Going Underground

Οδός Αθηνάς, αριθμός 67. Διοίκηση ΗΣΑΠ. Ένα ακόμα ογκώδες κτίριο του ελληνικού Δημοσίου. Κι όμως είναι παραπάνω από αυτό που φαίνεται. Το κτίριο έχει τα μυστικά του. Όπως την πράσινη ταράτσα, την πρώτη πράσινη ταράτσα δημόσιου οργανισμού στην Αθήνα.

Υπάρχουν κι άλλα μυστικά, όμως, μίας άλλης, πολύ πιο παλιάς Αθήνας, κρυμμένα στα υπόγειά του. Ας ψάξουμε να τα βρούμε. Μπαίνουμε από την είσοδο και στρίβουμε αριστερά. Μια σκάλα δίπλα από το θυρωρείο. Αν ακολουθήσουμε τα σκαλοπάτια, καταλήγουμε σε μια σκονισμένη σιδερένια πόρτα. Είναι η είσοδος για την πρώτη υπόγεια σήραγγα του ηλεκτρικού σιδηρόδρομου της Αθήνας. Κάπου μέσα στο σκοτάδι και τη σκόνη του χρόνου ακόμα διακρίνεται η επιγραφή «1896 ΕΗΣ (Ελληνικός Ηλεκτρικός Σιδηρόδρομος)». «Τώρα αυτόν το χώρο τον έχουμε για επισκευές» εξηγεί ο Νίκος, ο υπάλληλος που ανέλαβε την ξενάγησή μας. Εκεί ήταν ο πρώτος σταθμός της Ομόνοιας, ο οποίος τη δεκαετία του ’30 υπογειοποιήθηκε και μεταφέρθηκε στην ομώνυμη πλατεία.

Το μάτι συνηθίζει γρήγορα στο ηλεκτρικό φως που διαλύει το σκοτάδι των στοών. Οι εργασίες είναι σε εξέλιξη. Βαγονέτα περιμένουν φορτωμένα με χοντρό χαλίκι, άπειρα καλώδια, μπετονιέρες ξεβράζουν τσιμέντο. Την υγρασία τη νιώθεις, ενώ παράλληλα ακούς τον ήχο των νερών από τα υπόγεια ρεύματα της πόλης. «Με ομπρέλες δουλεύαμε πριν γίνει η ανακαίνιση των σηράγγων» διευκρινίζει ο Νίκος και συνεχίζει με πολλές τεχνικές λεπτομέρειες, αλλά και παράλληλη περιγραφή της άνω και κάτω πόλης. «Τώρα έχουμε περάσει το Δημοτικό Μέγαρο και είμαστε λίγο μετά τη Βαρβάκειο, ακριβώς κάτω από την Βορρέου». Οι εργάτες με τα πορτοκαλί γιλέκα εγκιβωτίζουν γραμμές. Δεν είναι πολλοί, γιατί επί της ουσίας το έργο ανακαίνισης της γραμμής του ΗΣΑΠ έχει ολοκληρωθεί. Όντως, λίγες ημέρες μετά την επίσκεψή μας στην υπόγεια πλευρά της Αθήνας, ο οργανισμός ανακοίνωσε: «Κανονικά θα εκτελούνται πλέον όλα τα δρομολόγια του ΗΣΑΠ, έπειτα από μήνες που τμήματα της διαδρομής έμεναν κλειστά για λόγους ανακαίνισης της γραμμής».

Τι άλλαξε;

Οι εργασίες είχαν ξεκινήσει από τις 17/2/2009, αλλά η γραμμή κόπηκε στις 4/7/2010.  

● Στη νέα σήραγγα μεταξύ Ομόνοιας-Αττικής και Ομόνοια-Μοναστηράκι τοποθετήθηκε πλωτή αντιδονητική πλάκα.

● Στη γραμμή Μοναστηράκι-Ομόνοια (στην παλιά σήραγγα) έγινε ενίσχυση και αλλαγή των τροχιών.

● Για σταθερή υποδομή οι σήραγγες ενισχύθηκαν από εκτοξευόμενο σκυρόδεμα.

● Έγινε στεγάνωση γιατί υπάρχουν πολλά νερά από σπασμένους αγωγούς.

Η προτελευταία προθεσμία παράδοσης ήταν για τις 20/12/2010. Η τελική παράδοση έγινε 6/6/2011.  

Πέντε παρατάσεις

Συνολικά δόθηκαν πέντε παρατάσεις στην κατασκευαστική κοινοπραξία έργου της ΗΣΑΠ Α.Ε/Ακτωρ Α.Τ.Ε. Η επικεφαλής της Διεύθυνσης Έργου & Γραμμών, Ιουλία Καμπάνη, εξηγεί:

«Ήμασταν μια χαρά. Είχαν δρομολογηθεί όλα για να τελειώσουμε τον Δεκέμβριο του 2010. Αλλά μια πρώτη καθυστέρηση προέκυψε στην εκτέλεση των παραγγελιών υλικών, που ενσωματώνονται στο έργο από άλλες χώρες, λόγω απεργιών τραπεζικών υπαλλήλων και ιδιοκτητών φορτηγών ΔΧ. Η άλλη καθυστέρηση οφείλεται στο ότι κρατήσαμε σε λειτουργία το σταθμό Μοναστηράκι για να μην υπάρχει μετακίνηση με λεωφορείο, αλλά μετεπιβίβαση στο μετρό. Καλό για τον επιβάτη, αλλά μας δυσκόλεψε τη ζωή. Δουλέψαμε όλο το έργο από μία πρόσβαση. Κανονικά τέτοια έργα έχουν δύο προσβάσεις. Στο Μοναστηράκι, με την Αρχαία Αγορά δίπλα, δεν μπορείς να βάζεις φορτηγά με χώματα και μπάζα. Αναγκαστικά η πρόσβαση γινόταν από το σταθμό Αττική, μ’ αποτέλεσμα όλες οι καθυστερήσεις να χρεώνονται αθροιστικά».

Και μετά βρέθηκαν τα αρχαία και οι 12θεΐστες. «Στο τμήμα Θησείο-Μοναστηράκι βρήκαμε 35 πηγάδια με αρχαία ευρήματα. Κάθε φορά που πέφταμε πάνω σε πηγάδι σταματούσαν οι εργασίες, κατέβαιναν οι αρχαιολόγοι, έπαιρναν ό,τι έπρεπε και μετά λαμβάναμε εντολή να συνεχίσουμε. Δεν περιμέναμε να βρούμε τόσα πολλά. Θεωρούσαμε ότι όταν άνοιξε η σήραγγα θα είχαν καταστραφεί τα περισσότερα. Πήγαμε όμως αρκετά βαθιά για να κάνουμε τη σταθερή υποδομή. Τα αρχαία είναι σε ένα βάθος που κανονικά θα έπρεπε να τα είχαν πάρει όλα. Ποιος περίμενε ότι θα βρίσκαμε 35 πηγάδια και ένα βωμό;»

Οι αρχαιολόγοι το περίμεναν. «Γνωρίζαμε πολύ καλά ότι θα υπάρξουν σημαντικά ευρήματα» τονίζει στην A.V. η πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, Δέσποινα Κουτσούμπα. «Τώρα αν ο ΗΣΑΠ λέει ότι δεν το γνώριζε, δεν ξέρω. Πάντως είναι γνωστό στην επιστημονική κοινότητα. Εμείς δεν πληροφορηθήκαμε την ύπαρξη του Βωμού των 12 Θεών από τις εφημερίδες. Οι εφημερίδες τον ανακάλυψαν τώρα».

Ο βωμός αναδείχθηκε κατά τις αμερικανικές ανασκαφές του 1930. «Εκείνες οι ανασκαφές έφεραν στο φως τη γωνία του βωμού, η οποία σωζόταν και σώζεται ακόμα και σήμερα. Το έμπειρο μάτι μπορούσε να την εντοπίσει μέσα από το τρένο».

Εξού και η αλλαγή της μελέτης του ΗΣΑΠ που επέβαλε η  Α΄ Προϊστορικών και Κλασικών Εφορεία Αρχαιοτήτων. «Αρχικά προβλεπόταν να τοποθετηθούν τσιμεντένια υποστρώματα στην καινούργια γραμμή του ηλεκτρικού. Αυτό δεν έγινε γιατί θα έπρεπε να ταπεινωθούν, να ξυριστούν τα μνημεία».

Πού είναι ο βωμός;

Ωστόσο το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο αποφάσισε να προχωρήσει στη λύση της προσωρινής κατάχωσης για τα μνημεία που βρέθηκαν στη διάρκεια των εκσκαφών του ΗΣΑΠ. Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων συναίνεσε σε αυτή την απόφαση. «Πρέπει να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες της σύγχρονης ζωής, δεν πρέπει να στρέψουμε το κοινωνικό σύνολο ενάντια στις αρχαιότητες και στους αρχαιολόγους. Είναι λάθος οπτική. Πρέπει να  ξεκινήσει τώρα η μελέτη και να μην μπει στις καλένδες».

Σύμφωνα με τον ΗΣΑΠ, η μελέτη θα διαρκέσει τουλάχιστον μια δεκαετία. «Το να περιμένουμε δέκα χρόνια δεν είναι ανάγκη να μας προβληματίζει. Έχουμε δει κι άλλα πράγματα να αργούν. Οι εφορείες αρχαιοτήτων ζητούσαν την πεζοδρόμηση της Δ. Αρεοπαγίτου για να αναδεικνύεται η Ακρόπολη. Πέρασαν πολλά χρόνια, αλλά έγινε. Έχουμε μάθει να λειτουργούμε με υπομονή».

Δεν συμφωνούν   

Η Πρωτοβουλία Κατοίκων για τη Διάσωση και Ανάδειξη του Βωμού διαφώνησε από την πρώτη στιγμή με την κατάχωση των ευρημάτων και προσέφυγε στη δικαιοσύνη δύο φορές. Πέτυχε το πάγωμα της παράδοσης στο τμήμα του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου Μοναστηράκι-Θησείο μέχρι τις 2 Αυγούστου, οπότε και θα εκδικαστεί στο Πρωτοδικείο της Αθήνας η κύρια αγωγή. Τι ζητούν...

● Κατάργηση της γραμμής του ΗΣΑΠ Μοναστηράκι-Πετράλωνα για να αποδεσμευτούν οι αρχαιολογικοί χώροι.

● Έναρξη εργασιών υπογειοποίησης της γραμμής για μελλοντική χρήση του επιβατικού κοινού, με προσωρινή λύση τη σύνδεση των σταθμών με λεωφορεία.

● Προσωρινή υπερύψωση της γραμμής του ΗΣΑΠ στην περιοχή με σκοπό την ανάδειξη όλων των υπολοίπων μνημείων που βρίσκονται θαμμένα κάτω από τις ράγες, μέχρις ότου καταστεί δυνατή η εφαρμογή μιας πιο ολοκληρωμένης λύσης.

Θεωρούν δε ανεπίτρεπτη οποιαδήποτε μετακίνηση. «Ειδικά για το βωμό των 12 Θεών δεν μπορεί να τεθεί κανένα ζήτημα μεταφοράς του. Απ’ αυτόν μετρούσαν τις αποστάσεις στην αρχαία Αθήνα. Άρα είναι ένα σημείο που δεν μετακινείται».

Η αρχαιολόγος Δέσποινα Κουτσούμπα εκτιμά ότι είναι αδύνατο να υπερυψωθεί η γραμμή. «Ούτως ή άλλως, εκτός από την απαγόρευση των τσιμεντένιων υποστρωμάτων, υπερυψώσαμε τη γραμμή όσο γινόταν για να ντυθούν τα μνημεία με μολύβι, χώμα και μετά να καταχωθούν. Δεν μπορεί να σηκωθεί άλλο η γραμμή γιατί σε εκείνο το σημείο ο ηλεκτρικός περνάει μέσα από δύο σήραγγες, οι οποίες είναι παλιές και ορίζουν το χώρο και το ύψος της γραμμής. Ο ηλεκτρικός δεν είναι το τρενάκι του λούνα παρκ».

Την απάντηση θα δώσει τον Αύγουστο η θεά της Δικαιοσύνης, Θέμις, η οποία ως γνωστόν είναι τυφλή.

* Μετά τη δημοσίευση του άρθρου πληροφορηθήκαμε ότι η δίκη των Ασφαλιστικών Μέτρων μεταφέρθηκε από τις 02/08 στις 24/06.

Φωτό: ΚΩΣΤΑΣ ΧΑΡΒΑΤΗΣ, www.pixelonpaper.gr