Save a Greek Stray: Όποιος αγαπάει τα ζώα στειρώνει, ή πώς να γίνετε καλύτερος άνθρωπος

Τα αδέσποτα ζώα είναι αόρατα. Ξέρω από πρώτο χέρι πόση τριβή χρειάζεται η ανάπτυξη φιλοζωικής συνείδησης, πόσες ιστορίες και φωτογραφίες από πεταμένα ζώα που κάποιος εθελοντής νοιάστηκε, για να καταλάβεις τι συμβαίνει στη χώρα. Δεν είναι απλώς ότι δεν έχουμε ιδέα πόσο εκτεταμένο φαινόμενο είναι η κακοποίηση ζώων στην Ελλάδα. Τίποτα δεν είναι αυτονόητο. Oύτε καν το ότι η ζωή ενός σκύλου ή μιας γάτας στον δρόμο σημαίνει πείνα, δίψα, κρύο, αρρώστιες, κινδύνους, κακουχίες, άσχημο τέλος.

Μεγαλώσαμε με τα αδέσποτα ως κομμάτι του τοπίου, με απαρχαιωμένες εικόνες και αντιλήψεις, και καταλαβαίνω γιατί η Ειρήνη Ψαρρού το πρώτο που μου λέει είναι ότι στη Save a Greek Stray επενδύουν πολύ στην εκπαίδευση. Τρέχουν στα σχολεία όλης της Ελλάδας το αδειοδοτημένο από το Υπουργείο Παιδείας εκπαιδευτικό τους πρόγραμμα, πηγαίνοντας όπου τους ζητηθεί. «Δεν βλέπω άλλη λύση για το μέλλον» λέει η Ειρήνη. «Είναι δύσκολο να αλλάξεις τις νοοτροπίες. Αν φυτευτεί αυτός ο σπόρος στις μικρές ηλικίες, ίσως μπορέσει να ανθίσει σε μια δεκαετία, ώστε να αναπτύξουμε φιλοζωική συνείδηση».

Η Ειρήνη Ψαρρού είναι ήρεμη δύναμη. Εθελόντρια για τα αδέσποτα όλη της τη ζωή, ανέλαβε το 2014 Υπεύθυνη Διαχείρισης της Save a Greek Stray, της Μη Κερδοσκοπικής Οργάνωσης που ίδρυσε η Εριέττα Κούρκουλου-Λάτση για την προστασία των ζώων, συνεχίζοντας με πιο οργανωμένο και συστηματικό τρόπο μια προηγούμενη προσωπική της προσπάθεια. Μέσα σε αυτά τα 10 χρόνια, η SGS εξελίχθηκε στον πιο σημαντικό θεσμό στην Ελλάδα για τα ζώα συντροφιάς, σημείο αναφοράς και συνάντησης του φιλοζωικού κόσμου. Έχουν διασώσει και στειρώσει εκατοντάδες ζώα, με στόχο το καταφύγιό τους στον Ωρωπό να γίνει ένα κέντρο εκμάθησης του σεβασμού που οφείλουμε. Η δύναμή της SGS, εκτός των άλλων, έγκειται στην ακεραιότητα των ανθρώπων που το διοικούν και το λειτουργούν.

Με την Ειρήνη μιλήσαμε για το τι κάνουν στη Save a Greek Stray, είπαμε λίγα πράγματα για τα προβλήματα του νόμου για τα ζώα συντροφιάς, για το πώς δημιουργούνται τα εκατομμύρια αδέσποτα, γιατί οι στειρώσεις είναι μονόδρομος, τι σημαίνει υιοθεσία και τι φιλοξενία ενός ζώου, και γιατί η Ελλάδα δεν μπορεί να σηκώσει ούτε μία γέννα παραπάνω.

Save a Greek Stray, ένα καταφύγιο-όαση στον Ωρωπό

Σε ένα κτήμα 50 στρεμμάτων στον Ωρωπό έφτιαξαν ένα υπέροχο καταφύγιο για σκύλους, αλλά και γάτες. Εκεί πήγαν και τα 6 κακοποιημένα άλογα που διέμεναν σε άθλιες συνθήκες σε ένα οικόπεδο στο Δήμο Αχαρνών και που κατασχέθηκαν μετά από ανώνυμη καταγγελία. «Το καταφύγιό μας στον Ωρωπό έχει 30 κλουβιά –με βάση το νέο νόμο μπορούν να φιλοξενούνται δύο ζώα ανά κλουβί– και έχουμε και έναν μικρό αριθμό ζώων σε φιλοξενίες». Πώς έχουν φτάσει στα χέρια τους;«Κάποια τα έχουμε περισυλλέξει από τον δρόμο, συνήθως όμως επικοινωνούν μαζί μας και ζητούν τη βοήθειά μας. Αναλαμβάνουμε ζώα που έχουν ιατρικά θέματα, που χρήζουν νοσηλείας ή έχουν περάσει χειρουργεία και μένουν σε μας για την αποθεραπεία τους μέχρι να υιοθετηθούν».

Στην SGS είναι συμβεβλημένοι με έναν κτηνίατρο που έχει την κλινική του στη Βαρυμπόμπη για τα βαριά χειρουργεία, ενώ στο πλήρως εξοπλισμένο ιατρείο τους στον Ωρωπό γίνονται οι στειρώσεις και κάποια μικρο-χειρουργεία.

Πόσοι άνθρωποι λειτουργούν τη Save a Greek Stray; «Είμαστε μια ομάδα βασική, 3 φροντιστές και 4 διοικητικοί, ας πούμε. Και έχουμε σταθερούς εθελοντές, περίπου 10 άτομα, με τους οποίους κάθε Σάββατο πηγαίνουμε σε ένα εκπαιδευτήριο μαζί με τα σκυλιά, όπου μαθαίνουν τη γλώσσα των σκύλων και πώς να τους χειρίζονται. Το καταφύγιο είναι ένας πολύ στρεσογόνος χώρος για τα ζώα, για αυτό άλλωστε δεν μπορείς να δεις τον πραγματικό τους χαρακτήρα – επειδή εμείς τα ζούμε κάθε μέρα, αντλούμε κάποια στοιχεία για τους μελλοντικούς κηδεμόνες τους. Τις Κυριακές, με τη βοήθεια των εθελοντών, τα ζώα βγαίνουν βόλτα, κάνουν μπάνιο, τα χτενίζουμε, είναι μια μέρα επικοινωνίας και συναναστροφής με τους ανθρώπους». Στις αναρτήσεις που ανεβάζουν καθημερινά, όλα τα σκυλάκια, που έχουν βρει συνήθως σε κακή κατάσταση, είναι περιποιημένα και υγιή. Οι εθελοντές ωστόσο κάνουν και χειρωνακτικές εργασίες: «Έχουν έρθει ομάδες που έχουν βάψει τους χώρους, έχουν σκάψει ή έχουν στρώσει χαλίκι, ανάλογα με τις ανάγκες. Οι μόνιμοι συμμετέχουν στο πρόγραμμα καταγραφής και στειρώσεων» συμπληρώνει η Ειρήνη λέγοντας τη μαγική λέξη.

Στειρώσεις, η μόνη λύση

Αν έπρεπε να πούμε μόνο ένα πράγμα θα ήταν αυτό: οι στειρώσεις είναι η μόνη λύση για το πρόβλημα των εκατομμυρίων αδέσποτων. «Οι στειρώσεις είναι πραγματικά η μόνη λύση και είναι ο βασικός μας πυλώνας, μαζί με την εκπαίδευση. Όλα τα άλλα είναι δευτερεύοντα. Οι υιοθεσίες είναι η χαρά που παίρνεις όταν βλέπεις ένα ζώο που έχεις αναστήσει να είναι χαρούμενο κι ευτυχισμένο σε ένα σπίτι και ξέρεις ότι δεν θα ξαναβγεί στον δρόμο, είναι όμως μία εξατομικευμένη χαρά. Η μόνο λύση είναι να σταματήσουν να δημιουργούνται νέα αδέσποτα. Σε μία χώρα όπως η δική μας οι στειρώσεις θα έπρεπε να είναι μοναδικό μέλημα όλων: ιδιοκτητών, εθελοντών και κράτους. Να γίνονται συνεχώς, παντού και πάντα».

Στο καταφύγιό τους στειρώνουν σκυλιά ασταμάτητα από το 2015, ζώα που αναλαμβάνουν ή που επανεντάσσουν, που τους φέρνει ο Δήμος ή που φτάνουν σε εκείνους από άλλες οδούς. Στειρώνουν επίσης και γάτες.

Ρωτάω την Ειρήνη πόσα είναι τα αδέσποτα στην Ελλάδα. Η απάντηση; Κάποια εκατομμύρια. Κάθε χρόνο γεννιούνται, εγκαταλείπονται και πεθαίνουν με άσχημο ή και βίαιο τρόπο ανυπολόγιστος αριθμός ζώων. Αν υπολογίσουμε τους αδέσποτους, τους σκύλους που ζουν σε σπίτια, τους σκύλους που ζουν σε καταφύγια, τους σκύλους εργασίας και τους ημιαδέσποτους, ο αριθμός σίγουρα ξεπερνάει τον αριθμό των νοικοκυριών της χώρας. Πώς δημιουργούνται; «Όλα τα αδέσποτα που κυκλοφορούν σήμερα στους δρόμους ή που ζουν σε καταφύγια, είναι είτε ζώα που εγκαταλείφθηκαν από τους ιδιοκτήτες τους, ενήλικα ή κουτάβια, είτε γεννήθηκαν στον δρόμο από εγκαταλελειμμένα ζώα. Γι’ αυτό οι διασώσεις και οι υιοθεσίες, ακόμα και οι στειρώσεις των αδέσποτων, δεν μπορούν να λύσουν το πρόβλημα αν δεν σταματήσουν οι γέννες και οι εγκαταλείψεις».

Στη Save a Greek Stray χρησιμοποιούν μια μεταφορά. Είναι σαν να προσπαθούμε να αδειάσουμε μια μπανιέρα που έχει πλημμυρίσει, ενώ ταυτόχρονα αφήνουμε τη βρύση ανοιχτή. «Η ανεξέλεγκτη αναπαραγωγή των ιδιόκτητων ζώων είναι η βρύση που δεν κλείνει και το νερό που ξεχειλίζει από την μπανιέρα. Η βρύση κλείνει μόνο με τη στείρωση των ιδιόκτητων ζώων».

Save a Greek Stray: Οι δράσεις στειρώσεων και καταγραφής

Το μεγάλο πρόβλημα στις δράσεις στειρώσεων που κάνουν στο SGS είναι τα φοβικά σκυλιά. «Είναι σκυλιά που δεν εμπιστεύονται τίποτα και κανέναν, στην πλειοψηφία τους θηλυκά. Συνήθως έχουν γεννηθεί στον δρόμο, έχουν μάθει να κρύβονται, να αποφεύγουν κινδύνους, έχουν κυνηγηθεί ή έχουν μιμηθεί τη μάνα τους. Εξαφανίζονται κατά διαστήματα, χρειάζονται παραπάνω από μία απόπειρες για να τα πιάσεις, μέχρι τότε όμως μπορεί η σκύλα να έχει γεννήσει ξανά και πάλι θα εξαφανιστεί. Αν κάνει δύο γέννες ετησίως μιλάμε για 10-15 νέα σκυλιά από μία σκύλα (!) Και μετά τα κουτάβια είναι επίσης φοβικά… πόσα θα τα πιάσεις;»

Αν υπολογίσουμε ότι καθένα από τα θηλυκά κουτάβια θα γεννήσει άλλα 10-15 κι ούτω κάθε εξής στο διηνεκές, οι αριθμοί αυξάνονται γεωμετρικά. Ακούγεται απίστευτο, αλλά ένα μόνο σκυλί μπορεί να αποκτήσει έως 60.000 απογόνους σε λίγα μόλις χρόνια (!). Για αυτό οι στειρώσεις είναι σταγόνα στον ωκεανό, αν δεν γίνονται από όλους ανεξαιρέτως και συντονισμένα.

Στο SGS τρέχουν και δράσεις στειρώσεων σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, μία με δύο φορές τον χρόνο. Αχαΐα, Τρίπολη, Πάτμος, Μήλος, Ανατολική Μάνη, Πρέβεζα... «Οι στειρώσεις σε κάποιο άλλο μέρος είναι μεγάλο project» λέει η Ειρήνη. «Έχουμε ομάδα κτηνίατρων, μεταφέρουμε ιατρικό εξοπλισμό και αναλώσιμα, εμβολιάζουμε και τσιπάρουμε. Πηγαίνουμε σε νησιά, που έχουν πολύ μεγάλο πρόβλημα σε γάτες και δεν έχουν γιατρούς, ή σε περιοχές με μεγάλο αριθμό αδέσποτων. Οι Δήμοι στέλνουν το αίτημα, γίνονται οι απαραίτητες διαδικασίες και όταν πάμε στήνουμε σε χώρους που έχουν τις προδιαγραφές βάσει νόμου».

Και οι δράσεις καταγραφής; «Σε όλη τη χώρα η κατάσταση με τα αδέσποτα είναι ανεξέλεγκτη, πρέπει όμως να ξεκινήσουμε από κάπου, και το πρώτο σημαντικό στάδιο είναι η καταγραφή – ώστε να έχουμε σαφή εικόνα του πληθυσμού. Τον Αύγουστο του 2023 ξεκινήσαμε μια τεράστια προσπάθεια καταγραφής των αδέσποτων σκύλων του Δήμου μας. Πιάνουμε μικρές περιοχές, περνάμε από στενό σε στενό, φωτογραφίζουμε τα ζώα και τα καταγράφουμε αρσενικά-θηλυκά. Αυτόν τον καιρό έχουμε καταγράψει σε ένα μικρό διαμέρισμα των Αγίων Αποστόλων 200 σκυλιά. Μετά βγαίνουμε για περισυλλογή. Βέβαια οι στειρώσεις, και λόγω των φοβικών ζώων, πάνε αναγκαστικά πιο αργά».

200 αδέσποτα σκυλιά σε έναν οικισμό μόνο! «Ο Ωρωπός είναι ένας δήμος πολύ μεγάλος σε έκταση, λίγο έξω από την Αθήνα, οπότε δυστυχώς έχουμε πολλές εγκαταλείψεις. Παρά του ότι στειρώνουμε συνεχώς από το 2015, ο διαρκώς αυξανόμενος αριθμός των εγκαταλείψεων μας κάνει δυστυχώς να μην έχουμε έλεγχο του πληθυσμού. Την ίδια στιγμή θα έπρεπε να υπάρχει ένα πολύ πιο εντατικό πρόγραμμα στειρώσεων στους δήμους, τα κονδύλια να είναι μεγαλύτερα».

Τα δημοτικά καταφύγια ζώων

Ανοίγουμε ένα πολύ μεγάλο θέμα. Η Ειρήνη πιστεύει ότι ένα από τα μεγαλύτερα λάθη του νόμου του 2021 είναι ότι υποχρεώνει τους δήμους να έχουν καταφύγια. Τα περισσότερα είναι κολαστήρια, ενώ οι δήμοι έχουν πάρει πολλά εκατομμύρια ευρώ. Είναι αδιανόητο ότι το ίδιο το κράτος στην Ελλάδα κακοποιεί τα ζώα. «Η υποχρεωτική ύπαρξη καταφύγιων στους δήμους είναι τεράστιο λάθος. Επιδοτήθηκαν με πάρα πολλά χρήματα για να χτίσουν υπερσύγχρονα καταφύγια. Μετά τον χώρο αυτόν πώς το συντηρείς; Και πώς εκπαιδεύεις τους ανθρώπους που θα τον λειτουργούν για να γίνεται μία σωστή και ηθική χρήση; Έχουμε αρχίσει να καταλαβαίνουμε ότι τελικά οι δήμοι υποχρηματοδοτούνται για όλα αυτά».

Αλλά έχει να κάνει και με αυτούς που τα λειτουργούν, ιδιώτες που υπογράφουν συμβάσεις με τους δήμους, ανθρώπους που δεν έχουν καμία σχέση με τα ζώα. Στα περισσότερα κυνοκομεία ζουν σε άθλιες συνθήκες, στοιβαγμένα το ένα πάνω στο άλλο, σκελετωμένα, να κάνουν την ανάγκη τους εκεί που τρώνε, άρρωστα. Οι άνθρωποι της Save a Greek Stray έχουν έρθει αντιμέτωποι με εικόνες σπαρακτικές. Εκείνοι άνοιξαν τον Φεβρουάριο του 2022 το κυνοκομείο της Σπάρτης, μια χωματερή μελλοθάνατων ζώων καταδικασμένων να πεθάνουν από ασιτία και αρρώστιες κυριολεκτικά πάνω στα κόπρανά τους. Υπέβαλαν μήνυση κατά παντός υπευθύνου στην Εισαγγελία πρωτοδικών Σπαρτής για κακοποίηση ζώων και κίνησαν τις διαδικασίες φεύγοντας με 44 σκυλιά. Κάτι ανάλογο έγινε και με το κυνοκομείο Τρίπολης, αδιανόητες καταστάσεις για ευρωπαϊκή χώρα, η κορφή ενός παγόβουνου με το οποίο κανείς δεν ασχολείται.

Ο (όχι και τόσο) καινούργιος νόμος και το Εθνικό Μητρώο Ζώων Συντροφιάς

Το πρόβλημα είναι τόσο μεγάλο, που δεν ξέρεις από πού να το πιάσεις. Ρωτάω την Ειρήνη αν ο λόγος που έχουν αυξηθεί οι εγκαταλείψεις ζώων είναι ο άχαρος τρόπος που ξεκίνησε να λειτουργεί, στις αρχές του 2024, το Εθνικό Μητρώο Ζώων Συντροφιάς, ένα μητρώο στο οποίο θα καταγραφούν και θα ελέγχονται, υποτίθεται, τα δεσποζόμενα ζώα και τα ζώα που έχουν υπό την εποπτεία τους οι δήμοι. «Η αλήθεια είναι ότι το Εθνικό Μητρώο βγήκε χωρίς να έχει υπάρξει πολύ καλή επικοινωνία από την πλευρά του κράτους, ο κόσμος φοβήθηκε ότι θα έρθει αντιμέτωπος με κυρώσεις. Ειδικά στην επαρχία που τα ζώα συχνά έχουν συνήθως δευτερεύουσα θέση στην οικογένεια, πολλοί σκέφτονται ότι θα μπλέξουν και ότι θα πρέπει να πληρώσουν πρόστιμα. Το Μητρώο επικοινωνήθηκε τιμωρητικά, και όχι ως προς τον στόχο του. Οφείλουμε όμως να αναγνωρίσουμε πως πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό και τεράστιο έργο. Ένα έργο, βέβαια, που προϋποθέτει και σηματοδοτεί την ανάγκη ηλεκτρονικής σήμανσης όλων των ζώων, η οποία είναι και η αρχή της λύσης όλου του προβλήματος».

Δυστυχώς, οι πρόσφατες τροποποιήσεις του νόμου δεν είναι στη σωστή κατεύθυνση. Της ζητάω να σχολιάσει το καινούργιο μέτρο, που προβλέπεται μείωση στο παράβολο της Τράπεζας DNA, έναν εναλλακτικό τρόπο που θέσπιζε ο νόμος σαν εναλλακτική στην υποχρεωτική στείρωση.

Τι είναι η Τράπεζα DNA;

«Η τράπεζα φύλαξης γενετικού υλικού των ζώων, DNA, υπήρξε μια από τις καινοτομίες του 4830/21 και παρουσιάστηκε ως παγκόσμια πρωτοτυπία, η οποία θα συνέβαλε τα μέγιστα, στη διαχείριση του προβλήματος των αδέσποτων της χώρας, μέσα από την τιμωρία της εγκατάλειψης. Μια "πρωτοτυπία" που η αποτελεσματικότητά της δεν έχει δοκιμαστεί σε καμία άλλη χώρα και στοίχισε κοντά στα 2.500.000 ευρώ στον Έλληνα φορολογούμενο. Δεδομένων των μεγάλων αντιδράσεων που θα προκαλούσε η υποχρέωση της στείρωσης, δόθηκε αυτή η εναλλακτική για όσους δεν επιθυμούσαν να στειρώσουν τα ζώα τους, προκειμένου ο φόβος της κακουργηματικής δίωξης σε περίπτωση εγκατάλειψης απογόνων τους, να λειτουργήσει ως μοχλός πίεσης σε όσους ασυνείδητους αναπαρήγαγαν ανεξέλεγκτα τα ζώα τους».

Η Ειρήνη, όπως και όλος ο φιλοζωικός κοσμος υπογραμμίζει το αυτονόητο: ότι το μέτρο αυτό για να λειτουργήσει προϋποθέτει καταρχάς την ηλεκτρονική σήμανση και καταγραφή των γεννήτορων και των ιδιοκτητών τους στο Μητρώο, καθώς και την ύπαρξη ελεγκτικών μηχανισμών, που θα διαπιστώνουν τόσο την μη συμμόρφωση με το νόμο (αναφορικά με την σήμανση), όσο και την εύρεση των εγκαταλελειμμένων απογόνων τους και την αποστολή δείγματος του DNA τους στην Τράπεζα, προκειμένου να γίνει η διασταύρωση και ταυτοποίηση του ιδιοκτήτη.

«Δεδομένου όμως ότι μόνο το 30% των ιδιόκτητων ζώων της χώρας μας φέρουν microchip, την ανυπαρξία οποιουδήποτε ελεγκτικού μηχανισμού, την ήδη βεβαρημένη καθημερινότητα των εθελοντών που καλούνται να τρέξουν τη διαδικασία αντιμετωπίζοντας τόσο τη γραφειοκρατία και κωλυσιεργία των αρχών, αλλά και την εύρεση λύσης και πόρων για τη μετέπειτα διαχείριση των εγκαταλελειμμένων, το μέτρο είναι πρακτικά ανεφάρμοστο». 

Και φτάνουμε στο σήμερα. «Το κράτος αποφασίζει την μείωση του παράβολου για τους κυνηγετικούς σκύλους. Την πριμοδότηση δηλαδή μιας ομάδας πολιτών, η οποία αποδεδειγμένα έχει υπάρξει από τις κυριότερες πηγές παραγωγής αδέσποτων σκύλων, μαζί με τα ποιμενικά έναντι των υπολοίπων. Ένα μέτρο που καταπατά κάθε αρχή ισότητας, αντισυνταγματικότητας και κυρίως ηθικής».

Πώς γίνεται το άλμα από τη συζήτηση της υποχρεωτικής στείρωσης στην πριμοδότηση της μη στείρωσης;

Όσο δεν λύνονται τα θέματα με την εφαρμογή του νόμου, τόσο το βάρος που σηκώνουν οι εθελοντές σε όλη τη χώρα είναι ασήκωτο.

«Το βάρος είναι τεράστιο εδώ και πολλά χρόνια, απλά βγήκε ένας νόμος ο οποίος επιτέλους έδινε αξία στις φιλοζωικές ομάδες, τους έδινε αναγνώριση και νομιμοποίηση να κάνουν αυτό που ήδη κάνουν με τη συνδρομή του κράτους. Αυτή είναι η διαφορά από τους προηγούμενους νόμους. Έλεγε: Είσαι φιλόζωος; Είσαι εθελοντής; Είσαι το δεξί χέρι του κράτους. Θα σε βοηθήσω να προσπεράσεις αποτελεσματικά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζεις, γιατί χωρίς τη βοήθεια σου εγώ δεν μπορώ. Και γι’ αυτό θυμώνουν οι εθελοντές και έχουν δίκιο. Όλοι χαρήκαμε γι’ αυτόν το νόμο και βλέπουμε, δυστυχώς, ότι όχι απλά δεν εφαρμόζεται, κατακρεουργήθηκε».

Η μόνη διαφορά, επισημαίνει η Ειρήνη, είναι ότι έχει γίνει πολύ πιο πιεστικό το κράτος ως προς τους δήμους. «Είναι υποχρεωμένοι να τρέχουν προγράμματα με στειρώσεις, και πλέον σύμβαση στειρώσεων έχει ένας πολύ μεγαλύτερος αριθμός δήμων. Αλλά και πάλι. Βγάζουν ένα ποσό, κρατάει τρεις μήνες, και μετά οι δήμοι μένουν ένα χρόνο χωρίς πρόγραμμα. Δεν υπάρχει κάποιος να τους ελέγχει».

Τα καταφύγια δεν είναι λύση

Στη Save a Greek Stray δεν λένε ποτέ όχι σε στειρώσεις. «Λέμε πάρα πολλά όχι –δυστυχώς– στο να αναλάβουμε σκυλιά. Αν πάρω 10 τηλέφωνα την ημέρα θα πω ναι σε μισό, με μισή καρδιά αλλά δεν γίνεται διαφορετικά, γιατί τόσα μπορώ να φροντίσω ως καταφύγιο. Αν δεν διατηρήσουμε την ποιοτική φροντίδα δεν έχει κανένα νόημα να αρχίσουμε να στοιβάζουμε ζώα. Πολλές φορές η ζωή σε ένα καταφύγιο είναι πολύ σκληρότερη από τη ζωή στον δρόμο».

Επειδή δεν έχουν την ελευθερία τους; «Και επειδή φτάνεις σε ένα σημείο να μην έχουν καν τη βασική φροντίδα, την ελάχιστη ποιότητα ζωής. Όταν εσύ μπορείς να πληρώσεις έναν άνθρωπο τρεις μέρες και εκεί που μπορεί να καθαρίσει 10 σκυλιά έχει τελικά 50, η ποιότητα της καθαριότητας των σκύλων θα πέσει. Όταν έχεις να πληρώσεις για ένα και ξαφνικά έχεις να ταΐσεις 10 ζώα, θα φάνε όλα λιγότερο».

Οπότε τα καταφύγια δεν είναι λύση. «Σε καμία περίπτωση».

Αν δεν υπάρχει ένα δίκτυο καλών υιοθεσιών, η μόνη λύση μετά είναι η επανένταξη; «Για σκέψου, εμείς που στειρώνουμε 10 σκυλιά την εβδομάδα να έπρεπε να τα κρατήσουμε. Πώς θα γινόταν αυτό;»

Όταν μπαίνεις στη σελίδα του Save a Greek Stray διαβάζεις με μεγάλα γράμματα: Υιοθετήστε ένα ζωάκι. Στο καταφύγιο φιλοξενούμε ζωάκια που χρειάζονται την αγάπη σας.

Και οι υιοθεσίες ζώων δεν είναι λύση

«Οι υιοθεσίες είναι ένα παρακλάδι στη διαχείριση του προβλήματος. Δεν μπορεί να είναι λύση στο πρόβλημα που έχουμε αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα. Διότι μιλάμε για 4 εκατομμύρια αδέσποτα. Πού θα απορροφηθούν σε μια χώρα των 10 εκατομμυρίων, που πάνω από τους μισούς είναι στα όρια της φτώχειας;

Για αυτό πρέπει πρώτα να ελέγξουμε το περιβάλλον από νέες γέννες. Δηλαδή όταν ξέρω ότι σε μια γειτονιά έχω 10 σκυλιά και τα 10 στειρωμένα, σταδιακά μπορώ να τα απορροφώ για να τους δοθεί μια καλύτερη ζωή. Μην ξεχνάμε επίσης όλα αυτά τα ζώα τα οποία δεν μπορούν να αυτοσυντηρηθούν στον δρόμο – ΑΜεΑ, γέρικα ή πολύ κουτάβια. Αυτά υποχρεωτικά πρέπει να ζήσουν σε ένα προστατευμένο περιβάλλον, κι έτσι καλύπτονται οι μισοί διαθέσιμοι χώροι. Στους υπόλοιπους θα μπουν ζώα τα οποία θα πρέπει να αναρρώσουν από ένα χειρουργείο, ή να κάνουν μια θεραπεία. Ταυτόχρονα προσπαθείς να τα προωθήσεις για υιοθεσία, αλλά πόσο εύκολο είναι να απορροφηθούν όλα αυτά τα ζώα;»

Τι ισχύει για τα ζώα που αναλαμβάνετε; «Δεν τα επανεντάσσουμε, εκτός αν κάποιο κάνει μια ελαφριά θεραπεία ή αν είναι φοβικό και δεν έχει καμία ελπίδα υιοθεσίας. Τότε επανεντάσσεται, για να μπορέσει να βοηθηθεί ένα ζώο που θα μπορέσει να βρει πιο εύκολα ένα σπίτι. Είναι λάθος να κλείνεις τα φοβικά ζώα στα κλουβιά και να τα καταδικάζεις σε 10-15 χρόνια ισόβιου εγκλεισμού.

Όσο για τις υιοθεσίες, όταν πιέζεσαι, αναγκαστικά κάνεις βεβιασμένες κινήσεις. Έχω έρθει πολλές φορές αντιμέτωπη με σκυλιά τα οποία ταξιδεύουν στην Αθήνα από όλη τη χώρα. Φεύγει ένας σκύλος από Αλεξανδρούπολη ή Κρήτη με μια μεταφορική και έρχεται σε μια άγνωστη οικογένεια στην Αθήνα. Κάποιος βρήκε ένα κουτάβι ή ένα γατάκι, το ανέβασε στο Facebook, κάποιος πήρε τηλέφωνο, και μετά είναι στη δική του συνείδηση να το τσιπάρει, να το στειρώσει, να το φροντίζει όπως πρέπει. Πολλοί θα το πάρουν και δεν θα το κρατήσουν. Ξέρεις πόσες φορές φτάνουν σε εμάς σκυλιά που έχουνε υιοθετηθεί από την επαρχία;»

Η υιοθεσία ενός ζώου, ξεκάθαρα, πρέπει να είναι συνειδητή επιλογή. «Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζει κάποιος ότι δεν μπορεί να πάρει μια τέτοια απόφαση επιπόλαια. Είναι πολύ μεγάλη δέσμευση για ένα σπίτι, για μία οικογένεια, η παρουσία ενός άλλου μέλους. Έχει τρομερές ευθύνες. Εκεί που είσαι πτώμα από τη δουλειά πρέπει να βγάλεις τον σκύλο βόλτα… Πρέπει κάποιος να το σκεφτεί πάρα πολύ καλά».

Αν θέλει να υιοθετήσει κάποιος από τη Save a Greek Stray ποια είναι η διαδικασία; «Έχουμε ένα πρωτόκολλο υιοθεσίας που προσπαθούμε να τηρούμε απαρέγκλιτα. Πριν έρθουν στον χώρο μας, οι ενδιαφερόμενοι συμπληρώνουν μία φόρμα ενδιαφέροντος με ερωτήσεις που μας βοηθάνε να καταλάβουμε τις προτιμήσεις αλλά και τις δυνατότητές τους. Έτσι στην πρώτη τηλεφωνική επικοινωνία θα τους εξηγήσω γιατί, ας πούμε, δεν μπορούν να υιοθετήσουν ένα κουταβάκι, εφόσον λείπουν από το σπίτι 9-10 ώρες καθημερινά, τους προτείνουμε ζώα που θα ταίριαζαν καλύτερα στον τρόπο ζωής τους. Οικογένειες που τους αρέσει να περνούν πολύ χρόνο στο σπίτι, δεν μπορούν να πάρουν ένα σκυλί πολύ υψηλό ενεργειακά. Προσπαθούμε κάθε φορά να κάνουμε τον σωστό συνδυασμό».

Και μετά; «Συνήθως οι κηδεμόνες θα έρθουν 2-3 φορές στο καταφύγιο, για τη γνωριμία με το ζώο αλλά και μέχρι να βρεθεί αυτό που θεωρούμε πιο ταιριαστό. Ακολουθεί η επίσκεψή μας στο σπίτι για να δούμε αν υπάρχουν θέματα ασφαλείας, δίνουμε οδηγίες τι να προσέξουν πριν πάει το ζώο. Προφανώς και όταν ο άλλος κλείνει την πόρτα δεν μπορείς να ξέρεις τι γίνεται, και θα είναι ψέμα να πούμε ότι οι εκατοντάδες υιοθεσίες όλα αυτά τα χρόνια έχουν πάει καλά. Απλά λες ότι τουλάχιστον προσπάθησα να έχω κάποιες δικλείδες ασφαλείας ώστε να υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες οι άνθρωποι και τα σκυλιά να είναι ευτυχισμένοι».

Έχουν αλλάξει λίγο οι νοοτροπίες; Έχουμε μάθει στην Ελλάδα να υιοθετούμε και μεγαλύτερα σε ηλικία ζώα; «Εγώ βλέπω διαφορά. Ο κόσμος πια έχει καταλάβει ότι ζώα δεν είναι μόνο τα κουτάβια, είναι και τα μέσης ηλικίας, είναι και τα υπερήλικα, και έχουν όλα τις ίδιες ανάγκες και την ίδια προσμονή να βρίσκονται με ανθρώπους κοντά τους. Είναι πολύ περισσότεροι όσοι ζητούν ενήλικα ζώα, γιατί έχουν καταλάβει ότι δεν έχουν τα κουράγια ή τον χρόνο να μπουν σε μια διαδικασία εκπαίδευσης της ακράτειας, ή δεν έχουν καμία διάθεση να ανακαινίσουν το σπίτι επειδή ένα κουτάβι θα τους τα φάει όλα. Βέβαια δεν μπορεί κανείς να εγγυηθεί πώς θα λειτουργήσει ένα ζώο που θα αλλάξει περιβάλλον. Μόνο για τα ζώα που έχουνε πάει σε φιλοξενία μπορούμε να έχουμε μία πιο ολοκληρωμένη εικόνα».

Φιλοξενία: Η πιο ανιδιοτελής προσφορά

Στις αγγελίες υιοθεσίας της Save a Greek συχνά βλέπουμε ζώα που ήδη φιλοξενούνται σε σπίτια. Και, πάντα, εθελοντές και οργανώσεις κάνουν έκκληση για φιλοξενίες ζώων που έχουν διασώσει.

«Οι οικογένειες που κάνουν φιλοξενίες είναι ό,τι πιο πολύτιμο μπορεί να έχεις στο δυναμικό σου. Είναι οι άνθρωποι που προσφέρουν την ασφάλεια ενός σπιτιού στο ζώο, βγάζοντάς το από την καθημερινότητα του έντονου στρες. Γιατί τα ζώα σε ένα καταφύγιο, και χρυσό να είναι το κλουβί, έχουν στρες. Ακόμα και αν έχεις την οικονομική δυνατότητα να τους προσφέρεις καθαριότητα, περίθαλψη, τροφή, στερούνται την ελευθερία τους και την ανθρώπινη επαφή ή τη δυνατότητα να εκπαιδευτούν. Οπότε αυτά τα σπίτια είναι ένα πολύτιμο προκαταρκτικό σκαλοπάτι πριν την υιοθεσία. Τα ζώα που φιλοξενούνται μαθαίνουν πώς είναι να ζουν με πρόγραμμα, να βγαίνουν με λουρί, να κρατούν την ανάγκη τους, μαθαίνουν για πρώτη φορά στη ζωή τους πώς είναι να παίρνουν εξατομικευμένη αγάπη και φροντίδα. Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι συστηματικά φιλοξενούν ζώα επειδή αυτό τους αρέσει, τους γεμίζει ψυχικά το να προσφέρουν με αυτό τον τρόπο και είναι πολύτιμοι».

Συνήθως είναι πολύ πιο εύκολο να βρει σπίτι ένα ζώο που έχει φιλοξενηθεί από ένα που είναι στο καταφύγιο

Σαν το θεσμό της αναδοχής, δηλαδή. «Είναι το ίδιο πράγμα. Και την ίδια στιγμή η οικογένεια μας δίνει πληροφορίες για τον χαρακτήρα του ζώου, αν μπορεί να συνυπάρξει με γάτες ή με άλλα σκυλιά, ώστε να μπορούμε πολύ πιο εύκολα μετά να το προτείνουμε σε μια οικογένεια που θα της ταιριάζει. Μας στέλνουν φωτογραφίες και βίντεο ώστε να προωθούνται για υιοθεσία. Τα έξοδα τα καλύπτουμε πάντα εμείς και παρακολουθούμε την πορεία του ζώου, απλά θα πρέπει οι οικογένειες να έχουν τη δυνατότητα να μας το φέρουν στο καταφύγιο να το κουράρει ο γιατρός, αν προκύψει το οτιδήποτε. Συνήθως είναι πολύ πιο εύκολο να βρει σπίτι ένα ζώο που έχει φιλοξενηθεί από ένα που είναι στο καταφύγιο».

→ Η σελίδα της Save a Greek Stray είναι γεμάτη αγγελίες με πανέμορφους σκύλους για υιοθεσία, όπου περιγράφεται η τόσο ξεχωριστή προσωπικότητα του καθενός. Η εξαθλίωση του δρόμου και η αστεγία, όπως και για τους ανθρώπους, είναι ισοπεδωτική. Ζώα που έχουν ζήσει όλη τους τη ζωή στον δρόμο ή με ανεύθυνους ιδιοκτήτες που τα κακομεταχειρίστηκαν και τα πέταξαν, τα βλέπεις μεταμορφωμένα από τη φροντίδα. Και έπειτα, στις αναρτήσεις από τα σπίτια που φιλοξενούνται ή και αφού υιοθετηθούν, τα βλέπεις εκεί που ανήκουν: σε μαξιλάρι και καναπέδες, σε βόλτες με λουρί, με ανθρώπους που τα αγαπάνε και τα φροντίζουν σαν ένα ουσιαστικό μέλος της οικογένειάς τους.

Μερικά από τα σκυλάκια που έχει διασώσει η SGS και ψάχνουν το παντοτινό τους σπίτι. 

Δεν υπάρχει περιθώριο ούτε για μία γέννα

Λίγο πριν χαιρετήσω την Ειρήνη, τη ρωτάω αν χρειάζονται εθελοντές στη Save a Greek Stray.

«Θα προτιμούσα να μιλήσουμε για τον εθελοντισμό ως στάση ζωής. Και να πούμε ότι οι φιλοζωικές ομάδες όλης της χώρας έχουνε ανάγκη από χέρια και ανθρώπους με πραγματικό ενδιαφέρον. Είναι σημαντικό όποιος ενδιαφέρεται να βοηθήσει τα ζώα να επικοινωνήσει με τη φιλοζωική της περιοχής του, να ενταχθεί σε μία ομάδα. Το μεγάλο πρόβλημα με τις φιλοζωικές στην Ελλάδα είναι ότι τις τρέχουν κάθε φορά ένας-δυο-τρεις άνθρωποι. Εάν υπήρχε σωστός συντονισμός και άνθρωποι σε κάθε περιοχή, η δουλειά θα ήταν πολύ πιο συστηματική και ουσιαστική».

Ο εθελοντισμός έχει εκτοξευτεί στη χώρα να μας τα τελευταία χρόνια, όχι μόνο στα φιλοζωικά, παντού, και αυτό είναι παρήγορο, σχολιάζω. «Έχει καλλιεργηθεί πολύ κι αυτό το αναγνωρίζουμε. Ταυτόχρονα υπάρχει και μία κατακόρυφη αύξηση των υιοθεσιών».

Άρα έχουμε αναπτύξει, σε ένα βαθμό, φιλοζωική συνείδηση; «Σίγουρα υπάρχει μεγάλη πρόοδος! Γι’ αυτό ποντάρουμε πολύ στην εκπαίδευση. Και θεωρούμε πολύ σημαντικό οι άνθρωποι οι οποίοι επηρεάζουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο να προβάλλουν το ηθικά σωστό, γιατί ο κόσμος λειτουργεί μιμητικά. Αν, για παράδειγμα, ένα πρόσωπο που ακολουθείται από 20.000 ανθρώπους ανεβάσει τη γάτα του που γεννάει στα social media, αυτή εικόνα θα περάσει σε αυτούς που τον παρακολουθούν σαν μια φυσιολογική εικόνα. Όπως δεν μπορείς να προβάλλεις ότι περνάς το φανάρι με κόκκινο, κατά τον ίδιο τρόπο δεν μπορείς να προβάλλεις τη γάτα σου να γεννάει.

Το να προβάλλεις στα σόσιαλ την εικόνα του ζώου σου που γεννάει δεν είναι ηθικό; «Όχι, σε μια χώρα σαν την Ελλάδα».

Αυτό είναι μια γνώση που λείπει. «Ακριβώς! Ο καθένας δηλώνει φιλόζωος με βάση τα δικά του μέτρα και σταθμά, αλλά δεν είναι έτσι. Φιλόζωος δεν είναι αυτός που αγαπάει τον σκύλο και τη γάτα του, αλλά αυτός που αγαπάει τα ζώα γενικά. Και όποιος αγαπάει στειρώνει. Πρέπει να γίνει βίωμα στον κόσμο ότι η στείρωση είναι μονόδρομος για την Ελλάδα. Δεν μπορείς να επιτρέπεις τη γέννηση νέων ζώων».

Ούτε καν στο σκυλί σου, αν φροντίσεις να δώσεις σε πέντε φίλους σου τα κουτάβια; «Για ποιο λόγο να βάλεις το σκυλί σου να γεννήσει, όταν ο φίλος σου μπορεί να πάρει ένα από τα εκατομμύρια ζώα που υπάρχουν εκεί έξω;»

Ίσως σκέφτεσαι ότι είναι καλό να γεννήσει έστω μία φορά, κάτι που βέβαια είναι λάθος. «Αυτές είναι απαρχαιωμένες απόψεις, η επιστήμη εξελίσσεται. Πλέον όλη η Αμερική στειρώνει κουτάβια, όλοι αυτοί είναι ανήθικοι και είμαστε εμείς ηθικοί; Αφήνουμε τα ζώα να περάσουν την ορμονική διαταραχή που συνεπάγεται η γέννα, για να δώσουμε μετά τα κουτάβια σε ανθρώπους που οι περισσότεροι θα κάνουν πίσω όταν έρθουν αντιμέτωποι με τα κακά, τα τσίσα και τις ζημιές; Και από αυτούς που θα μείνουν, δεν ξέρεις στο τέλος πού θα καταλήξει αυτό το ζώο.

Αυτό το θέμα στις άλλες χώρες είναι λυμένο; «Η Αμερική συγκεκριμένα έχει τεράστιο πρόβλημα με αδέσποτα. Γι’ αυτό οι Αμερικάνοι λένε if it has a heart beat you neuter it. Η Ελλάδα είναι πολύ πίσω στο να δεχτεί τέτοια πράγματα, ωστόσο υπάρχει μία ολόκληρη ήπειρος όπου το μότο όλων των φιλοζωικών και κτηνιάτρων είναι αυτό. Εμείς έχουμε ακόμα γιατρούς που υποστηρίζουν τον πρώτο οίστρο και τη μία γέννα. Οι νέοι επιστήμονες βεβαίως είναι πιο ενημερωμένοι, οι περισσότεροι υπέρ της στείρωσης. Όσο περνάνε τα χρόνια θα γίνεται όλο και πιο πολύ συνείδηση αυτό. Προφανώς και υπάρχουν ζώα τα οποία για ιατρικούς λόγους δεν μπορούν να στειρωθούν και δεν μιλάμε για αυτά».

→ Δεν υπάρχει κάτι πιο συγκινητικό, από το να βλέπεις ένα κακοποιημένο ζώο να αναστήνεται. Δείτε το βίντεο. Αυτά τα σκυλάκια είναι ο τρόπος να αποκτήσουμε ενσυναίσθηση. Η Εριέττα Κούρκουλου-Λάτση μιλάει για τη λειτουργία και τις δράσεις του Save a Greek Stray. Η λύση βρίσκεται πάντα στις στειρώσεις.

Ο καθένας από μας πρέπει υποχρεωτικά να στειρώνει το ζώο του. Είναι και καλό για την υγεία του, έτσι δεν είναι; «Yπάρχουν έρευνες που λένε ότι η στείρωση προλαμβάνει μελλοντικές παθήσεις και κινδύνους για τα ζώα – από κει και πέρα όμως είναι θέμα συνείδησης. Αν κάποιος είναι τόσο εγωκεντρικός που, ενώ δίπλα του υπάρχει ένα τοπίο βομβαρδισμένο, γεμάτο πτώματα ζώων, θεωρεί ότι ο δικός του σκύλος έχει την πολυτέλεια να γεννάει νέα μελλοντικά πτώματα… τότε, τι να πω. Γι’ αυτό σου λέω ότι αυτή τη γενιά δεν μπορείς να την εκπαιδεύσεις εύκολα, οπότε πάμε στα παιδιά και προσπαθούμε να τους δώσουμε να καταλάβουν ότι δεν υπάρχει το περιθώριο ούτε για μία γέννα».