Παγκόσμια Ημέρα Γάτας: Η σχέση τους με τον άνθρωπο ανά τους αιώνες

Παγκόσμια Ημέρα Γάτας η σημερινή, Πέμπτη 8 Αυγούστου, και το πανέξυπνο όσο και ιδιόρρυθμο αιλουροειδές έχει την τιμητική του.

Η Παγκόσμια Ημέρα Γάτας θεσπίστηκε το 2002 με πρωτοβουλία του Διεθνούς Ταμείου για την Ευημερία των Ζώων (IFAW). Σε κάποιες χώρες της Ευρώπης γιορτάζεται στις 17 Φεβρουαρίου, στη Ρωσία την 1η Μαρτίου και στις ΗΠΑ στις 29 Οκτωβρίου.

Παγκόσμια Ημέρα Γάτας: Η μακραίωνη σχέση τους με τον άνθρωπο

Έβλεπαν ωστόσο πάντοτε οι άνθρωποι τις γάτες του σπιτιού με τόση στοργή;

Στην πραγματικότητα, η μακρά ιστορία της συνύπαρξης της γάτας με τον άνθρωπο μαρτυρά σχέση αγάπης και σεβασμού, συχνά όμως απλής ανοχής ή και φόβου.

Σύμφωνα με τις μελέτες, οι γάτες συναναστρέφονται με τους ανθρώπους εδώ και τουλάχιστον 10.000 χρόνια.

Ας κάνουμε μια αναδρομή στην ιστορία και τη σχέση τους με τους ανθρώπους ανά τους αιώνες.

7500 π.Χ. - Αγαπημένο κατοικίδιο στην Κύπρο

Οι ειδικοί συμφωνούν ότι η γάτα του σπιτιού, felis catus ή αίλουρος η γαλή, πιθανότατα εμφανίστηκε στην περιοχή της Εύφορης Ημισελήνου στη Μέση Ανατολή, όταν οι άγριες γάτες άρχισαν να ζουν ανάμεσα σε ανθρώπους που εκτιμούσαν την ικανότητά τους να πιάνουν παράσιτα.

Ωστόσο, οι πρώτες αρχαιολογικές ενδείξεις για κάτι που θα μπορούσε να είναι γάτα ως κατοικίδιο ζώο χρονολογούνται περίπου στο 7500 π.Χ. στην Κύπρο. Εδώ, ένας άνθρωπος θάφτηκε κοντά σε ένα γατάκι περίπου οκτώ μηνών, γεγονός που υποδηλώνει στοργική σχέση μεταξύ των δύο.

1500-30 π.Χ. - Κατοικίδια γάτα και θεότητα στην αρχαία Αίγυπτο

Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι μας παρείχαν τις πρώτες αναφορές για οικόσιτες γάτες, που ζούσαν ως κατοικίδια ζώα στα σπίτια των οικογενειών. Στην πραγματικότητα, οι αρχαίοι Αιγύπτιοι αντιμετώπιζαν ως θεότητες τις γάτες. Η θεά Μπαστέτ, η οποία αρχικά απεικονιζόταν ως λέαινα, σταδιακά πήρε τη μορφή μιας οικόσιτης γάτας ή μιας γυναίκας με κεφάλι γάτας. Ήταν θεά της προστασίας και της γονιμότητας και η πόλη της, η Μπουμπάστις, περιείχε τους τάφους χιλιάδων μουμιοποιημένων γατών.

400 π.Χ. - 200 μ.Χ. - Αμείλικτος διώκτης τρωκτικών στην Ινδία

Η γάτα του σπιτιού κάνει μια αξιοσημείωτη εμφάνιση στο μεγάλο ινδικό επικό ποίημα, τη Μαχαμπαράτα, ως μέρος ενός συμβολικού διαλόγου μεταξύ μιας γάτας και ενός ποντικού. Η γάτα, που ονομάζεται Lomasa και το ποντίκι, Palita, γίνονται για λίγο φίλοι και συνεργάζονται για αμοιβαίο όφελος. Η σχέση τους στο ποίημα επιθυμεί να λειτουργήσει διδακτικά για την ειρήνη και τον πόλεμο μεταξύ άνισων δυνάμεων, όπως οι αιώνιοι αντίπαλοι, η γάτα και το ποντίκι.

11ος αιώνας ή νωρίτερα - Οδηγός του σκανδιναβικού άρματος

Η Φρέιγια, η σκανδιναβική θεά του έρωτα, του πολέμου, της μαγείας και της γονιμότητας, συνδέθηκε επίσης με γάτες. Ωστόσο, δεν είχε κεφάλι ή μορφή γάτας, όπως η Μπαστέτ της Αιγύπτου. Αντίθετα, κατείχε ένα άρμα που το έσερναν γάτες.

Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι Βίκινγκς μπορεί να έπαιρναν γάτες μαζί τους στη θάλασσα, πιθανότατα για τις παρασιτοκτόνες ικανότητές τους. Ήταν ωστόσο τα αιλουροειδή αγαπημένα κατοικίδια των Βίκινγκ; Τα αρχαιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι τα ζώα συχνά γδέρνονταν για τα δέρματα τους. Ωστόσο, άλλες γάτες θάφτηκαν μαζί με τους ανθρώπους στους τάφους τους. Φαίνεται ότι η σχέση των Βίκινγκς με τις γάτες μπορεί να ήταν εν μέρει πρακτική και εν μέρει συναισθηματική.

14ος-17ος αιώνας - Γρουσουζιά και μαγεία στη Βρετανία

Μέχρι την εποχή της Αναγέννησης στη Βρετανία, οι γάτες είχαν αποκτήσει μάλλον κακή φήμη. Συγκεκριμένα, συνδέονταν με τις μάγισσες και τη μαγεία. Πίστευαν ότι οι μάγισσες μπορούσαν να μεταμορφώνονται και οι γάτες ήταν μια από τις μορφές που μπορούσαν να εκλάβουν.

Επικρατούσε επίσης η θεωρία πως οι γάτες ήταν προσφιλείς στις μάγισσες ή χρησιμοποιούνταν σε ξόρκια για να προκαλέσουν καταιγίδες, όπως αυτή που ο βασιλιάς Ιάκωβος Α΄ πίστευε ότι προκλήθηκε σε μια απόπειρα να τον πνίξουν. Επιπλέον, οι μαύρες γάτες θεωρούνταν από μόνες τους προάγγελοι κακής τύχης, μια δεισιδαιμονία που έχει διαρκέσει μέχρι τη σύγχρονη εποχή.

18ος αιώνας - Η γάτα ως φορέας καλοτυχίας στην Ιαπωνία

Στην Ιαπωνία, από την άλλη πλευρά, οι κεραμικές γάτες θεωρούνται εδώ και αιώνες φορείς καλής τύχης. Γύρω στον 18ο αιώνα, οι Ιάπωνες τεχνίτες δημιούργησαν τις φιγούρες maneki neko: γάτες με ένα υψωμένο πόδι που γνέφει καλή τύχη.

Ο χρωματισμός και οι λεπτομέρειες των maneki neko ποικίλλουν ανάλογα με το είδος της έκβασης που θέλει να προκαλέσει ο κάτοχός τους. Εξακολουθούν να είναι δημοφιλείς και σήμερα, ένα συνηθισμένο θέαμα στις εισόδους των επιχειρήσεων.

Παράλληλα, στην ιαπωνική λαογραφία υπάρχουν και πλάσματα που μοιάζουν με γάτες και έχουν λιγότερο ευγενικές προθέσεις. Οι Nekomata και οι bakeneko είναι δύο τύποι γατών με υπερφυσικές ικανότητες, όπως το να μαγεύουν ανθρώπους.

20ος αιώνας - Χριστουγεννιάτικη γάτα της Ισλανδίας

Ένα ισλανδικό ποίημα της δεκαετίας του 1930 με τίτλο Jólakötturinn, «Η Χριστουγεννιάτικη γάτα», περιγράφει μια θρυλική μαγική γάτα που κάθε άλλο παρά τυχερή ή φιλική είναι.

Αυτό το μεγάλο θηρίο, γνωστό και ως Γιούλ Γάτα, καταβροχθίζει όποιον δεν του χαρίσουν καινούργια ρούχα πριν από τα Χριστούγεννα.

Τύχη στους ωκεανούς και στον ρου της ιστορίας

Έχουμε ήδη σημειώσει ότι οι Βίκινγκς έπαιρναν μαζί τους γάτες στη θάλασσα. Στην πραγματικότητα, επρόκειτο για μια συνήθη πρακτική σε όλο τον κόσμο μεταξύ των ναυτικών ανά τους αιώνες.

Δεδομένου ότι τα ποντίκια και οι αρουραίοι στη θάλασσα μπορούσαν να προκαλέσουν καταστροφή στις προμήθειες τροφίμων, οι γάτες ήταν μια λογική προσθήκη κάθε ναυτικού πληρώματος.

Το χάρισμά τους να προβλέπουν τον καιρό ήταν επίσης ένα πλεονέκτημα, όπως και η ικανότητά τους να ανεβάζουν το ηθικό. Πράγματι, στην Ευρώπη, οι μαύρες γάτες θεωρούνταν τυχερές στα πλοία, ακόμη και κατά τις περιόδους στις οποίες λογίζονταν ως προάγγελοι καταστροφής στη στεριά.

(Με πληροφορίες του Sky History)