Παγκόσμια Ημέρα Ζώων 2021: Διεθνής ημέρα δράσης για τα ζώα

Η Παγκόσμια Ημέρα των Ζώων γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 4 Οκτωβρίου, ημέρα γιορτής του Φραγκίσκου της Ασίζης, που έχει ανακηρυχθεί ο προστάτης των ζώων από την Καθολική Εκκλησία. Είναι η διεθνής ημέρα δράσης για τα δικαιώματα των ζώων.

Eμπνευστής της Παγκόσμιας Ημέρας των Ζώων είναι ο Χάινριχ Τσίμερσαν, ένας δημοσιογράφος, συγγραφέας και ακτιβιστής για τα δικαιώματα των ζώων. Η πρώτη χρονιά που διοργανώθηκε και γιορτάστηκε η Παγκόσμια Ημέρα Ζώων ήταν στις 24 Μαρτίου του 1925 στο Βερολίνο, οπού και παρευρέθηκαν πάνω από 5.000 άτομα. Αρχικά, η μέρα εορτάζονταν από ανθρώπους στη Γερμανία, την Αυστρία, την Ελβετία και την Τσεχοσλοβακία, αλλά τον Μάιο του 1931, κατά τη διάρκεια μιας συνάντησης του Διεθνούς Συνεδρίου Προστασίας των Ζώων στη Φλωρεντία της Ιταλίας, έγινε ομόφωνα αποδεκτή η πρόταση του Τσίμερσαν να καθιερωθεί η μέρα ως παγκόσμια γιορτή.

Στόχος του εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας για τα Ζώα είναι να «ανυψωθεί η θέση των ζώων ούτως ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη ευημερία και αναγνώριση των δικαιωμάτων τους σε όλο τον κόσμο». Σε κάθε χώρα, γιορτάζεται με διαφορετικό τρόπο, ανάλογα με την εθνικότητα, τη θρησκεία ή την πολιτική ιδεολογία. 

Τα δικαιώματα των ζώων

Πρώτος για τα δικαιώματα των ζώων μίλησε ο Τομ Ρέιγκαν, ένας Αμερικανός φιλόσοφος. Στο βιβλίο του «Η υπόθεση για τα δικαιώματα των ζώων» που δημοσιεύθηκε το 1983, υποστηρίζει ότι τα ζώα έχουν εγγενή αξία, και άρα έχουν δικαιώματα τα οποία και ο άνθρωπος οφείλει να σεβαστεί. Σύμφωνα με τον Ρέιγκαν, πολλά από τα ζώα έχουν αυτοσυνειδησία, πεποιθήσεις και επιθυμίες, και άρα πρέπει να τους αποδώσουμε ηθικά δικαιώματα. Άμεση συνέπεια της θεωρίας του είναι ο τερματισμός των πειραμάτων, της κτηνοτροφίας και η χρήση ζώων για λόγους ψυχαγωγίας του ανθρώπου.

Το έργο του Ρέιγκαν αποτέλεσε τη βάση για τα δικαιώματα των ζώων. Πλέον, πολλές είναι οι οργανώσεις που δρουν για τη διαφύλαξη των δικαιωμάτων.

Μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν η αμερικάνικη οργάνωση PETA (Άνθρωποι για την Ηθική Μεταχείριση των Ζώων). Η οργάνωση αυτή προβαίνει κυρίως σε ακτιβιστικές ενέργειες, μη βίαιου χαρακτήρα. Με αυτόν τον τρόπο επιδιώκει να καταδείξει τη καταπίεση που υπόκεινται τα ζώα στο πλαίσιο της κτηνοτροφίας και των πειραμάτων, ενώ ασχολείται και με το ζήτημα του εμπορίου ζώων.

Το 1975 ιδρύθηκε η οργάνωση Μέτωπο για την Απελευθέρωση των Ζώων (Animal Liberation Front). Πρόκειται για μια οργάνωση με παράνομη δράση, καθώς «χτυπά» εταιρίες που πραγματοποιούν πειράματα με ζώα ή απελευθερώνουν ζώα που είναι έγκλειστα σε φάρμες ή είναι πειραματόζωα. Η οργάνωση δραστηριοποιείται σε περισσότερες από 40 χώρες.

Βαριές ποινές  για την κακοποίηση ζώων

Ένας από τους λόγους που έχει καθιερωθεί η Παγκόσμια Ημέρα για τα Ζώα είναι για να υπάρξει ευαισθητοποίηση σε ό,τι αφορά τα δικαιώματα και η ανάπτυξη τέτοιας κουλτούρας που θα συμβάλει στη μείωση και την εξάλειψη της κακοποίησης των ζώων. Δεν είναι λίγες οι θλιβερές περιπτώσεις που γάτες και σκύλοι έχουν βασανιστεί μέχρι θανάτου.

Η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια βρίσκεται ανάμεσα στις χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά κακοποίησης ζώων, παρά τις βελτιώσεις στη νομοθεσία που προβλέπουν αυστηρότερες κυρώσεις για όσους κακοποιούν ζώα.

Πλέον, ο νομοθεσία στη χώρα μας έχει αυστηροποιηθεί και η κακοποίηση των ζώων αποτελεί κακούργημα, με ποινή κάθειρξης έως 10 έτη. Ο ορισμός της κακοποίησης του ζώου, όπως έχει νομοθετηθεί, είναι ο εξής: ο φόνος και ο βασανισμός των ζώων, με την εσκεμμένη πρόκληση έντονου σωματικού πόνου ή σωματικής εξάντλησης, ιδίως με: δηλητηρίαση, στραγγαλισμό, απαγχονισμό, πνιγμό, πρόκληση εγκαύματος, θερμοπληξία, ηλεκτροπληξία, κρυοπαγήματα, σύνθλιψη, ακρωτηριασμό, μάχες μεταξύ ζώων και κτηνοβασία, αποτελούν σοβαρές παραβάσεις κακουργηματικού χαρακτήρα.

ΕΕ και δικαιώματα των ζώων

Τα τελευταία 40 χρόνια η Ευρωπαϊκή Ένωση συνηγορεί υπέρ της ανάληψης δράσης για την όσο δυνατόν καλύτερη προστασία των ζώων, με την ευρωπαϊκή νομοθεσία να προστατευτεί τα άγρια ζώα, τα ζώα συντροφίας, εκτροφής και εργαστηρίου. Οι κανόνες της ΕΕ έχουν επίσης συμβάλλει θετικά στη βελτίωση της ποιότητας της νομοθεσίας τρίτων χωρών.

Οι κανόνες για την προστασία των ζώων βασίζονται στις εξής πέντε ελευθερίες

1. την απαλλαγή από την πείνα και τη δίψα
2. την απαλλαγή από τις καταπονήσεις
3. την απαλλαγή από τους πόνους, τους τραυματισμούς και τις νόσους
4. το δικαίωμα έκφρασης φυσιολογικής συμπεριφοράς
5. την απαλλαγή από τον φόβο και την ψυχική ταλαιπωρία

Στις 10 Ιουνίου 2021, ανταποκρινόμενοι στην Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών «End the Cage Age» που συγκέντρωσε 1,4 εκατομμύρια υπογραφές, οι ευρωβουλευτές ζήτησαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποβάλει νομοθετικές προτάσεις για την απαγόρευση της εκτροφής ζώων σε κλουβιά στην ΕΕ έως το 2027.

Πειράματα σε ζώα

Ένα από τα σοβαρότερα ζητήματα που αφορά τα δικαιώματα των ζώων έχει να κάνει με τα πειραματόζωα, με την κοινότητα των φιλόζωων και των ακτιβιστών να έχει αγωνιστεί για την εξάλειψή τους. Τα πειράματα με τη χρήση ζώων μπορεί να αφορούν για παράδειγμα σε επιστήμες της ψυχολογίας, της ιατρικής, αλλά και σε άλλους τομείς, όπως είναι η πολεμική βιομηχανία, οι δοκιμές προϊόντων και στην εκπαίδευση.

Η ΕΕ έχει δημιουργήσει ένα νομικό πλαίσιο σχετικά με τις μελέτες σε ζώα για την ανάπτυξη νέων φαρμάκων, τις φυσιολογικές μελέτες και τις δοκιμές χημικών ουσιών ή πρόσθετων τροφίμων. Οι κανόνες βασίζονται στις εξής αρχές: αρχικά στην αντικατάσταση, δηλαδή την προώθηση της μεγαλύτερης χρήσης εναλλακτικών μεθόδων, τη μείωση, να γίνεται όσο λιγότερη χρήση ζώων για τον ίδιο σκοπό και τη βελτίωση των δοκιμών, για μειωθεί η οδύνη και η ταλαιπωρία. 

Οι δοκιμές καλλυντικών σε ζώα και η εμπορία καλλυντικών που περιέχουν συστατικά που έχουν δοκιμαστεί σε ζώα έχουν ήδη απαγορευτεί στην ΕΕ.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε τον Σεπτέμβριο να διατεθούν περισσότεροι πόροι για τη στήριξη εναλλακτικών μεθόδων δοκιμών με στόχο τη σταδιακή κατάργηση της χρήσης ζώων στην έρευνα και στις δοκιμές.

Υποχρεώσεις ιδιοκτητών ζώων συντροφιάς

Οι τετράποδοι και οι χνουδωτοί μας φίλοι, που μας κρατούν συντροφιά, μας κάνουν να χαμογελάμε όταν είμαστε «στις μαύρες μας», κουνούν την ουρά τους και μας κάνουν χαρές όταν γυρίζουμε σπίτι, συγκαταλέγονται μεταξύ των καλύτερων φυσικών φαρμάκων. Απομακρύνουν την αγωνία και την κατάθλιψη, μειώνουν τους καρδιακούς ρυθμούς και σταθεροποιούν την αρτηριακή πίεση στους ηλικιωμένους.

Έχουν όμως ανάγκες και είναι κάποια βασικά πράγματα που οι ιδιοκτήτες πρέπει να γνωρίζουν και, πολλές φορές, είναι υποχρεωμένοι να τηρούν βάσει νόμου. Η έννοια της Υπεύθυνης Ιδιοκτησίας περιγράφει τις βασικές υποχρεώσεις του ιδιοκτήτη που μεταξύ άλλων αφορούν ηλεκτρονική σήμανση του ζώου (μικροτσίπ), την εκπαίδευση ή κοινωνικοποίησή του, τη στείρωση του και τους κατάλληλους εμβολιασμούς.

Προκειμένου να αποφευχθούν οι ανεπιθύμητες γέννες, σύμφωνα με το νέο νομοσχέδιο για τα ζώα συντροφιάς, στις υποχρεώσεις του ιδιοκτήτη συγκαταλέγεται η στείρωση του ζώου εντός έξι μηνών από την απόκτησή του, εφόσον το ζώο είναι άνω του ενός έτους, ενώ για τους ιδιοκτήτες που δεν επιθυμούν να στειρώσουν το ζώο τους μετά τη σήμανση, δίνεται η δυνατότητα αποστολής δείγματος γενετικού υλικού στο εργαστήριο φύλαξης και ανάλυσης DNA ζώων συντροφιάς που θα τηρείται στο Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών.

Ο ιδιοκτήτης ή ο συνοδός σκύλου κατά τον περίπατό του και για την αποφυγή ατυχημάτων υποχρεούται να κρατάει τον σκύλο του δεμένο και να βρίσκεται σε μικρή απόσταση από αυτόν, σύμφωνα με το άρθρο 924 του Αστικού Κώδικα. Επίσης, καλό είναι να γνωρίζουν πως παραμονή και ο περίπατος ζώων στις παραλίες επιτρέπεται μόνο όταν συνοδεύονται και είναι δεμένα, ενώ πρέπει να  φέρουν ενημερωμένο βιβλιάριο υγείας ή ένδειξη ότι είναι εμβολιασμένα.

Αδέσποτα

Η Ελλάδα χαρακτηρίζεται από πρωτόγνωρο, για ευρωπαϊκή χώρα, πληθυσμό αδέσποτων. Συγκεκριμένα, υπολογίζεται πως τα αδέσποτα ξεπερνούν τα 3 εκατομμύρια, παρά τα εντατικά προγράμματα στείρωσης που εφαρμόζονται σχεδόν δύο δεκαετίες στη χώρα.

Η νομοθεσία προβλέπει διαχείριση των αδέσποτων πάνω στις διεθνείς αρχές μείωσης του πληθυσμού με περισυλλογή, στείρωση και επανένταξη των αδέσποτων στο φυσικό περιβάλλον.

Την αρμοδιότητα και ευθύνη για τη διαχείριση των αδέσποτων έχουν οι Δήμοι, ενώ την περισυλλογή και στείρωση μπορούν να αναλάβουν και φιλοζωικά σωματεία, τα οποία μπορούν και να ιδρύσουν και λειτουργήσουν καταφύγια.

Σύμφωνα με στοιχεία της Πανελλήνιας Φιλοζωικής Ομοσπονδίας, πανελλαδικά το 30% όλων των σκύλων που περισυλλέγονται είναι καθαρόαιμα κυνηγόσκυλα και άλλο ένα 30% με 40% είναι ημίαιμα κυνηγόσκυλα, τα οποία οι ιδιοκτήτες τους εγκαταλείπουν όταν τραυματιστούν, αρρωστήσουν ή γεράσουν.

Η 4η Απριλίου καθιερώθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα Αδέσποτων Ζώων με πρωτοβουλία των ολλανδικών φιλοζωικών οργανώσεων το 2010 για την ευαισθητοποίηση της διεθνούς κοινότητας σχετικά με την τύχη των αδέσποτων ζώων.

Ο δύσκολος δρόμος του αποχαιρετισμού

Ένα θέμα το οποίο καλούνται αναπόφευκτα να αντιμετωπίσουν όλοι όσοι συμβιώνουν με κατοικίδια είναι και αυτό της απώλειάς τους. Ο έντονος πόνος και ο θρήνος για την απώλεια ενός ζώου είναι φυσιολογικός. Τα στάδια της θλίψης είναι πολλά και έντονα, με τους ανθρώπους που πενθούν συχνά να νιώθουν πως ο περίγυρος τους δεν μπορεί να αντιληφθεί τη σημασία της απώλειας που βιώνουν.

Τους τελευταίους μήνες έχει ενισχυθεί η επιλογή της αποτέφρωσης κατοικίδιων στην Ελλάδα, καθώς οι ιδιοκτήτες τους μπορούν να κρατήσουν την τέφρα. Η αποτέφρωση βοηθά και στην εφαρμογή του νόμου, βάσει του οποίου η ταφή νεκρών ζώων σε μη αδειοδοτημένο σημείο (αυλή σπιτιού ή σε κάποιο απομακρυσμένο μέρος) διώκεται ποινικά.

Μια ακόμη επιλογή είναι και τα υπνωτήρια σκύλων. Τα περισσότερα κοιμητήρια μικρών ζώων μπορούν να παραλάβουν το ζωάκι από το σπίτι σας ή το ιατρείο, ενώ φυσικά μπορείτε να το πάτε και εσείς οι ίδιοι εκεί. Οι τιμές κυμαίνονται από 50 ως 200 ευρώ για ταφή ή αποτέφρωση.

Αναμφίβολα, πρόκειται για έναν δύσκολο αποχωρισμό, ωστόσο, επιτρέψτε στον εαυτό σας να αγαπήσει άλλο ζώο. Το ζώο που θα αγαπήσετε, θα βγει και αυτό κερδισμένο.