Μια αλλιώτικη βιβλιοθήκη σε σχέδια Jean Nouvel στην Κύπρο

Το Πανεπιστήμιο Κύπρου εγκαινιάζει στις 3 Δεκεμβρίου τη νέα του βιβλιοθήκη, ένα μνημειώδες, για τα κυπριακά δεδομένα, σε σχέδια του διεθνούς φήμης και πολυβραβευμένου (μεταξύ άλλων με το ύψιστο αρχιτεκτονικό βραβείο Pritzker) αρχιτέκτονα Jean Nouvel.

Το νέο Κέντρο Πληροφόρησης - Βιβλιοθήκη «Στέλιος Ιωάννου» δεν αποτελεί απλώς τη μεγαλύτερη βιβλιοθήκη στο νησί, αλλά είναι ένα ευφάνταστο έργο, που εμπνέεται από τον περιβάλλοντα χώρο και ακροάζεται τις σύγχρονες ανάγκες των ερευνητών και των αναγνωστών. Πολύ περισσότερο, είναι ένα πετυχημένο παράδειγμα αποδοχής της ιδιωτικής πρωτοβουλίας από το δημόσιο, χάρη στην οποία το έργο ξεκόλλησε από τη στασιμότητα που χαρακτήρισε τα μεγαλεπήβολα δημόσια έργα στην Κύπρο τα προηγούμενα χρόνια της οικονομικής κρίσης.

«Το Κέντρο Πληροφόρησης - Βιβλιοθήκη "Στέλιος Ιωάννου" ανεγέρθηκε με τη δωρεά 8 εκατομμυρίων ευρώ της αείμνηστης Έλλης Ιωάννου, στη μνήμη του συζύγου της Στέλιου Ιωάννου, οι οποίοι και οραματίστηκαν τον χώρο αυτό ως απαραίτητη υποδομή για την κοινωνία, τον πολιτισμό και την επιστήμη στην Κύπρο», μας λέει η Έλενα Διομήδη-Παρπούνα, αναπληρώτρια Διευθύντρια της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστήμιο Κύπρου. Πέραν της δωρεάς, με την οποία ξεκίνησε το έργο, η οικογένεια Ιωάννου ζήτησε το έργο να σχεδιαστεί από τον Jean Nouvel, προσωπικό φίλο του γιου τους, Δάκη Ιωάννου, του οποίου μάλιστα κάλυψαν και την αμοιβή.

Η ιδέα του λόφου
Στις αρχές του 2000, όταν το έργο ήταν στα σπάργανα, ο Nouvel βρέθηκε στην πανεπιστημιούπολη, που βρίσκεται στις νοτιοανατολικές παρυφές της Λευκωσίας, κοντά στη νεκρή ζώνη. Βλέποντας τον παρακείμενο λόφο του «Άρωνα» με το χαρακτηριστικό οροπέδιο, όντας ο ίδιος λάτρης της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής, εμπνεύστηκε και σχεδίασε τη βιβλιοθήκη ως έναν τεχνητό λόφο, του οποίου η νοτιοανατολική και βορειοδυτική όψη αποτελούν τμήμα του πρανούς του. Η δε είσοδος του κτηρίου παραπέμπει σε είσοδο σπηλιάς εντός του τεχνητού λόφου.

Ολοκληρωμένο πια, το κυκλικό κτήριο εκτείνεται σε συνολικό εμβαδόν 15.700 μ., με κατακόρυφη ανάπτυξη σε πέντε επίπεδα (υπόγειο, ισόγειο και τρεις ορόφους) στη μέση του οποίου βρίσκεται ο βασικός κύλινδρος που φιλοξενεί τη βιβλιοθήκη. Γύρω του αναπτύσσονται πέντε επάλληλοι ομόκεντροι δακτύλιοι πέριξ του κεντρικού αιθρίου, διαμέτρου 40μ. Η οροφή της βιβλιοθήκης καλύπτεται από ένα διαφώτιστο θόλο διαμέτρου περίπου 40 μέτρων, ο οποίος διαχέει το φυσικό φως στο μεγάλο αναγνωστήριο «Έλλη Ιωάννου» του 3ου ορόφου σε ελεγχόμενο επίπεδο για την οπτική άνεση των αναγνωστών, ενώ από τον ηλιοστάτη διαμέτρου 5 μέτρων που βρίσκεται στην κορυφή του θόλου, μια δέσμη φωτός πέφτει κατακόρυφα σε όλα τα εσωτερικά αναγνωστήρια, μέχρι και το χαμηλότερο επίπεδο του κτηρίου, με ανάκλαση στην επιφάνεια ενός κώνου ύψους 24 μέτρων χωροθετημένου στο κέντρο του εσωτερικού κεντρικού αίθριου.

«Το κυκλικό σχήμα των επιπέδων όπου στεγάζονται οι συλλογές ήταν σημαντικός παράγοντας δυσκολίας στη χωροθέτηση των συλλογών και στον εύκολο προσανατολισμό στον χώρο, τόσο από το προσωπικό όσο και από τους επισκέπτες της βιβλιοθήκης», εξηγεί η κ. Διομήδη, ωστόσο η αρχική ιδέα του Nouvel για εκμετάλλευση του άφθονου φυσικού φωτός της Λευκωσίας και στο εσωτερικό της βιβλιοθήκης έπρεπε να τηρηθεί.

Συνολικά, το κτήριο έχει τη δυνατότητα να στεγάσει περίπου 1 εκ. έντυπους τόμους. Ήδη, έχουν μεταφερθεί εκεί πέραν των 550.000 τόμων από βιβλία και περιοδικά της υφιστάμενης συλλογής, ενώ υπάρχουν ακόμη πέραν των 400.000 προσβάσεων σε ηλεκτρονικά βιβλία και 12.000 συνδρομές σε ηλεκτρονικά και έντυπα περιοδικά, καθώς και πέραν των 180 τίτλων σε βάσεις δεδομένων. Ο χώρος διαθέτει περίπου 900 θέσεις μελέτης, εξοπλισμένες με σύγχρονα τεχνολογικά μέσα, καθώς και χώρους ομαδικής μελέτης σε 31 ειδικά διαμορφωμένα δωμάτια σε μορφή γυάλινων κύβων.

24/7
Πέρα από βιβλιοθήκη, το κτήριο θα εξυπηρετεί ως ένα σύγχρονο πολυλειτουργικό κτήριο, που θα στεγάζει ακόμη το Κέντρο Τεχνολογικής Υποστήριξης της Διδασκαλίας και τις Υπηρεσίες Πληροφορικής. Με στόχο την προσέλκυση και αναγνωστών πέραν της ακαδημαϊκής κοινότητας, η βιβλιοθήκη θα προσφέρει διάφορες ελκυστικές επιλογές για εγγραφή μελών, ενώ θα λειτουργήσει για πρώτη φορά το Παιδικό Τμήμα και σκοπεύει να διευρύνει το ωράριο λειτουργίας ακόμη και για όλο το 24ωρο και ολόκληρη την εβδομάδα, εάν υπάρξει η ανάλογη ζήτηση.

Η κατασκευή του έργου ξεκίνησε το 2011 και ολοκληρώθηκε εφτά χρόνια μετά, με συνολικό κόστος 33 εκατ. ευρώ και συγχρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα και Αειφόρος Ανάπτυξη 2014-2020». Αξίζει να σημειωθεί ότι σημαντικό ρόλο στην υλοποίηση του έργου διαδραμάτισε και ο νυν γενικός διευθυντής της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδας, Φίλιππος Τσιμπόγλου, ως διευθυντής τότε της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου, η οποία ως πρόσφατα στεγαζόταν σε έναν μικρό χώρο στα κεντρικά κτήρια του ιδρύματος, με διάσπαρτα παραρτήματα ανά την πόλη. «Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η περίοδος της οικονομικής κρίσης ήταν ένας πολύ σημαντικός αλλά όχι ανυπέρβλητος παράγοντας δυσκολίας, καθότι όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς αναγνώρισαν την αναγκαιότητα ύπαρξης της Βιβλιοθήκης σε ένα ακαδημαϊκό ίδρυμα, όπως το Πανεπιστήμιο Κύπρου», τονίζει από την πλευρά της η διάδοχός του, Έλενα Διομήδη-Παρπούνα.