Ηλίας Μόσιαλος: Με αξιοκρατία να επιλέγονται οι διοικητές των νοσοκομείων του ΕΣΥ

Με αξιοκρατικά και τεχνοκρατικά κριτήρια να επιλέγονται στο εξής οι διοικήσεις των νοσοκομείων του ΕΣΥ και των εποπτευομένων από το υπουργείο Υγείας Οργανισμών, προτείνει, μεταξύ άλλων, ο Ηλίας Μόσιαλος. Η συνέντευξη, την οποία παραχωρεί σήμερα στην ATHENS VOICE, ο καθηγητής Πολιτικής της Υγείας του London School of Economics and Political Science (LSE), αποτελεί μία από τις λίγες φορές, που ο ίδιος o Ηλίας Μόσιαλος «ακτινογραφεί» με λεπτομέρεια όχι μόνο την κατάσταση του δημοσίου συστήματος Υγείας και του ιδιωτικού τομέα Υγείας της χώρας μας, αλλά, σε συνδυασμό με αυτό, σταθμίζει επίσης τις θέσεις και τις στάσεις της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης στο θέμα, με αποτέλεσμα να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν, πράγματι, πεδία ευρύτερων πολιτικών συναινέσεων στον τομέα της Υγείας στη χώρα μας, συναινέσεις οι οποίες μπορούν να ωθήσουν το ΕΣΥ και την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας ορισμένα βήματα προς τα εμπρός.

Κύριε καθηγητά, μήπως είναι πλέον ξεπερασμένη η διάκριση μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού τομέα στην υγεία;

Ας αρχίσω από δύο επιμέρους ερωτήματα. Το πρώτο είναι ποιος πληρώνει για το σύστημα υγείας και το δεύτερο, ποιος και πώς παρέχει τις υπηρεσίες του.
Αξιόπιστες έρευνες δείχνουν ότι στο 1% των ασθενών αντιστοιχεί το 30% του κόστους (στο 10% αντιστοιχεί  με τη σειρά του στο 70% του κόστους) ενώ για το υπόλοιπο 90% διατίθεται μόνο το 30%. Κι αυτό γιατί οι «ακριβοί» ασθενείς έχουν πολλαπλά νοσήματα (διαβήτης, καρδιοπάθεια, νεφρική ανεπάρκεια), ενώ το κόστος τους προσαυξάνεται από την έλλειψη συντονισμού, που τους στέλνει συνεχώς από τον Άννα στον Καϊάφα.  

Ως προς τη χρηματοδότηση, ένα σύστημα που θα απέκλειε το «ακριβό» 10% θα ήταν φαινομενικά αποτελεσματικό. Αλλά τι θα γινόταν αυτό το 10%; Το ιδιωτικό σύστημα θα τους άφηνε στην τύχη τους, αυτό όμως θα ήταν αδιανόητο στο Δημόσιο. Τα συστήματα ιδιωτικής ασφάλισης συνδέουν το ύψος των εισφορών με την πιθανότητα της αρρώστιας. Οι ιδιωτικές εταιρείες ή δεν ασφαλίζουν καθόλου τους «επικίνδυνους» πελάτες ή τους ζητούν πολύ ψηλά ασφάλιστρα. 

Στα δημόσια συστήματα το επίπεδο υγείας αποσυνδέεται από την πληρωμή, η οποία αντιστοιχεί στο εισόδημα και μόνο. Τα συστήματα αυτά αναδιανέμουν  χρηματοδοτικές εισφορές και φόρους: από υγιείς σε ασθενείς, από νέους σε ηλικιωμένους, από πλουσιότερους σε φτωχότερους. Από κοινωνική άποψη, υπερέχουν ως προς τα ιδιωτικά.

Βέβαια η δημόσια χρηματοδότηση του συστήματος δεν αποκλείει την ύπαρξη των ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιριών που μπορούν να λειτουργούν με συμπληρωματικό ρόλο στα πλαίσια ενός ενιαίου οικοσυστήματος υγείας.

Και τι λέτε για την παροχή των υπηρεσιών;

Όσον αφορά στην παροχή, η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι, όταν υπάρχει ισχυρό ρυθμιστικό πλαίσιο, τότε η συνύπαρξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα μπορεί να λειτουργήσει θετικά για τους ασθενείς. Ο στόχος είναι η εξασφάλιση της καλύτερης δυνατής πρόσβασης σε ποιοτικές υπηρεσίες, ειδικά για τους ευπαθείς και «ακριβούς» ασθενείς, ανεξάρτητα αν αυτές είναι δημόσιες ή ιδιωτικά παρεχόμενες.

Για να γίνει όμως αυτό, το Δημόσιο παρεμβαίνει στην αγορά των δημόσιων και ιδιωτικών υπηρεσιών υγείας ως ρυθμιστής. Καθορίζει κανόνες επαρκούς λειτουργίας, μετράει την παραγωγικότητα και την αποτελεσματικότητα των υπηρεσιών, καθορίζει ενιαίο τιμολογιακό πλαίσιο και συνδέει την αμοιβή με την ποιότητα.

Μπορεί να υπάρξει επιτυχής μεταρρύθμιση στο ΕΣΥ της χώρας μας, με δεδομένη την καθολική και δομική αντιπολίτευση, την οποία ασκούν τα κόμματα της αντιπολίτευσης, στερώντας το σύστημα Υγείας από το προνόμιο της ευρείας πολιτικής συμφωνίας;

Θα μου επιτρέψετε να μη τοποθετηθώ σε θέματα που άπτονται της άμεσης πολιτικής αντιπαράθεσης. Το ελληνικό πολιτικό σύστημα είναι συγκρουσιακό, δεν έχουμε πολιτική κουλτούρα συναινέσεων και κοινών προσπαθειών. Όμως υπάρχουν ορισμένες πολιτικές συγκλίσεις τουλάχιστον σε επίπεδο διακηρύξεων. ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ αναγνωρίζουν πλέον ότι το σύστημα υγείας πρέπει να βασίζεται στο ΕΣΥ. Αυτό δεν ήταν αυτονόητο σε πολιτικό και ιδεολογικό επίπεδο πριν την πανδημία. Θα μπορούσαν οι πολιτικές δυνάμεις όμως να συμφωνήσουν σε ένα μίνιμουμ πλαίσιο. Πρόσφατα ο Πρωθυπουργός τόνισε τη σημασία του Δημοσίου Συστήματος Υγείας, άλλα παράλληλα επισήμανε ότι θα πρέπει να λαμβάνουμε υπ' όψιν μας ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια. Ένα τέτοιο σύστημα θα ήταν να επιλέγονται με αξιοκρατικά κριτήρια οι διοικητές των νοσοκομείων και των μεγάλων οργανισμών. Σε μια τέτοια πρόταση πιστεύω θα συμφωνούσαν όλες οι πολιτικές δυνάμεις.

Ποια είναι η «είσοδος» για να μπει κανείς στο ΕΣΥ της χώρας μας, προκειμένου να ξεκινήσει μία ευρεία μεταρρυθμιστική προσπάθεια; Ποιες πρέπει να είναι οι εναρκτήριες παρεμβάσεις και δράσεις μίας κυβέρνησης;

Πρέπει να γίνουν πολλά. Αλλά θα αναφερθώ ενδεικτικά σε ορισμένα που πρέπει να γίνουν άμεσα. Η θέσπιση του συστήματος προσωπικού γιατρού κινείται στην κατεύθυνσή της ενίσχυσης της εξωνοσοκομειακής φροντίδας. Η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας όμως είναι συνθετότερη και πιο ολοκληρωμένη. H πρωτοβάθμια υγεία καλείται ν' αντιμετωπίσει νέα δεδομένα: σήμερα υπάρχουν πολύ περισσότεροι ασθενείς, με πολλαπλά νοσήματα, σε σύγκριση με 30 χρόνια πριν. Επειδή αυτοί οι ασθενείς χρειάζονται εξειδικευμένη φροντίδα, απαιτούνται πολλά ιατρικά δίκτυα πολλαπλών ειδικοτήτων με ενίσχυση της τεχνολογικής και διαγνωστικής τους επάρκειας. Έτσι ο κάθε ασθενής με συννοσηρότητες θα βρίσκει συγκεντρωμένες τις ειδικότητες που χρειάζεται, δεν θα μετακινείται αενάως από τον ένα γιατρό στον άλλο. 

Είναι επίσης αναγκαίο να υπάρχουν ενιαίοι στόχοι και προγράμματα σπουδών και εκπαίδευσης, των γιατρών, νοσηλευτών, και όλων των κλάδων υγείας τόσο σε προπτυχιακό όσο και σε μεταπτυχιακό επίπεδο. Επιβάλλεται να θεσπιστούν υψηλά ποιοτικά κριτήρια για την μέτρηση αποτελεσμάτων και συνεχής μεταφορά τεχνογνωσίας και δεξιοτήτων, τόσο μεταξύ των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων αλλά και των κέντρων κλινικής εκπαίδευσης.

Η επιλογή των γιατρών στα νοσοκομεία πρέπει να γίνεται με βασικό κριτήριο την κλινική τους επάρκεια και τις γνώσεις τους και όχι την προϋπηρεσία. Οι επιτροπές επιλογής δεν πρέπει να κυριαρχούνται από τοπικά στελέχη του συστήματος. Οι επιτροπές πρέπει να έχουν διευρυμένη σύνθεση με συμμετοχή αναγνωρισμένων κλινικών γιατρών από το ευρύτερο σύστημα υγείας.
Στις περιφέρειες της χώρας απαιτείται διασύνδεση των γενικών νοσοκομείων με τα γειτονικότερα πανεπιστημιακά νοσοκομεία για ενίσχυση της εκπαίδευσης και της μεταφοράς της τεχνογνωσίας. Σε επίπεδο νομού αν υπάρχουν 2 ή 3 νοσοκομεία, οφείλει να θεσπιστεί και να διασφαλιστεί ένα ενιαίο πλαίσιο αποφάσεων και συμπληρωματικές λειτουργίες.

Στην Αττική και στη Θεσσαλονίκη χρειάζεται στρατηγικός ανασχεδιασμός για τη δημιουργία σύγχρονου νοσοκομειακού συστήματος με προδιαγραφές που να ανταποκρίνονται στις επιστημονικές εξελίξεις του 21ου αιώνα.

 H χρηματοδότηση προληπτικών εξετάσεων είναι ένα θετικό βήμα που ξεκίνησε και από προηγούμενες κυβερνήσεις. Χρειάζονται όμως οργανωμένα προγράμματα ενημέρωσης που υπερβαίνουν την λήψη μηνυμάτων μέσω κινητής τηλεφωνίας. Είναι ενδεικτικό ότι τα εμβόλια κατά του τραχήλου της μήτρας είναι δωρεάν, αλλά η συμμετοχή στους εμβολιασμούς είναι μικρή. Επίσης χρειάζεται ψηφιοποίηση των μαστογραφιών και αποθήκευσή τους σε κεντρικό σύστημα έτσι ώστε να γίνονται συγκρίσεις. Αν μια γυναίκα κάνει μαστογραφίες σε διαφορετικά ιατρεία κάθε 2 χρόνια, η σύγκριση δεν θα γίνεται αν δεν υπάρχει πλήρης ψηφιοποίηση του συστήματος.

Θα μπορούσε κανείς να εφαρμόσει επιτυχείς μεταρρυθμίσεις στο σύστημα της νοσοκομειακής περίθαλψης, χωρίς να έχει προηγουμένως ολοκληρώσει μία ριζική μεταρρύθμιση της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας ή τα δύο συστήματα παραμένουν αυτόνομα και σχετικώς ανεξάρτητα;

Τα δύο συστήματα διεθνώς είναι σχετικά ανεξάρτητα άλλα υπάρχει διασύνδεση, και σε ορισμένες χώρες κοινός προϋπολογισμός, για τους ασθένειες με συννοσηρότητες που χρειάζονται εξιδανικευμένη ιατρική φροντίδα σε πολλαπλά επίπεδα. Η μεταρρύθμιση των νοσοκομείων είναι απολύτως αναγκαία και δεν πρέπει να καθυστερήσει. Αυτό αφορά στη διοικητική τους δομή, τις μεθόδους επιλογής του προσωπικού και την ψηφιοποίησή τους. Επίσης αφορά τον εξορθολογισμό και τον συντονισμό των δραστηριοτήτων τους, την κλινική τους επάρκεια και τον ρόλο των εφημεριών. Πρέπει πλέον να θεσπιστεί τι είναι μια ασφαλής εφημερία. Αυτά που ανέφερα μόλις, δεν μπορούν να περιμένουν την ολοκλήρωση ενός αποτελεσματικού συστήματος πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας.

Κύριε καθηγητά, κάποιοι ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχουν πλέον επιτυχείς μεταρρυθμίσεις στα συστήματα της νοσοκομειακής περίθαλψης, εξαιτίας του δυσθεώρητου και διαρκώς αυξανόμενου κόστους της νέας ιατρικής τεχνολογίας. Δεν πρέπει να υπάρχει έλεγχος του κόστους των δαπανών υγείας;

 Ο πρωθυπουργός και η κυβέρνηση έχουν τονίσει ότι το δημόσιο σύστημα υγείας υποχρηματοδοτείται σε σύγκριση με προηγμένα συστήματα υγείας χωρών της Δυτικής Ευρώπης.  Το ίδιο τονίζει και η αντιπολίτευση. Επομένως υπάρχει ένα πεδίο σύγκλισης όσον αφορά στην αναγνώριση ενός σημαντικού προβλήματος. Της αύξησης των δαπανών για την υγεία. Η ανάγκη του ελέγχου του κόστους των δημόσιων υπηρεσιών υγείας δεν πρέπει να περάσει από την οικονομική ή και τη σωματική εξόντωση των ανθρώπων. Οι νέες τεχνολογίες δεν πρέπει να αυξάνουν το κόστος αν είναι πραγματικά αποτελεσματικές. Θα πρέπει να μειώνουν τις εισαγωγές στα νοσοκομεία και την διάρκεια της νοσηλείας , και να αυξάνουν την ποιότητα ζωής των ασθενών. Έτσι, ακόμη και αν μια τεχνολογία κοστίζει περισσότερο, μπορεί ταυτόχρονα να μειώνει το συνολικό κόστος των υπηρεσιών υγείας. Αν δεν προκύπτει αυτό, τότε δεν πρέπει να πληρώνουμε περισσότερα για τεχνολογίες που δεν έχουν υψηλή ανταποδοτικότητα. 

 Σήμερα το δημόσιο σύστημα υγείας είναι ανάγκη να διατηρηθεί, να ενισχυθεί και να εξορθολογιστεί περισσότερο από ποτέ, γιατί η οικονομική κρίση μειώνει την ιδιωτική δυνατότητα πολλών πολιτών ν' ανταποκριθούν στις δαπάνες υγείας. Σε κάθε περίπτωση, όλα αυτά πρέπει να γίνουν μέσα σ' ένα αναδιαρθρωμένο, αλλά δημόσια χρηματοδοτούμενο σύστημα υγείας. Μόνο έτσι θα βελτιωθούν και η περίθαλψη και η ποιότητα ζωής των συνανθρώπων μας, ενώ θα συνεχίζει να εκφράζεται η αναγκαία κοινωνική αλληλεγγύη.