογοδοτούν για την υλοποίηση των δράσεων. Κατά καιρούς “κυκλοφορούν” εξειδικευμένα ευρωπαϊκά προγράμματα για τα ιστορικά κέντρα των πόλεων, όπως για παράδειγμα τα Urban I και Urban II, αλλά εδώ δεν τα παίρνουν ποτέ χαμπάρι. Θα έπρεπε να γίνει αυτό που γίνεται και στις υπόλοιπες μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις, όπως π.χ. το Βερολίνο – μια αντίστροφή πορεία κατοίκησης από τα προάστια προς το Κέντρο».
Τρίτη, πρώτη πραγματικά ανοιξιάτικη μέρα, πλατεία Θεάτρου
Bαδίζοντας «κουμπωμένη» στους δρόμους πίσω από τη Βαρβάκειο επαναφέρω στη μνήμη μου την περίοδο των Ολυμπιακών Αγώνων και πόσο εκστασιασμένοι δηλώναμε τότε οι Αθηναίοι με αυτή τη… «γοητευτική πολυπολιτισμικότητα», όπως την αποκαλούσαμε, και «τι ενδιαφέρον ήταν που είχαμε κι εμείς δρόμους της Ανατολής, των αρωματικών και των μπαχαρικών, τι ωραία που είχαμε νέους συμπολίτες από εξωτικούς προορισμούς». Πιο ειρωνικό πεθαίνεις. Γιατί στην επόμενη στροφή του χρόνου δεν τολμούσαμε ούτε να πατήσουμε σε αυτούς τους δρόμους. Όλες οι παράμετροι της εγκληματικότητας –εμπόριο ναρκωτικών, παραεμπόριο, trafficking, ληστείες– γνώρισαν εδώ μεγάλες δόξες. Τον τελευταίο καιρό, η εικόνα δείχνει κι εδώ όπως και στην Τριλογία και στην Ομόνοια: πιο καθαρή. Αναρωτιέμαι πάλι: καθρέφτη, καθρεφτάκι της Αθήνας, μου λες αλήθεια ή ψέματα;
«Η Σοφοκλέους είναι ο μόνος δρόμος που έχει καθαρίσει από αυτή την περιοχή κι αυτό γιατί έφυγε ο ΟΚΑΝΑ. Και η πλατειά Θεάτρου μόνο από την πλευρά της Σοφοκλέους έχει καθαρίσει, η άλλη μισή παραμένει σε χάλια κατάσταση. Το στενάκι της Διπλάρη, η Ευριπίδου, η Σωκράτους, η Αισχύλου είναι σε τραγική κατάσταση κι οι αστυνομικοί κοιτάνε τα εγκλήματα απαθείς να συμβαίνουν μπροστά στα μάτια τους» μου εξηγεί η Κατερίνα Πιτούλη, αρχιτέκτονας, κάτοικος της πλατείας Θεάτρου από το 2005. «Όσο για τους αλλοδαπούς που ξεκίνησαν ως βαποράκια, τώρα λιώνουν κι αυτοί στα πεζοδρόμια. Οι τοξικοεξαρτημένοι αλλοδαποί έχουν αυξηθεί φοβερά. Όλοι αυτοί δεν ήξεραν την Ελλάδα πριν έρθουν, την Ομόνοια ήξεραν. Μπήκαν στη χώρα μας δηλώνοντας ότι είναι Παλαιστίνιοι για να πάρουν πλαστά χαρτιά με σκοπό να προωθηθούν σε άλλες χώρες της Ευρώπης και παγιδεύτηκαν εδώ. Τώρα τους μεταχειρίζονται τα κυκλώματα μαφίας στα οποία φυσικά είναι μπλεγμένοι και Έλληνες. Οι Αλβανοί, οι Πολωνοί, οι Ρουμάνοι έφυγαν ξανά για τις χώρες τους. Δυστυχώς δεν κατάφεραν να γίνουν μετανάστες δεύτερης γενιάς. Η γραμμή αδιαφορίας ξεκίνησε να χαράζεται το 2005. Από Πειραιώς μέχρι Σωκράτους όλοι οι ταλαιπωρημένοι της Γης μαζεύτηκαν εδώ. Όμως κίνητρα για την ανάπτυξη του κέντρου δεν είναι μόνο η επανακατοίκηση αλλά και να το επισκέπτεται άφοβα ο κόσμος. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε το Κέντρο με το θετικό πρόσημο της ανάπτυξης, να δημιουργήσουμε δομές που θα συμβάλλουν στην ανατροπή της σημερινής του εικόνας. Είναι λοιπόν λάθος αντιμετώπιση να προτείνεται να έρθουν σε αυτή την περιοχή προβληματικές δομές όπως ΟΚΑΝΑ, Κέντρα Ημέρας για άστεγους κ.ά. Μιλάμε προφανώς για ανθρώπους που χρειάζονται άμεση περίθαλψη και φροντίδα και ταυτόχρονα για ανθρώπους που χρειάζονται υγειονομική περίθαλψη, αφού σε πολλές περιπτώσεις πάσχουν από μολυσματικές ασθένειες. Δεν είναι λοιπόν παράλογο μια τέτοια δομή με ειδικές απαιτήσεις να τοποθετηθεί στην καρδιά της εμπορικής αγοράς της Αθήνας, στο υπαίθριο mall της με τα τρόφιμα, δηλαδή σε μια περιοχή όπου οι κανόνες υγιεινής έχουν τόση σημασία;».
Άλλος κάτοικος που εύλογα προτίμησε να μου μιλήσει ανώνυμα από τον 7ο όροφο του υπέροχου loft του –πλην όμως ασφαλισμένου με ψηλά κάγκελα ασφαλείας– μου περιγράφει την υπάρχουσα τραγική κατάσταση: «Την περιοχή κάτω από την Αθηνάς προς Ψυρρή λυμαίνονται τώρα έμποροι ναρκωτικών. Όλα τα κυκλώματα της Αθήνας έχουν την έδρα τους εδώ. Κάτω από το σπίτι μας σφάζονται Μαροκινοί με Αλγερινούς. Οι τελευταίοι έχουν εξελιχθεί στους μεγαλύτερους κλέφτες της περιοχής. Εδώ είναι η έδρα τους και από εδώ ξεκινάνε για τις βρομοδουλειές τους σε Γκάζι και Ψυρρή. Όσο για το εμπόριο των όπλων, γίνεται στην οδό Αγίου Κωνσταντίνου. Κατά τη γνώμη μου πρέπει στα πιο νευραλγικά αστυνομικά τμήματα της Αθήνας, που έχουν να παλέψουν με εγκληματικότητα και ναρκωτικά, δηλαδή στα Α.Τ. Ομόνοιας, Άγιου Παντελεήμονα, Ακροπόλεως και Εξαρχείων, οι διευθυντές των τμημάτων κι οι αστυνομικοί να είναι κυλιόμενοι. Να αλλάζουν κάθε έξι μήνες, έτσι ώστε να μην προλαβαίνουν να διαφθαρούν. Για τον ίδιο λόγο θα έπρεπε σε αυτούς τους συγκεκριμένους να επιβάλουν πόθεν έσχες». Από το μεγάλο παράθυρο του σπιτιού του μου δείχνει μια ταράτσα με 20 τουλάχιστον κλεμμένα ποδήλατα. «Τα ανεβάζουν εδώ οι αλλοδαποί, τα κρατάνε για λίγο καιρό κι ύστερα τα πωλούν». Έπειτα μου δείχνει ένα ξεπεσμένο ξενοδοχείο και μου λέει πως εδώ κλείνουν το ραντεβού τους οι έμποροι ναρκωτικών. «Για βιτρίνα έχουν ένα μαγαζί με εκτυπώσεις από κάτω, το οποίο λειτουργεί μέχρι τα ξημερώματα (!) και τα Σαββατοκύριακα (!). Είναι τόσο πολύπλοκο το σύστημα με τους ακάλυπτους και τους “κενούς” χώρους ανάμεσα σε αυτά τα κτίρια που μπορούν εύκολα να διαφεύγουν μέσα από κρυφές σκάλες».
Από εδώ ψηλά, βλέπω ορόφους κτιρίων να έχουν μετατραπεί σε χώρους ύπνου, τα στρώματα είναι σχεδόν το ένα πάνω στον άλλο. Αριστοφάνους με Σαρρή άλλος όροφος με στεγνωτήρια όπου δουλεύουν στοιβαγμένοι Κινέζοι. «Φυσικά, σε αυτή την περιοχή κάτω από την Ακρόπολη, όπου τίποτα δε λειτουργεί, παρανομούν και οι Έλληνες ασύστολα. Νοικιάζουν, χωρίς χαρτιά, ολόκληρους ορόφους σε Κινέζους για να τους κάνουν αποθήκες, αυτοί με τη σειρά τους τις γεμίζουν με εύφλεκτα υλικά, κόλλες, ευτελή ρούχα και παπούτσια, καπνίζουν μέσα κι έτσι όπως δεν υπάρχει πυροπροστασία οι χώροι γίνονται μπουρλότο. Τέσσερις φορές καήκαν κτίρια τα τελευταία τέσσερα χρόνια – στη Σοφοκλέους, στο Μεταξουργείο… Οι Κινέζοι μπαίνουν τα πρωινά μέσα στην περιοχή με τεραστίων διαστάσεων νταλίκες για να ξεφορτώσουν εμπόρευμα ενώ απαγορεύεται. Κι όπου βλέπεις πολυκατοικία βουτηγμένη στην παρανομία –οι κεραίες και τα δορυφορικά πιάτα ξεφυτρώνουν σε κάθε ελεύθερη σπιθαμή σαν τα μανιτάρια– από κάτω θα υπάρχει κι ένα ψιλικατζίδικο ανοιχτό νύχτα-μέρα να λειτουργεί ως βιτρίνα για τις ύποπτες δουλειές. Η αστυνομία; Η αστυνομία έχει ρόλο διακοσμητικού παρατηρητή όταν βέβαια δεν είναι κι αυτή μπλεγμένη. Η αστυνομία πρέπει να πολεμήσει τα ίδια της τα κυκλώματα. Το να αράζει κλούβες στη γωνία Σοφοκλέους και Μενάνδρου χωρίς να κάνει τίποτα δεν βοηθάει. Ούτε η παράνομη πορνεία έχει εξαλειφθεί εντελώς όπως ισχυρίζονται. Στη Σωκράτους βλέπεις ακόμα Αφρικανές. Τις φέρνουν με ταξί οι προαγωγοί τους. Οι πιο πολλές έχουν ανέβει στην Αθηνάς και ειδικά στην Πατησίω,ν όπου η αγορά είναι μεγαλύτερη. Στην Κουμμουνδούρου μαίνονται συνεχώς συμπλοκές ανάμεσα σε φατρίες Ινδών και Πακιστανών. Και φυσικά, μέσα σε όλα αυτά θέλησαν να παρεισφρήσουν στη γειτονιά και οι φασίστες. Ήρθαν να μας πουλήσουν προστασία αλλά δεν τους αφήσαμε».
Τα ίδια πάνω κάτω λέει κι ο Δημήτρης Νικολακόπουλος, συντονιστής της Κίνησης Πολιτών για το Κέντρο της Αθήνας (ΚΙ.ΠΟ.ΚΑ): «Εδώ και ένα μήνα ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Ιωάννης Τέντες έχει στείλει στη Βουλή τη δικογραφία που διενεργούσε ο εισαγγελέας Πρωτοδικών Αθήνας και υπεύθυνος για το Κέντρο Ανδρέας Καραφλός. Είναι η πρώτη φορά που έφυγε δικογραφία από κίνηση πολιτών. Αυτό έγινε επί υπουργίας Παπουτσή στο Προστασίας του Πολίτη. Από εκείνη την ημέρα παρατηρούμε μια αύξηση της αστυνομικής παρουσίας. Επίσης κάθε φορά που ασχολούνται τα μέσα μαζικής ενημέρωσης υπάρχει αστυνομική παρουσία. Αυτό δεν λύνει το πρόβλημα. Απλά παρατηρείται μείωση του όχλου, της παρουσίας εμπόρων ναρκωτικών και της πορνείας κατά τη διάρκεια της ημέρας. Επί της ουσίας έχουμε μετατόπιση της παραβατικότητας δύο τετράγωνα παρακάτω. Η πλατεία Ομονοίας πρέπει να είναι καθαρή. Εδώ είναι οι επισκέπτες, οι επαγγελματίες, οι τουρίστες και πρέπει κάποτε να την προσέξουμε περισσότερο. Τι λέει λάθος η αστυνομία; Δεν μιλάει για το τι γίνεται τα ξημερώματα στις έξι και επτά το πρωί. Έλα εδώ στην είσοδο της Πειραιώς στις 4, πριν πιάσουμε δουλειά. Θα δεις τις συμμορίες να κλέβουν κάθε μέρα τσάντες, αλυσίδες …ό,τι θες. Και βέβαια μετά τις 22.00 πάλι σε αυτό το σημείο δεν υπάρχει αστυνομία πουθενά».
Φεύγω από την πλατεία ενώ ο ήλιος είναι ακόμα ψηλά. Βολτάρω στο Κέντρο έχοντας πια καταλάβει ότι η «πιο καθαρή» εικόνα που δίνει η πόλη μας τελευταία είναι επιδερμική. Η δεύτερη στιβάδα του δέρματός της είναι σάπια κι ο καθρέφτης της μας κρύβει επιμελώς τις ατέλειες. Όμως τώρα είναι άνοιξη και το αττικό φως αναδεικνύει τις κρυμμένες ομορφιές της. Είναι άνοιξη και δεν θέλω να την εγκαταλείψω. Θα περιμένω και θα ελπίζω για την ημέρα που θα αναγεννηθεί θριαμβευτικά μέσα από τις στάχτες της.
Τα απογεματινά ηλεκτρονικά πάρτι – θεσμός με την υπογραφή του Plissken Festival επιστρέφουν με μία σεζόν που θα μας δώσει ακόμα περισσότερα από όσα υπόσχεται.
Ανταποκρίσεις από μια πόλη που χορεύει ακόμα: Ίσως υπερβολή που περπατάω τόσο δρόμο τέτοια ώρα για να ακούσω τέκνο, αλλά το έχω ανάγκη να χτυπηθώ στο μπάπα μπούπα, που λέει και ο μπαμπάς μου.
Τι δουλειά έχει ένα τροπικό πτηνό στην Αθήνα; Ποια αποστολή ήρθε να εκπληρώσει; Ποτέ δεν ξέρεις τι μπορεί να συμβεί. Έσω έτοιμη. Expect and respect the unexpected!
11°
