Ευλογιά των πιθήκων: Τι γνωρίζουμε για τον ιό - Απαντήσεις από τον καθηγητή, Ηλία Μόσιαλο.
Μέσω ανάρτησής του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ο Ηλίας Μόσιαλος, καθηγητής Πολιτικής της Υγείας του Κολλεγίου Imperial και της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του Λονδίνου (LSE), απαντά σε 14 ερωτήματα σχετικά με τον ιό της ευλογιάς των πιθήκων.
«Επί του παρόντος, τα καταγεγραμμένα κρούσματα είναι λιγότερα από 100 παγκοσμίως (σε κάποιες χώρες της Ευρώπης, στον Καναδά, την Αμερική κ.α.). Θεωρώ πως σύντομα θα έχουμε ενδελεχή ενημέρωση από τους υπεύθυνους υγειονομικούς φορείς (UKHSA, ECDC, CDC, WHO)», αναφέρει ο καθηγητής
Ευλογιά των πιθήκων: Τι γνωρίζουμε ως τώρα;
1. Πρόκειται περί νέου ιού;
Όχι, Είναι μια ζωονόσος, ενδημική σε πολλές περιοχές της Αφρικής. Αν και ανιχνεύτηκε για πρώτη φορά σε πιθήκους το 1958 (εξ ου και η ονομασία του) μεταδίδεται ιδιαίτερα ανάμεσα σε τρωκτικά.
Από τα ζώα μέσω κοντινής επαφής με άνθρωπο, κυρίως, από δάγκωμα, γρατσουνιά ή επαφή με κάποιο σωματικό υγρό του ζώου. Είναι σπάνιο αλλά μπορεί να μεταδοθεί και μεταξύ ανθρώπων που έχουν πολύ κοντινή επαφή.
Η μετάδοση μπορεί να συμβεί μέσω επαφής με σωματικά υγρά και αναπνευστικά σταγονίδια, για παράδειγμα από τις φουσκάλες με υγρό που εμφανίζονται στο δέρμα του ασθενούς, ή αν κάποιος πλησιάζοντας αρκετά εισπνεύσει μεγάλα αερομεταφερόμενα σταγονίδια. Αυτά τα σταγονίδια γενικά δεν μπορούν να ταξιδέψουν περισσότερο από περίπου 1 μέτρο (σύμφωνα με τα Αμερικανικά Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων).
Επιπλέον, το να αγγίξει κάποιος ρούχα, κλινοσκεπάσματα ή πετσέτες που χρησιμοποιεί κάποιος με ευλογιά των πιθήκων μπορεί επίσης να είναι ένας κίνδυνος.
Προκαλεί πυρετό, πόνους στο σώμα, πρησμένους λεμφαδένες, και τελικά «ευλογιά» - αυτές τις επώδυνες, γεμάτες με υγρό φουσκάλες στο πρόσωπο, τα χέρια και τα πόδια. Η ευλογιά των πιθήκων είναι συνήθως ήπια, με τους περισσότερους ανθρώπους να αναρρώνουν χωρίς θεραπεία σε 14 έως 28 ημέρες. Η λοίμωξη μπορεί να χωριστεί σε δύο περιόδους:
Α. περίοδος εισβολής (που διαρκεί ως 5 ημέρες) και χαρακτηρίζεται από πυρετό, έντονο πονοκέφαλο, πρήξιμο των λεμφαδένων, πόνο στην πλάτη, μυϊκοί πόνοι και έντονη εξασθένηση (έλλειψη ενέργειας). Αυτό το πρήξιμο των λεμφαδένων είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της ευλογιάς των πιθήκων σε σύγκριση με άλλες ασθένειες που μπορεί αρχικά να εμφανίζονται παρόμοιες (όπως ανεμοβλογιά, ιλαρά, ευλογιά).
Β. εξάνθημα στο δέρμα αρχίζει συνήθως εντός 1-3 ημερών από την εμφάνιση πυρετού. Το εξάνθημα τείνει να συγκεντρώνεται περισσότερο στο πρόσωπο και τα άκρα παρά στον κορμό. Επίσης επηρεάζονται οι στοματικοί βλεννογόνοι (στο 70% των περιπτώσεων), τα γεννητικά όργανα (30%), τα μάτια (επιπεφυκότες κατά 20%), καθώς και ο κερατοειδής. Το εξάνθημα εξελίσσεται διαδοχικά από κηλίδες, που σταδιακά εξελίσσονται σε κυστίδια (γεμάτα με διαυγές υγρό), φλύκταινες (γεμάτες με κιτρινωπό υγρό) και κρούστες που στεγνώνουν και πέφτουν.
4. Προκαλούν φαγούρα οι φουσκάλες, όπως στην ανεμοβλογιά;
Όχι, και είναι ένα σημείο που διαφέρουν αυτές οι νόσοι: στη μεν ευλογιά των πιθήκων οι φουσκάλες πονάνε, ενώ στην ανεμοβλογιά ο ασθενής έχει φαγούρα. Μόνο κατά τη διάρκεια της φάσης της επούλωσης που το δέρμα αναγεννάται, στην ευλογιά των πιθήκων, οι ασθενείς αναφέρουν φαγούρα.
5. Πόσο μολυσματικό είναι το στέλεχος που έχει ανιχνευθεί;
Ο ιός που κυκλοφορεί ανήκει σε ήπιο στέλεχος (West African) και το ποσοστό θνητότητας που μπορεί να προκαλέσει είναι 3-6% αν δεν υπάρχει θεραπευτική παρέμβαση η εμβολιασμός. Η ευλογιά των πιθήκων είναι λιγότερο μεταδοτική από την ευλογιά και προκαλεί λιγότερο σοβαρή ασθένεια.
6. Γιατί βλέπουμε όμως επανεμφάνιση;
Τα άτομα ηλικίας κάτω των 40 -50 ετών (ανάλογα με τη χώρα) μπορεί να είναι πιο ευαίσθητα στην ευλογιά των πιθήκων λόγω της διακοπής των εκστρατειών εμβολιασμού κατά της ευλογιάς παγκοσμίως, μετά την εκρίζωση της νόσου.
7. Πόσο μεταδοτικός είναι ο ιός σε σχέση με τον κορωνοϊό;
Δεν είναι τόσο μεταδοτικός όσο ο κορωνοϊός, και έχει διαφορετική καμπύλη μετάδοσης. Δηλαδή είναι πολύ λιγότερο μολυσματικός στην αρχική -ασυμπτωματική- φάση και γίνεται περισσότερο μολυσματικός όταν αρχίζουν τα συμπτώματα.
Είναι δηλαδή μεταδοτική πραγματικά από τη στιγμή που εμφανίζονται συμπτώματα και μετά. Και ο ορισμός της «πορείας της ασθένειας» είναι μέχρι να επουλωθούν οι πληγές και να σχηματιστεί ένα νέο στρώμα δέρματος. Αυτό μπορεί να πάρει αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, ίσως και αρκετές εβδομάδες.
8. Υπάρχει εμβόλιο;
Ναι, υπάρχει εμβόλιο (το εμβόλιο της ευλογιάς) το οποίο είναι περίπου 85% αποτελεσματικό στην πρόληψη σοβαρής νόσου και μπορούν να το λάβουν και ανοσοκατεσταλμένοι. Ο πρότερος εμβολιασμός κατά της ευλογιάς μπορεί να οδηγήσει σε πιο ήπια ασθένεια.
9. Άρα μπορεί να αντιμετωπιστεί αυτός ο ιός;
Ναι, με τον άμεσο και επιλεκτικό εμβολιασμό των επαφών κάποιου που κόλλησε.
10. Υπάρχουν θεραπευτικές μέθοδοι;
Η κλινική φροντίδα για τους ασθενείς με ευλογιά των πιθήκων θα πρέπει να βελτιστοποιηθεί πλήρως για την ανακούφιση των συμπτωμάτων, τη διαχείριση των επιπλοκών και την πρόληψη των μακροχρόνιων συνεπειών. Θα πρέπει να προσφέρονται στους ασθενείς υγρά και τροφή για να διατηρηθεί η κατάλληλη διατροφική κατάσταση. Είναι πολύ σημαντικό να αντιμετωπίζονται όπως ενδείκνυται οι δευτερογενείς βακτηριακές λοιμώξεις που μπορεί να προκύψουν.
Ένα αντιιικό -γνωστό ως tecovirimat- που αναπτύχθηκε για την ευλογιά έλαβε άδεια από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (EMA) για την ευλογιά των πιθήκων το 2022, με βάση δεδομένα σε μελέτες σε ζώα και ανθρώπους αλλά δεν είναι ακόμη ευρέως διαθέσιμο. Εάν χρησιμοποιηθεί, το tecovirimat θα πρέπει ιδανικά να παρακολουθείται στο πλαίσιο κλινικής έρευνας με προοπτική συλλογή δεδομένων.
11. Πότε πρέπει να εμβολιαστεί κάποιος;
Ο εμβολιασμός είναι αποτελεσματικός ακόμα και μετά την έκθεση στον ιό της ευλογιάς των πιθήκων. Ωστόσο, όσο πιο γρήγορα ένα εκτεθειμένο άτομο κάνει το εμβόλιο, τόσο καλύτερα. Τα αμερικανικά κέντρα ελέγχου και πρόληψης νοσημάτων (CDC) συνιστούν να χορηγείται το εμβόλιο εντός 4 ημερών από την έκθεση προκειμένου να αποφευχθεί η εμφάνιση της νόσου. Εάν χορηγηθεί μεταξύ 4-14 ημερών μετά την έκθεση, ο εμβολιασμός μειώνει τα συμπτώματα, αλλά συνήθως δεν μπορεί να αποτρέψει τη νόσο.
12. Πως μπορεί να μειωθεί το ρίσκο της μετάδοσης;
Η επιτήρηση, η γρήγορη ανίχνευση και ο εντοπισμός νέων κρουσμάτων είναι όπως ξέρουμε ζωτικής σημασίας για τον περιορισμό της επιδημίας. H στενή επαφή με μολυσμένα άτομα είναι ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου για μόλυνση από τον ιό της ευλογιάς των πιθήκων. Οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας και τα μέλη του νοικοκυριού διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο μόλυνσης από κάποιον που νοσεί.
Οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας που φροντίζουν ασθενείς με ύποπτη ή επιβεβαιωμένη λοίμωξη από τον ιό της ευλογιάς των πιθήκων ή χειρίζονται δείγματα από αυτούς, θα πρέπει να εφαρμόζουν τυπικές προφυλάξεις ελέγχου της μόλυνσης. Ιδανικά, άτομα που είχαν προηγουμένως εμβολιαστεί κατά της ευλογιάς θα πρέπει να επιλέγονται για τη φροντίδα τέτοιων ασθενών.
13. Γιατί όμως υπάρχει ανησυχία;
Ο συνολικός κίνδυνος παραμένει πολύ χαμηλός. Όμως κάθε ασθένεια που κυκλοφορεί στα ζώα και μπορεί να μεταδοθεί στους ανθρώπους έχει τη δυνατότητα να προκαλέσει μια νέα πανδημία, εάν μεταλλαχθεί και γίνει πιο εύκολα μεταδοτική. Και να ξαναπούμε πως η ευλογιά των πιθήκων δεν έχει ειδική θεραπεία ούτε ειδικό δανειοδοτημένο εμβόλιο. Ωστόσο, το εμβόλιο της ευλογιάς δίνει ανοσία στην ευλογιά των πιθήκων και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως θεραπεία εάν χορηγηθεί αμέσως μετά την έκθεση.
14. Κινδυνεύουμε δηλαδή για νέα πανδημία;
Δεν υπάρχει σημαντικός κίνδυνος νέας πανδημίας από αυτό τον ιό. Όσο περισσότεροι όμως άνθρωποι μολύνονται τόσο περισσότερες πιθανότητες έχει η ευλογιά των πιθήκων να προσαρμοστεί στον ανθρώπινο οργανισμό. Επιπλέον, όσο περισσότερο χρόνο περνάει ο ιός μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό, τόσο περισσότερο χρόνο έχει για να εξελιχθεί. Θα μπορούσε ενδεχομένως δηλαδή να εξελιχθεί έτσι ώστε να εξαπλώνεται πιο γρήγορα μεταξύ των ανθρώπων.
Η ύπαρξή είναι σημαντική καθώς προστατεύει τα όργανα αλλά και επειδή λειτουργεί ως ενδοκρινές όργανο. Τι γίνεται όμως σε περιπτώσεις που τα επίπεδά του είναι ιδιαίτερα αυξημένα;
