Γυφτόκαστρο
Στη φωτογραφία βλέπετε ένα από τα καλύτερα σωζόμενα αρχαία κάστρα της Αττικής. Είναι αθηναϊκό του 4ου αιώνα, βρίσκεται στη ΒΔ άκρη του νομού –πολύ κοντά στο στένωμα της Κάζας και στην κωμόπολη Βίλια–, έχει ελεύθερη πρόσβαση και φαίνεται από την παλιά εθνική οδό Αθήνας-Θήβας, απ’ όπου απέχει μόνο 10΄ με τα πόδια (υπάρχει ταμπέλα με την επίσημη ονομασία, «φρούριο Ελευθερών»). Αξίζει επίσκεψη τώρα την άνοιξη, που υπάρχουν γύρω μυρωδιές απ’ όλων των ειδών τα λουλούδια κι ακούγονται τόσα πουλιά. Συνδυάζεται με ορειβασία στον Κιθαιρώνα ή την Πάστρα, βόλτα στην παραλία Πόρτο Γερμενό και φαγητό σε χασαποταβέρνα στα προαναφερθέντα μέρη. Αν κανείς είναι ιδιαιτέρως «φρουριομανής», συνδυάζεται επίσης και με άλλα κάστρα: τα Αιγόσθενα (ανοιχτό, σε αρκετά καλή κατάσταση) στο Πόρτο Γερμενό, το ερειπωμένο Πάνακτο στα Δερβενοχώρια και της Φυλής (ανάμεσα Δερβενοχώρια - Χασιά).
Γιατί τα λένε Βίλια
Με την ευκαιρία, το υπέροχο αυτό κεφαλοχώρι είναι πιθανό ότι έχει διατηρήσει, παρεφθαρμένο, το αρχαιοελληνικό του όνομα: υπάρχει σοβαρή περίπτωση να πρόκειται για το αρχαίο Ειδύλλια που έγινε Βίλια – ειδυλλιακό τοπίο όνομα και πράμα. Αν ισχύει, δεν είναι η μοναδική περίπτωση. Αρκετά τοπωνύμια έχουν διατηρηθεί από τ’ αρχαία χρόνια. Δεν αναφέρομαι βέβαια στα νεκραναστημένα, που τα ξεθάψανε οι σοφολογιότατοι μετά το 1830 (π.χ. Υμηττός, Παιανία, Πειραιεύς κ.λπ.). Αναφέρομαι σε άλλα, που διατηρήθηκαν αδιάλειπτα μέσα στις χιλιετίες, ενίοτε με μικροπαραφθορές: Ελευσίνα (Λεψίνα), Ακαδημία (Καθήμια), Πλάτωνος, Περ(ι)σσός κ.λπ. Το τρανότερο παράδειγμα είναι, βεβαίως, η ίδια η Αθήνα: από τότε που ονομάστηκε έτσι, δεν ξαναβαφτίστηκε ποτέ μέσα στις χιλιετίες.
«Υπατία»
Πολλοί αναγνώστες με ρώτησαν για το μέγαρο αυτό, που τόσο ακούστηκε στα δελτία ειδήσεων εξαιτίας της κατάληψής του από τους μετανάστες - απεργούς πείνας. Τώρα που το θέμα από άποψη πολιτικής επικαιρότητας έληξε, είναι νομίζω η στιγμή να δούμε και την ιστορική αθηναϊκή πλευρά του. Το πρώτο που αξίζει να θυμόμαστε είναι ότι η ονομασία «Υπατία» είναι φρέσκο φρούτο. Το κτίριο αυτό, γωνία Πατησίων και Ηπείρου, δηλαδή σε περιοχή κατ’ εξοχήν αστική-μεγαλοαστική μέχρι πριν 30 χρόνια (βλέπε Μουσείο, Πολυτεχνείο, πλουσιόσπιτα, «Ακροπόλ», «Αθήναιον», ιατρεία κ.λπ.), χτίστηκε από τον αρχιτέκτονα Αλέξ. Νικολούδη το 1908-1909, για λογαριασμό του Κεφαλονίτη μεγαλοεπιχειρηματία Γεράσιμου Λιβιεράτου (μεταξοβιομηχανία «ΕΤΜΑ»). Ως «μέγαρο Λιβιεράτου» έμεινε στην ιστορία της πόλης, παράκμασε, εγκαταλείφτηκε, πληγιάστηκε στο σεισμό του ’81 (www.eie.gr/archaeologia/gr/arxeio_more.aspx?id=204). Αργότερα όμως άλλαξε χέρια, επισκευάστηκε και ανακαινίστηκε. Ο νέος ιδιοκτήτης του, ο Ντ. Ρουτζούνης της “Kapa Research”, στέγασε εδώ το ινστιτούτο «Υπατία», ένα φορέα που «μέσω της έρευνας και της ανάπτυξης ιδεών, προετοιμάζει και υποστηρίζει σημαντικές πρωτοβουλίες –κρατικές και μη– προς όφελος του κοινωνικού συνόλου» (www.hypatiainstitute.org/el/frontpage). Η ονομασία του ινστιτούτου δεν αποτελεί –κατά τη γνώμη μου– ύβρη (γράφτηκε κι αυτό), αλλά φόρο τιμής στη μεγάλη Ελληνίδα φιλόσοφο, μαθηματικό και δασκάλα, θύμα του χριστιανικού όχλου στην Αλεξάνδρεια του 5ου αι., δείχνει μάλιστα τις επιστημονικές και γενικότερα αγαθές προθέσεις του ινστιτούτου. Ακόμα, συμφωνώ ότι η μετονομασία του κτιρίου το αποκόπτει, ίσως, από την ιστορία του, αλλά προφανώς αυτό στάθηκε το τίμημα για την επαναλειτουργία του χώρου.
Προς τον κ. Δ. Αναστ., που μου επισύναψε καταλόγους συγγραφέων προς τιμήν των οποίων έχουν ονομαστεί δρόμοι του λεκανοπεδίου: εγώ έγραψα αναφερόμενος στον Δήμο της Αθήνας. Γιατί, δυστυχώς, στην Αθήνα είναι που λάμπουν διά της απουσίας τους ο Αλεξάνδρου, ο Πετρόπουλος, ο Χάκκας, ο Τσίρκας, ο Σεφέρης, ο Χατζής ή που «έχουν» κάτι δρομάκια μικρά ο Καβάφης κι ο Καρυωτάκης. Στην Αθήνα, όπου δεν λείπει κανένας βυζαντινός και κανένας αρχαίος.
14°
