Αυτή η κατάσταση χορήγησης βεβαιώσεων «ικανότητας για άσκηση», κυρίως από καρδιολόγους, καθιστά τη χώρα μας παγκόσμια πρωτότυπη.
Ο Σεπτέμβριος είναι συνήθως ο μήνας που σηματοδοτεί την επανεκκίνηση της ρουτίνας των δραστηριοτήτων μετά τη ραστώνη του Αυγούστου. Είναι ο μήνας που συνοδεύεται με τη γλυκιά μελαγχολία του φθινοπώρου, είναι ο μήνας έναρξης της σχολικής χρονιάς, ο μήνας εγγραφών σε πανεπιστήμια και διάφορες σχολές του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα. Είναι και ο μήνας που κάνουν συνήθως δυναμική επανεκκίνηση γυμναστήρια, gym labs, αθλητικές ακαδημίες, κολυμβητήρια.
Για τους γιατρούς αυτό σημαίνει βομβαρδισμό με αιτήματα (συνήθως κλινικά υγιών ατόμων) για χαρτάκια-βεβαιώσεις ικανότητας συμμετοχής σε αθλήματα ή προγράμματα άσκησης. Αυτή η κατάσταση χορήγησης βεβαιώσεων «ικανότητας για άσκηση», κυρίως από καρδιολόγους, καθιστά τη χώρα μας παγκόσμια πρωτότυπη και στο αντικείμενο αυτό! Έχει αναπτυχθεί μια βιομηχανία παραγωγής ιατρικών βεβαιώσεων, αμφιβόλου κλινικής αξίας, τα οποία ζητούν (γυμναστήρια και κολυμβητήρια) στα πλαίσια υποτιθέμενης νομικής κάλυψης και μη ανάληψη ευθύνης σε περίπτωση αιφνίδιου θανάτου ή σοβαρού καρδιολογικού συμβάντος στη διάρκεια άσκησης.
Όλη αυτή η μακροχρόνια ιστορία χορήγησης προ-αθλητικών ιατρικών βεβαιώσεων βασίζεται στον αδιόρατο φόβο του αιφνίδιου θανάτου κατά την άσκηση. Το να χαθεί βέβαια αιφνίδια ένας νέος άνθρωπος κατά τη διάρκεια αθλητικής δραστηριότητας στο γήπεδο, στο κολυμβητήριο, στο γυμναστήριο αποτελεί τραγικό και ιδιαίτερα τραυματικό γεγονός για την ομάδα του, την οικογένειά του, τον προπονητή ή τον γυμναστή του. Όμως ο αιφνίδιος θάνατος κατά την άσκηση προάγεται από τα ΜΜΕ, κάθε φορά που συμβαίνει κάπου στον κόσμο, ως να αποτελεί μια συχνή-καθημερινή πραγματικότητα που οπωσδήποτε έπρεπε να προβλεφθεί από τους γιατρούς.
Η αλήθεια είναι όμως εντελώς διαφορετική με βάση τα επιστημονικά δεδομένα και τους αριθμούς. Τα δεδομένα δείχνουν ότι η πιθανότητα αιφνίδιου θανάτου νέου αθλητή κατά τη διάρκεια αθλητικής δραστηριότητας είναι περίπου 1 στους 100.000 (ένας στους εκατό χιλιάδες αθλητές) σε ετήσια βάση για άτομα κάτω των 35 ετών. Περίπου 10 φορές πιο πιθανός (1 στους δέκα χιλιάδες αθλούμενους) είναι ο αιφνίδιος θάνατος σε αθλούμενους άνω των 35 ετών. Στα άτομα άνω των 35 ή πιθανότητα είναι βέβαια πολύ μεγαλύτερη, σε σχέση με νεότερα άτομα, αλλά επί της ουσίας ένα τραγικό συμβάν κατά την άθληση παραμένει γενικά εξαιρετικά σπάνιο.
Να τονίσω ότι στους άνω των 35 ετών η συνηθέστερη αιτία αιφνίδιου θανάτου είναι η αθηρωματική νόσος των στεφανιαίων αγγείων ενώ στους κάτω των 35 ετών είναι οι σπάνιες παθήσεις του καρδιακού μυ. Επίσης ποσοστό μεγαλύτερο από 30% όσων υποβάλλονται σε ρουτίνας προ-αθλητικό έλεγχο παραπέμπονται για ειδικό περαιτέρω έλεγχο. Και η έρευνα αποδεικνύει ότι ακόμη και ο προτεινόμενος ιατρικός έλεγχος δεν θα ανακαλύψει περίπου το 25% όσων βρίσκονται σε ομάδα υψηλού κινδύνου για αιφνίδιο θάνατο, δηλαδή 1 στα 4 περιστατικά δεν θα τα πιάσει ακόμη και ο ενδελεχής ιατρικός έλεγχος.
Στις ΗΠΑ μετά την εμπειρία των συστηματικών προγραμμάτων προ-αθλητικού έλεγχου οι ειδικοί έχουν αναρωτηθεί αν ο ενδελεχής κλινικός και εργαστηριακός καρδιολογικός έλεγχος δημιουργεί περισσότερα πάρα λύνει τα προβλήματα. Μάλιστα η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία (American Heart Association) δεν προτείνει καν το καρδιογράφημα (ΗΚΓ) ως μέσον ελέγχου, αντιθέτως προτείνει μια φόρμα 12 ερωτήσεων που περιλαμβάνουν κάποιες ερωτήσεις για εκδήλωση συμπτωμάτων κατά την άσκηση (πχ πόνος στο στήθος, αίσθημα ζάλης κλπ), μέτρηση της αρτηριακής πίεσης, οικογενειακό ιστορικό παθήσεων καρδιάς, ύπαρξη καρδιακού φύσηματος κατά την καρδιακή ακροαση. Τη φόρμα αυτή μπορεί να συμπληρώσει ένας γενικός γιατρός ή ένας παιδίατρος και δεν απαιτείται εκτίμηση από καρδιολόγο. Στην Ευρώπη οι οδηγίες της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας είναι πιο αυστηρές και προτείνουν ως απαραίτητο εργαλείο ελέγχου το καρδιογράφημα αλλά όχι γενικά το υπερηχογράφημα καρδιάς (triplex echo).
Στη χώρα μας γίνεται τεράστια κατάχρηση των υπερήχων καρδιάς (triplex καρδιάς) και οι περισσότεροι ασθενείς το θεωρούν ως εξέταση για κάθε περίπτωση και ηλικία
Στη χώρα μας γίνεται δυστυχώς τεράστια κατάχρηση των υπερήχων καρδιάς (triplex καρδιάς) και οι περισσότεροι ασθενείς το θεωρούν ως απαραίτητη μαζική εξέταση για κάθε περίπτωση και κάθε ηλικία, κάτι σαν το τεστ Παπανικολάου στις γυναίκες ή σαν γενική εξέταση αίματος!!!). Δεν φταίει προφανώς ο Έλληνας ασθενής αλλά η ιατρική κοινότητα που τον έχει εκπαιδεύσει έτσι. Είναι διαφορετική η αντιμετώπιση βέβαια του προ-αθλητικού ελέγχου αν έχει να κάνει κανείς με έναν ερασιτέχνη που μετέχει σε ήπιες και ψυχαγωγικού τύπου δραστηριότητες σε σχέση με έναν πρωταθλητή ή επαγγελματία της συστηματικής και έντονης άθλησης. Στην περίπτωση του ανταγωνιστικού αθλητισμού ή δραστηριότητας σε πρωταθλητικό επίπεδο τα αθλητικά σωματεία οφείλουν να εξετάζουν εξονυχιστικά τους αθλητές και θα πρέπει να αναλαμβάνουν την πλήρη ευθύνη του ιατρικού ελέγχου. Στην περίπτωση των ερασιτεχνών ήπιου ή ψυχαγωγικού αθλητισμού φαίνεται ότι οι υπερβολές σε εξονυχιστικούς ελέγχους κουράζουν και αποθαρρύνουν έτσι τη συμμετοχή σε δραστηριότητες άσκησης που είναι εξαιρετικά ωφέλιμες για την υγεία γενικότερα.
Το Υπουργείο Υγείας της χώρας μας έχει πρόσφατα καθιερώσει μιαν απλή και κλινικά χρήσιμη διαδικασία για τον προ-αθλητικό έλεγχο συστηματικά αθλουμένων (σε αθλητικούς συλλόγους) που είναι η υποχρεωτική έκδοση της κάρτας αθλητή, η κάρτα αθλητή προβλέπει κλινική εξέταση, λήψη ιστορικού και καρδιογράφημα.
Αφενός τα γυμναστήρια ζητάνε «χαρτάκια» γιατρών για νομική κάλυψη επί απροόπτου συμβάντος, αφετέρου δεν υπάρχει κανένας απόλυτος έλεγχος στα εφαρμοζόμενα προγράμματα άσκησης, στο αν υπάρχει εξατομικευμένη συνταγογράφηση άσκησης σε ειδικές ομάδες, στο αν υπάρχει εξειδίκευση για προγράμματα άσκησης σε άτομα με συγκεκριμένα ζητήματα υγείας και τελικά πόσο έμπειρο είναι το προσωπικό των γυμναστηρίων της κάθε γειτονιάς. Κανονικά έπρεπε ο κάθε ασκούμενος πελάτης σε γυμναστήριο να ζητά μια βεβαίωση για την ποιότητα του γυμναστηρίου, την ασφάλεια, την εμπειρία και την υπαγωγή του σε κάποιο σταθμισμένο σύστημα πιστοποίησης.
Γενικά υπάρχει -με ελάχιστες εξαιρέσεις- ένα ισοπεδωτικό σύστημα αντιμετώπισης των ασκούμενων στα γυμναστήρια το οποίο εξισώνει τον 65άρη που χρειάζεται μέτρια αερόβια άσκηση με τον 25άρη «φουσκωτό» που κάνει bodybuilding για αισθητικούς λόγους και φτιάχνει την εικόνα του. Άσε που τις προάλλες εξέτασα κάποιον ασθενή ο οποίος γυμνάζεται τακτικά σε ακριβό γυμναστήριο των νοτίων προαστίων και μου αποκάλυψε ότι ο γυμναστής του εκεί (αμφίβολο αν είχε καν πανεπιστημιακή εκπαίδευση φυσικής αγωγής) του ζητούσε τακτικά... να βλέπει το σάκχαρο του και άλλες βιοχημικές εξετάσεις προκειμένου να εκτιμήσει την πρόοδο του στο γυμναστήριο. Είχε ο γυμναστής τελικά αναλάβει ρόλο... γιατρού χωρις να είναι γιατρός και όλα όσα έλεγε στον πελάτη του ήσαν όλα άρες-μάρες-κουκουνάρες!
Πάνω από όλα ο κάθε αθλούμενος, ιδιαίτερα αν είναι άνω των 35 ετών, πρέπει να καταστεί υπεύθυνος απέναντι στον εαυτό του και να γνωρίζει την κατάσταση της υγείας του, να συμβουλεύεται τον γιατρό που εμπιστεύεται χωρίς να προβαίνει με δική του ευθύνη σε υπερβολικές διαγνωστικές εξετάσεις. Άλλωστε τα χαρτάκια και οι ιατρικές βεβαιώσεις, όταν δίνονται με υπευθυνότητα από τους γιατρούς, φωτογραφιζουν το εδώ και τώρα και αποφαίνονται αποκλειστικά για τα ευρήματα της συγκεκριμένης εξέτασης. Χαρακτηρισμοί του τύπου «Δύναται να ασκείται» ή «Είναι ικανός για άσκηση» δεν έχουν καμία διαχρονική αξία και επίσης παραμένουν ανεπαρκείς ως εκφράσεις με βάση το πνεύμα της απαιτούμενης βεβαίωσης. Ο γιατρός μπορεί να βεβαιώνει μόνον τα ευρήματα της εξέτασής του και τα στοιχεία του ιστορικού, αυτά μόνον και τίποτε παραπάνω.
9°
