Γιατί οι μικροσυσκευές νέας τεχνολογίας που καταγράφουν παραμέτρους της λειτουργίας του ανθρωπίνου σώματος δεν υποκαθιστούν τον γιατρό ούτε καθιστούν γιατρό τον ίδιο τον ασθενή.
Πρόσφατα σχολίαζε συνάδελφος καρδιολόγος ότι έλαβε email με χαρακτήρα επείγοντος από κάποιον ασθενή τον οποίο είχε εξετάσει (κάπου κάποτε) και του οποίου το όνομα δεν έφερε αμέσως στη μνήμη του. Το email περιείχε ένα επισυναπτόμενο αρχείο καταγραφής καρδιογραφήματος που έγινε από ρολόι χειρός νέας ψηφιακής τεχνολογίας (Apple Watch Detecting Arrhythmia) και προειδοποιούσε τον κάτοχο του ότι πιθανά παρουσιάζει μια μορφή αρρυθμίας που ονομάζεται κολπική μαρμαρυγή.
Ο συνάδελφος έψαξε το ηλεκτρονικό του αρχείο ασθενών και ανακάλυψε ότι είχε εξετάσει σχετικά πρόσφατα το άτομο αυτό στο ιατρείο του. Ήταν έναν ασθενής ετών 50 ασυμπτωματικός και είχε προσέλθει για «προληπτική» καρδιολογική εξέταση χωρίς να έχει κανέναν παράγοντα κινδύνου καρδιαγγειακής νόσου (δεν είχε υπέρταση, δεν είχε υψηλή χοληστερίνη, δεν είχε σάκχαρο, δεν ήταν καπνιστής, δεν είχε οικογενειακό ιστορικό καρδιακής νόσου, δεν είχε κανένα σύμπτωμα). Η πλήρης καρδιολογική εξέταση δεν έδειξε τίποτα παθολογικό και το καρδιογράφημα ήταν απόλυτα φυσιολογικό. Αποδείχτηκε ότι το καρδιογράφημα που κατέγραψε το νέας τεχνολογίας ρολόι έκανε τελικά λάθος στην διάγνωση. Δεν ήταν κολπική μαρμαρυγή αλλά κάποιες μεμονωμένες έκτακτες συστολές που μπορούν να συμβούν σε όλους μας. Λίγες έκτακτες συστολές μέσα σε ένα 24ωρο δεν σημαίνει καρδιολογικό πρόβλημα. Ο μέσος ενήλικας με φυσιολογική καρδιά μπορεί να παρουσιάσει αραιές έκτακτες συστολές. Οι έκτακτες συστολές συχνά πυροδοτούνται μετά από έντονο στιγμιαίο άγχος, μετά από υπερβολική κατανάλωση καφείνης και αλκοόλ, μετά γαστρική υπερφόρτωση. Ο συγκεκριμένος ασθενής πανικοβλήθηκε από το ρολόι του, το οποίο υποκατέστησε τον γιατρό του και έκανε μια εσφαλμένη διάγνωση κολπικής μαρμαρυγής. Ο καρδιολόγος, διαφώνησε με το ρολόι του ασθενή, και τον καθησύχασε ότι δεν έχει κολπική μαρμαρυγή αφού βέβαια τον υπέβαλλε σε ένα πλήρες καρδιογράφημα (12 απαγωγών) και επίσης 24ωρο Holter ρυθμού το οποίο βάζει ασφαλέστερα τη διάγνωση.
Οι νέες ψηφιακές μικροσυσκευές μπορούν σαφώς να αποτελέσουν πολύτιμο εργαλείο για την διάγνωση και τη θεραπεία των ασθενών μας. Πριν από μερικές δεκαετίες, προτού αναπτυχθεί η τηλε-ιατρική, ένας ασθενής με οξύ πρόβλημα (που ζούσε εκτός αστικών κέντρων) έπρεπε να μεταφερθεί σε ειδικό ιατρείο ή νοσοκομείο προκειμένου να γίνει η σωστή διάγνωση. Σήμερα μέσω ενός κινητού τηλεφώνου μπορεί να αποσταλούν άμεσα η εικόνα του καρδιογραφήματος, εικόνες υπερήχων, εικόνες ακτινογραφιών στον ειδικό γιατρό χωρίς να μετακινηθεί ο ασθενής. Με ένα smartphone το οποίο συνδεέται με τον κατάλληλο μετατροπέα μπορεί σήμερα να γίνει υπερηχογράφημα διαφόρων οργάνων στο κρεβάτι του ασθενή. Οι μικρού μεγέθους φορητές διαγνωστικές συσκευές αποτελούν επίσης αποτελεσματικά διαγνωστικά εργαλεία της ομάδας ειδικών γιατρών που επισκέπτονται ασθενείς στο σπίτι (βλ.SOS Ιατροί) στα πλαίσια κλήσης αντιμετώπισης επείγοντος περιστατικού.
Όμως οι μικροσυσκευές νέας τεχνολογίας που καταγράφουν παραμέτρους της λειτουργίας του ανθρωπίνου σώματος δεν υποκαθιστούν τον γιατρό ούτε καθιστούν γιατρό τον ίδιο τον ασθενή. Μπορούν να αποβούν ιδιαίτερα χρήσιμες για παρακολούθηση ασθενών που έχουν ένα ήδη διαγνωσμένο πρόβλημα το οποίο απαιτεί παρακολούθηση μέσω καταγραφών (π.χ. σε κάποιον που είναι γνωστό ότι παρουσιάζει παροξυσμούς επεισοδίων κολπικής μαρμαρυγής θα ήταν δυνητικά χρήσιμο το ρολόι apple watch detecting arrhythmia).
Δυστυχώς φαίνεται ότι οι φορητές μικροσυσκευές που καταγράφουν τον καρδιακό ρυθμό χρησιμοποιούνται μανιωδώς από άτομα τα οποία ούτε πάσχουν από καρδιολογικά προβλήματα ούτε έχουν συμπτώματα και δεν χρειάζονται ιατρική παρακολούθηση. Έχει γεννηθεί μέσω των μικροσυσκευών μια «πανδημία» παρακολούθησης των καρδιακών παλμών και της αρτηριακής πίεσης κατά τη διάρκεια συνηθισμένων δραστηριοτήτων. Κλινικά υγιείς άνθρωποι που δεν είναι αθλητές παρακολουθούν συνέχεια τους καρδιακούς παλμούς τους όταν τρώνε, όταν περπατάνε, μετά το φαγητό, όταν τρέχουν στο στατικό ποδήλατο ή στον κυλιόμενο τάπητα. Αν τους ρωτήσει κανείς για ποιο λόγο έχουν τέτοια εμμονή με τις μετρήσεις ενώ δεν έχουν πρόβλημα θα σου απαντήσουν: «Προληπτικά γιατρέ μου, για να προλάβω κάποιο πρόβλημα αύριο!!». Και βέβαια όλες αυτές οι εμμονές προκαλούν αβάσιμες ανησυχίες (πχ λόγω πολλών ή λίγων παλμών κατά την άποψη της μικροσυσκευής) σε υγιείς ανθρώπους που προσέρχονται μαζικά για εξέταση σε καρδιολογικά ιατρεία. Αυτό οδηγεί στο παγκόσμιο φαινόμενο των ημερών μας που αποκαλείται «υπερδιάγνωση» ή «υπερεξέταση» και σημαίνει συνταγογράφηση υπερβολικών εξετάσεων σε ασθενείς που δεν πληρούν κριτήρια σύμφωνα με τις επίσημες κατευθυντήριες οδηγίες. Και η παράνοια της υπερβολής σε εξετάσεις που κατευθύνεται όχι από αντικειμενικές πληροφορίες αλλά από τον «φόβο της ασθένειας» οδηγεί συχνά σε ψευδώς θετικά αποτελέσματα, χρόνιο άγχος σε οικογένειες για ασήμαντα κλινικά προβλήματα, αυξημένο κόστος περίθαλψης αλλά και (σπανιότερα) ιατρογενείς επιπλοκές λόγω πολλών ιατρικών πράξεων.
Το smart watch που κάνει διάγνωση αρρυθμίας (οι οδηγίες του κατασκευαστή το προτείνουν για την διάγνωση κολπικής μαρμαρυγής) μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να αποβεί εξαιρετικά χρήσιμο για την ανίχνευση σοβαρού προβλήματος αλλά μπορεί να αποβεί δυνητικά επικίνδυνο εργαλείο όσον αφορά μια παραπλανητική ιατρική διάγνωση. Θα απαιτηθούν στο μέλλον μεγάλες πολυκεντρικές κλινικές μελέτες (με συμμετοχή χιλιάδων ασθενών) που θα εκτιμήσουν την διαγνωστική και προγνωστική αξία του smart watch σε σχέση με την θεμελιωμένη ιατρική προσέγγιση. Ο μεγάλος κίνδυνος με τη χρήση αυτών των έξυπνων συσκευών είναι αφενός η προώθηση τους ως μαζικό προληπτικό εργαλείο αφετέρου η μετατροπή του φέροντος τη συσκευή σε γιατρό του εαυτού του. Σύμφωνα με τους φιλοσοφικά σκεπτόμενους πάνω στο μέλλον της υγείας υπάρχει εκτός από τη φωτεινή πλευρά του φεγγαριού και η σκοτεινή της πλευρά, αυτή είναι η επικίνδυνη προώθηση μιας ιατρικής αντίληψης η οποία να στοχεύει απευθείας στον καταναλωτή παραμερίζοντας τον γιατρό (consumer targeted medicine).
14°
