Ρευματοπάθειες και σύγχρονες θεραπευτικές λύσεις

Αποτελεί αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι, στο λυκόφως του 20ού και στην αυγή του 21ου αιώνα, συντελέστηκε τεράστια πρόοδος στην ιατρική τόσο σε διαγνωστικό αλλά κυρίως σε θεραπευτικό επίπεδο, επισημαίνει ο Μιχαήλ Αγγελάκος, Ρευματολόγος, Επιστημονικός συνεργάτης Δ΄ Πανεπιστημιακής Παθολογικής κλινικής, ΠΓΝ «ΑΤΤΙΚΟΝ».

Η εξέλιξη αυτή, πέρα από τη βελτίωση της ποιότητας ζωής, οδήγησε και στην ανάδυση άγνωστων ειδικοτήτων σε γιατρούς και κοινό. Η ειδικότητα που παρουσίασε πραγματικά μια εκρηκτική άνοδο και από «φτωχός συγγενής» της παθολογίας μετατράπηκε σε «καταφύγιο» όλων των δύσκολων κλινικών προβλημάτων της ήταν η ρευματολογία.

Πρόκειται για μια ειδικότητα που δημιουργήθηκε για να καλύψει τις ανάγκες της παθολογίας στις μη τραυματικές παθήσεις του μυοσκελετικού (αρθραλγίες, οσφυαλγία, αυχεναλγία, τενοντίτιδες, ενθεσίτιδες). Στην αρχή, δυστυχώς, η αντίληψη ότι αυτό είναι πεδίο των ορθοπεδικών οδήγησε σε μια δυσπιστία προς αυτή την ειδικότητα. Στη συνέχεια, όμως, η ανακάλυψη φλεγμονωδών αρθροπαθειών (ρευματοειδής, ψωριασική, ουρική αρθρίτιδα) και της φλεγμονώδους προσβολής αυχένα, οσφύος και τενόντων (αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα, εντεροπαθητική αρθρίτιδα) άλλαξε τον τρόπο προσέγγισης των παθήσεων του μυοσκελετικού. Επιπλέον, η άνθηση της ανοσολογίας και η συσχέτιση του μυοσκελετικού με πιο συστηματικές επιπλοκές (οφθαλμοί, πνεύμονες κτλ) άνοιξε ένα γοητευτικό μονοπάτι στα ρευματικά νοσήματα, διευρύνοντας το διαγνωστικό και θεραπευτικό πεδίο. Ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, οι συστηματικές αγγειίτιδες, το συστηματικό σκληρόδερμα, το σύνδρομο sjogren είναι από τα πλέον γνωστά νοσήματα της ρευματολογίας.

Η εξέλιξη στη γνώση θα ήταν μάταιη εάν δεν συνοδευόταν και με τις ανάλογες θεραπείες. Και εάν στην αρχή η αντιμετώπιση των νοσημάτων ακολουθούσε τα «πέτρινα χρόνια» της ρευματολογίας (φάρμακα αναποτελεσματικά ή εξαιρετικά τοξικά), η ερμηνεία των ανοσολογικών μηχανισμών και η προσέλκυση προικισμένων επιστημόνων οδήγησε τη δεκαετία του ’90 στην επανάσταση των βιολογικών παραγόντων.

Τι είναι οι βιολογικοί παράγοντες;
Είναι μόρια (μονοκλωνικά αντισώματα) από κατάλληλα επεξεργασμένα στοιχεία ζώντων οργανισμών, που μπλοκάρουν τους μηχανισμούς φλεγμονής και την υπερδιέγερση του ανοσοποιητικού συστήματος που ευθύνονται για τα αυτοάνοσα νοσήματα. Παρά τη σημαντική αύξηση του κόστους θεραπείας, η υποχώρηση της φλεγμονής και του άλγους, καθώς και η εξάλειψη των εξωαρθρικών εκδηλώσεων (πνεύμονες, οφθαλμοί, γαστρεντερικό, νεφροί, κτλ), οδήγησαν σε βελτίωση της ποιότητας ζωής, μείωση της νεανικής –κυρίως– θνητότητας και αύξηση του παραγωγικού ιστού. Δεδομένου και του πολύ καλού προφίλ ασφάλειας, οι βιολογικές θεραπείες έγιναν γρήγορα αποδεκτές από τα συστήματα υγείας, ενώ το τεράστιο επιστημονικό πεδίο και οι αναπτυξιακές ευκαιρίες έφεραν όλο και περισσότερες εταιρείες να επενδύσουν στον τομέα αυτό. Έτσι, μετά από 30 χρόνια από τον πρώτο βιολογικό παράγοντα, η αγορά έχει κατακλυστεί από πολλά νέα μόρια που διευρύνουν τις θεραπευτικές μας επιλογές, ενώ γίνονται ακόμα πιο ασφαλή. Εκτός από τους anti-TNF α παράγοντες, στη βιολογική μας φαρέτρα έχουν προστεθεί και άλλοι αναστολείς κυτταροκινών και υποδοχέων, προσφέροντας ποικιλία στη θεραπευτική μας απόφαση.

Ποιος βιολογικός παράγοντας μου ταιριάζει;
Αυτό εξαρτάται από τη νόσο, τη σοβαρότητά της, την πιθανή προσβολή άλλων οργάνων, τι άλλες παθήσεις έχεις και τι άλλα φάρμακα παίρνεις. Τη θεραπεία την ορίζει ο ρευματολόγος, αναλύοντάς σου όλες τις παραμέτρους, και βέβαια όχι κάποιος γνωστός ή φίλος.

Τι είναι τα βιοομοειδή; Αποτελούν σύγχρονες θεραπείες;
Είναι και αυτά μονοκλωνικά αντισώματα που χρησιμοποιούν όμοια, αλλά όχι την ίδια, πρώτη ύλη με το πρωτότυπο. Για την ανάπτυξή τους, ακολουθείται παρόμοια επεξεργασία που οδηγεί σε σκεύασμα με τις ίδιες ενδείξεις και χρήσεις με το προϊόν αναφοράς. Τα βιοομοειδη είναι και αυτά, προφανώς, βιολογικοί παράγοντες. Έχουν αναπτυχθεί με σύγχρονες και εξελιγμένες τεχνικές και μάλιστα, πολλές φορές, είναι διαθέσιμα με πιο «φιλικές» συσκευές χορήγησης, δίνοντας έτσι στους γιατρούς περισσότερες αξιόπιστες θεραπευτικές επιλογές, εξίσου αποτελεσματικές και ασφαλείς με τις υπάρχουσες. 

Είναι αποτελεσματικά και ασφαλή;
Ασφαλώς ναι. Η ανάπτυξη των βιοομοειδών απαιτεί υψηλή βιοτεχνολογική τεχνογνωσία. Τα βιοομοειδή αναπτύσσονται πολλές φορές από φαρμακευτικές εταιρείες που ήδη δραστηριοποιούνται στην ανάπτυξη πρωτότυπων βιολογικών παραγόντων. Πριν κυκλοφορήσουν στη χώρα μας, έχουν εγκριθεί από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ) και δοκιμαστεί ήδη σε άλλες χώρες της Ευρώπης και διεθνώς, άρα υπάρχει γνώση και εμπειρία για την αποτελεσματικότητα και την ασφάλειά τους.

Το ανοσοποιητικό μας σύστημα είναι ο «φρουρός», αλλά δυστυχώς κάποιες φορές και η «κερκόπορτά» μας, οδηγώντας σε μια μεγάλη ποικιλία βλαβών, από ήπιες μέχρι και απειλητικές για τη ζωή. Μπορεί να μας πήρε κάποια χρόνια να το αντιληφθούμε, αλλά πλέον η γνώση και η τεχνογνωσία υπάρχουν. Οι βιολογικές θεραπείες αποτελούν τον πλέον σύγχρονο τρόπο αντιμετώπισης των αυτοάνοσων νοσημάτων. Είναι αποτελεσματικά, ασφαλή και, πάνω από όλα, ειδικά στη χώρα μας, εξαιρετικά προσβάσιμα φάρμακα στους ασθενείς, όσον αφορά στο κόστος και τη συνταγογράφηση. 

Είναι σίγουρο ότι βρισκόμαστε εν μέσω σημαντικών εξελίξεων στην ιατρική. Η ανακάλυψη των σύγχρονων θεραπειών αποτελεί το έναυσμα για περαιτέρω έρευνα και την είσοδο νέων φαρμάκων που θα ενισχύσουν το θεραπευτικό μας οπλοστάσιο. Τα βιοομοειδή μάς έδειξαν ότι ακόμα και ένα δοκιμασμένο μόριο μπορεί να εξελιχθεί και έξω από την πρωτότυπη μήτρα του, αποτελώντας μια ευχάριστη νέα θεραπευτική πρόταση.