«Ο δάσκαλος μου, το χταπόδι»: Το φιλοζωικό αριστούργημα

Τι είναι αυτό που κάνει τους ανθρώπους να αγαπούν τα ζώα; Είναι πολλά πράγματα και μέσα σε αυτά είναι και τα ντοκιμαντέρ ή ένα καλό βιβλίο (π.χ. το «Λύκοι σας παρακαλώ μην κλαίτε»). Υπάρχουν κάποια «προϊόντα» εκεί έξω που μπορούν να αλλάξουν τη ζωή αυτών που θα έρθουν σε επαφή μαζί τους. Για μένα όταν ήμουν σε μικρή ηλικία ήταν ένα βιβλίο του Αζίζ Νεσίν, «Η νοημοσύνη των ζώων» και η ταινία «Γορίλες στην Ομίχλη». Πολύ πρόσφατα ένα έργο ανάλογου διαμετρήματος άλλα διαφορετικής τέχνης με ώθησε να προχωρήσω ένα βήμα παραπέρα στο πώς βλέπω τη σχέση μου με τα ζώα και τη φύση.

Πρόκειται για το ντοκιμαντέρ «Ο δάσκαλός μου, το χταπόδι», το οποίο ανέβηκε πριν από περίπου 3 εβδομάδες στην πλατφόρμα του Netflix και ήδη έχει αποσπάσει διθυραμβικές κριτικές. Πάτησα βαριεστημένα το play -πάντα αποδεικνύεται τέλειο να ξεκινάς κάτι χωρίς προσδοκίες- και έκανα μια βουτιά που δεν περίμενα. Μια βουτιά στον μαγικό κόσμο ενός πλάσματος που αγκάλιαζε τον άνθρωπο φίλο του, δούλευε ψιλό γαζί τους καρχαρίες, έβγαινε για λίγο στην ξηρά και όταν είχε κέφια έπαιζε με τα ψάρια. Ναι, όλα αυτά τα κάνει ένα χταπόδι στο αριστουργηματικό ντοκιμαντέρ των Pippa Ehrlich, και James Reed, στο οποίο πρωταγωνιστεί ο γνωστός wildlife κινηματογραφιστής Graig Foster και ένα θηλυκό χταπόδι.

Το «Ο δάσκαλος μου, το χταπόδι» καταφέρνει να γίνει ένα οδοιπορικό στην ουσία της φιλοζωίας και της οικολογίας. Οι δημιουργοί του και ο πρωταγωνιστής είναι ξεχωριστές περιπτώσεις ανθρώπων που αγαπούν τη φύση και τα ζώα, με τεράστιες γνώσεις πάνω στο θέμα και τη ζώη τους αφιερωμένη στην κατανόηση της σχέσης μας με τα ζώα και τη φύση.

Δεν είναι μόνο οι ανακαλύψεις που έχουν κάνει –π.χ. ο πρωταγωνιστής Graig Foster έχει ανακαλύψει ένα είδος γαρίδας, στην ονοματοδοσία της οποίας μπήκε και το επώνυμό του. Δεν είναι μόνο η εκπληκτική ανακάλυψη που κάνει ο Foster σε σχέση με τα χταπόδια και την βλέπουμε μπροστά τα μάτια μας, τα οποία μένουν ανοιχτά και τα ακολουθεί το στόμα. Δεν είναι η ομορφιά του να παρακολουθείς κάποιον να κυκλοφορεί σε ένα «τρισδιαστάτο» δάσος κελπιών στις δυτικές ακτές της Νότιας Αφρικής, εκεί όπου όλα τα μαγικά συμβαίνουν μέσα σε μια ακτίνα μόλις 200 μέτρων. Και δεν είναι καν το άρτιο τεχνικό κομμάτι του ντοκιμαντέρ και η υπέροχη φωτογραφία.  

Η ετήσια παραγωγή ντοκιμαντέρ σε σχέση με την οικολογία και την φιλοζωία είναι πλέον πολύ μεγάλη. Δεν είναι όλα τα ίδια. Η πλειονότητα ξεκινάει με μια βεβαιότητα για τον στόχο (του φιλμ) και τελικά στην πορεία χάνεται η ουσία της  φιλοζωίας και της οικολογίας και συχνά καταλήγουμε σε αποτέλεσμα αμφιλεγόμενο και με τα βασικά θέματα της βιοηθικής να μένουν απ’ έξω. Στο «Ο δάσκαλός μου, το χταπόδι» δεν γίνεται να μην καταλάβεις «τι θέλει να πει ο ποιητής». Δεν γίνεται να μην σε γοητεύσει αυτό το υπέροχο ενάλιο δράμα. Και τα βασικά θέματα της βιοηθικής είναι εκεί, μπροστά μας.

Το σπουδαίο με το φιλμ είναι ότι ο Foster και οι σκηνοθέτες γνωρίζουν την ουσία της φιλοζωίας και της οικολογίας και δεν ρέπουν προς τον ανθρωπομορφισμό (συμβαίνει σε όλους μας παιδιά μην στεναχωριέστε), ο οποίος χάνει το νόημα και καταλήγει να γίνεται βασανιστήριο για το ζώο και τον ιδιοκτήτη του από την μία πλευρά, ενώ συνήθως δημιουργεί νοσηρότητες της κατηγορίας «σπάω χασάπικο γιατί είμαι αντισπισιστής, φιλόζωος κ.α.» από την άλλη. Είναι μια από τις ανθρώπινες τάσεις που μπορεί να εκδηλώνεται ως τρυφερότητα αλλά δεν έχει πραγματική σχέση με την φιλοζωία. Δεν είναι τυχαίο που o Foster δεν δίνει όνομα σε ένα ζώο με το οποία είχε σχεδόν καθημερινή επαφή για ένα (1) χρόνο! «Δεν ήταν pet για να του δώσω όνομα» εξηγεί ο ίδιος. Η επικέντρωση στα κατοικίδια (μας) είναι μόνο μια πλευρά της φιλοζωίας.

Το «Ο δάσκαλος μου, το χταπόδι» είναι κάτι παραπάνω από ένα ντοκιμαντέρ με ένα χταπόδι. Το αποτέλεσμά του είναι μια πορεία κατανόησης της σχέσης της ανθρώπινης ύπαρξης με το περιβάλλον της. Ένα φιλοσοφικό έργο για την ανθρώπινη κατάσταση σήμερα, τον δεσμό της με τον πλανήτη και ταυτόχρονα ένα εικαστικό ποίημα που ίσως καταφέρει αλλάξει τον τρόπο σκέψης κάποιων ανθρώπων και να γίνει life changer για ένα παιδί.