Την επαύριο των καινούργιων καταστροφών στην Αθήνα επαναλαμβάνονται οι παλιές θεωρίες: 1) προβοκάτσια της αστυνομίας και του «παρακράτους» 2) οργανωμένη υποβάθμιση του κέντρου με στόχο την εκμετάλλευση της γης, την αγορά κτιρίων και επιχειρήσεων κοψοχρονιά. Παραλλήλως, ο «αρμόδιος» υπουργός καλείται σε παραίτηση επειδή δεν απέτρεψε την προβοκάτσια και την οργανωμένη υποβάθμιση του κέντρου. Σχολιάζω την τελευταία πρόταση και δεν επανέρχομαι σ’ αυτή: ίσως ο κύριος Παπουτσής πρέπει να παραιτηθεί – για άλλους λόγους όμως· δεν ήταν αυτός που έκαψε και λεηλάτησε την πόλη. Το να αποδίδουμε τις πρωταρχικές ευθύνες σε όποιον απέτυχε να αποτρέψει ένα έγκλημα και όχι σε όποιον το διέπραξε αποτελεί σφάλμα της λογικής.
Οι Έλληνες αρνούνται να παραδεχτούν ότι υπάρχει εγκληματικό κοινωνικό στρώμα, απολύτως ενταγμένο στην πολιτική καθημερινότητα. Αρνούνται να παραδεχτούν ότι η άκρα αριστερά, το ποδόσφαιρο, ο αναρχικός χώρος (the horror, the horror…), οι εξαθλιωμένοι μετανάστες και το λούμπεν προλεταριάτο εκδηλώνουν συμπεριφορά βανδάλων. Οι σύγχρονοι Βάνδαλοι εισβάλλουν ορμητικά από το 1980 περίπου όταν εξωπανεπιστημιακά στοιχεία, ψευτοφιλόσοφοι και underground νεαροί, στρογγυλοκάθονται στα πανεπιστήμια: οι τότε λεγόμενοι «αναρχοαυτόνομοι» πρωτοστατούν στους «φοιτητικούς αγώνες» προστατευόμενοι από το άσυλο... Αυτοί οι «αγώνες» κατέληξαν στον πλήρη εξευτελισμό του πανεπιστημίου που είχε αρχίσει από το 1974. Σήμερα στα πανεπιστήμια εκπέμπουν ραδιοφωνικοί σταθμοί αναρχικών και στα υπόγεια κατασκευάζονται μολότοφ. Οι καθηγητές συμμετέχουν ή κάνουν τα στραβά μάτια – τα έχουμε συζητήσει αυτά.
Οι Βάνδαλοι του 455 που λεηλάτησαν τη Ρώμη κατέστρεφαν οτιδήποτε ωραίο και σεβαστό, οτιδήποτε δεν συνδυαζόταν με την ασχήμια στην οποία είχαν συνηθίσει. Οι δικοί μας Βάνδαλοι, «τα παιδιά μας», όπως λένε στοργικά γονείς και καθηγητές αποδίδοντας την καταστροφική μανία στην ενεργητικότητα της νεαρής ηλικίας (αλλά κυρίως στην προβοκάτσια και στους εργολάβους!), αποτελεί μια ευρεία κοινωνική ομάδα με πολλούς ομόκεντρους κύκλους. Και, παρότι, θεωρεί τον εαυτό της «επαναστατικό» είναι κουρέλι μιας παλιάς παράδοσης, μιας αρχαίας ιστορίας. Βάνδαλοι κατέστρεφαν έργα τέχνης κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης: η τέχνη, για τους «ξεβράκωτους» του Ροβεσπιέρου και για τους «λυσσασμένους» του Ζαν Ρου, ήταν «προϊόν της άρχουσας τάξης», άρα έπρεπε να σπιλωθεί και να καταπατηθεί. Ο ίδιος ο Κουρμπέ ήθελε να κατεδαφίσει τη στήλη του Ναπολέοντα – πλην όμως είχε σοβαρή αντίρρηση για οποιαδήποτε ενέργεια εναντίον των δικών του έργων...
Κοντολογίς, η αγραμματοσύνη και ο βαρβαρισμός των γερμανικών φυλών που επέδραμαν στην Ευρώπη τον 5ο αιώνα υιοθετήθηκε αργότερα ως επαναστατική πράξη. Όταν το 1933 ο Ραφαέλ Λέμκιν ζήτησε να περιληφθεί στο διεθνές δίκαιο το «έγκλημα βαρβαρότητας» υπήρξαν πολλές αντιρρήσεις για το αν ο βανδαλισμός μπορούσε να χαρακτηριστεί «βαρβαρότητα». Στο ίδιο σημείο βρισκόμαστε ακόμη. Το 1959 ο Λέμκιν πέθανε: μόνον επτά άτομα παρευρέθησαν στην κηδεία του. Κι όμως είχε θέσει ένα μεγάλο ζήτημα ηθικής: η καταστροφή ξένης περιουσίας, είτε αυτή γίνεται για φυλετικούς, θρησκευτικούς ή κοινωνικούς λόγους, αποτελεί «βαρβαρότητα», άρα αξιόποινη πράξη για το διεθνές δίκαιο.
Η βαρβαρότητα έχει ποικίλες μορφές και διαβαθμίσεις. Ακόμα και τα φαινομενικά «αθώα» γκραφίτι στα μέσα δημόσιας μεταφοράς και στους τοίχους των πόλεων υπήρξαν φαινόμενο που δίχασε το κοινό και τους ορθώς σκεπτόμενους. Μέχρις ότου απεδείχθη πως όπου υπήρχαν γκραφίτι ευνοείτο η εγκληματικότητα, κι όπου δεν υπήρχαν γκραφίτι δεν ευνοείτο. Απλούστατα, τα γκραφίτι ήταν, σε μεγάλο βαθμό, έργο μελών συμμοριών.
Η εξίσωση του βανδαλισμού με τη βαρβαρότητα δικαιολογείται από το κίνητρο και την πρόθεση του βανδαλισμού: το μίσος για τον ιδιοκτήτη, ο φθόνος για το αντικείμενο και η προσπάθεια εκφοβισμού και επιβολής. Οι σύγχρονοι βάνδαλοι απελευθερώνονται και επεκτείνονται στο κοινωνικό mainstream όταν εξασθενούν οι θεσμοί και οι νόμοι: η συμπεριφορά τους είναι ευκαιριακή· ενισχύεται από την ανοχή της παρανομίας και από τη διχοτόμηση του κοινωνικού σώματος σε θύτες και θύματα.
Σε συνθήκες επαναλαμβανόμενων διαδηλώσεων ο στόχος των βανδάλων είναι 1) η μετατροπή της ειρηνικής διαδήλωσης σε «αστυνομική διαδήλωση»: οι αστυνομικές δυνάμεις εξάπτονται επίτηδες ώστε να επιτεθούν επωμιζόμενες το βάρος της βίας. Η διαδικασία αυτή είναι εύκολη: συνήθως η αστυνομία είναι καλύτερα οπλισμένη από τους διαδηλωτές, άρα μπορεί να προξενήσει μεγαλύτερες βλάβες 2) η πρόκληση «δραματικών»-θεαματικών γεγονότων που μπορούν να καταπλήξουν τον μικροαστό κυρίως μέσα από τις τηλεοπτικές οθόνες (εμπρησμοί εμβληματικών κτιρίων, ρύπανση αρχαιολογικών χώρων με πανό, φραστικές προκλήσεις και χειρονομίες που αψηφούν την εξουσία. Στα ελληνικά η τελευταία αυτή συμπεριφορά ονομάζεται «τζάμπα μαγκιά». Στη Συρία, για παράδειγμα, θα είχε σοβαρότερες συνέπειες...) 3) η κλιμάκωση των αναμετρήσεων με την αστυνομία και των επιθέσεων σε κτίρια και εναντίον ομάδων πολιτών ώστε να σημειωθούν θάνατοι. Στη συνέχεια οι νεκροί αναδεικνύονται σε σύμβολα, σωρεύονται επέτειοι και καινούργιες ευκαιρίες για βανδαλισμούς και προκλήσεις.
Στη σημερινή Ελλάδα αριστεριστές, αναρχικοί και θερμοκέφαλοι κουκουλοφόροι, ακόλουθοι δήθεν επαναστατημένων καθηγητών πανεπιστημίου που απορρίπτουν τους νόμους του κράτους, προβάρουν την κατάληψη των χειμερινών ανακτόρων. Το τι επακολούθησε εκείνης της ιστορικής κατάληψης, οι σύγχρονοι λενινιστές είτε δεν το ξέρουν είτε δεν θέλουν να το θυμούνται: έτσι κι αλλιώς, η γνώση τους για την ιστορία είναι τσιτατολογική, ανεκδοτολογική και χυδαία. Επακολούθησε λουτρό αίματος και ερήμωση· δεν απέμεινε τίποτα από τον ρωσικό πολιτισμό εκτός από τα στοιχεία του απολυταρχισμού και του τσαρικού ήθους. Αυτά είναι τα ιδεώδη που διδάσκονται οι Έλληνες: δεν μαθαίνουν πώς να κτίζουν έναν τοίχο, μαθαίνουν πώς να τον γκρεμίζουν – το γκρέμισμα είναι ευκολότερο από το κτίσιμο.
Ο βανδαλισμός συμβαίνει επειδή επιτρέπεται να συμβαίνει· επειδή οι ποινές, όταν τύχει να επιβληθούν, αντιστοιχούν σ’ εκείνες του πλημμελήματος. Τέλος, ο βανδαλισμός συμβαίνει επειδή είναι «εύκολος» – ακόμα κι ο συντονισμός των πολλαπλών ενεργειών είναι εύκολος μέσω των κινητών τηλεφώνων. Ωστόσο, αυτός ο συντονισμός είναι πράξη αποδείξιμη και κολάσιμη με τον νόμο περί σύστασης συμμορίας. Ο ηθικός αυτουργός της βίας είναι η Αριστερά και όλοι οι δημοκράτες που ανεχόμαστε αδιαμαρτύρητα τον αυταρχισμό, τον σταλινισμό, τον ρεβανσισμό ως μέρος της δημοκρατίας, καθώς και την τρομοκρατία ως παρενέργειά της. Το λάθος βαραίνει όλους τους δημοκράτες· βαραίνει και τη Νέα Δημοκρατία που ψάρευε αριστερούς ψηφοφόρους με τη λογική της συμμαχίας του γαλάζιου σφυροδρέπανου και η οποία τώρα κάνει λόγο για «καθάρματα». Οι βάνδαλοι εκπροσωπούν τη σημερινή Ελλάδα και δικαίως γίνονται πρωτοσέλιδα των εφημερίδων σε όλο τον κόσμο: είμαστε η χώρα δίχως σύνορα, διχως νόμους, δίχως πολιτικό προσωπικό, δίχως τη στοιχειώδη δημοκρατική κοσμιότητα. Η χώρα της ήσσονος προσπάθειας.
H συνιδρύτρια του Lean In. org, οργανισμού υποστήριξης, εκπαίδευσης κι αλληλεγγύης των γυναικών στους χώρους εργασίας, μιλάει για τα ευρήματα της νέας έρευνας «Γυναίκες στον Χώρο Εργασίας 2024
12°
