Κρίση Πανικού

Η Ελένη Ράντου, η γνωστή ηθοποιός, σε συνέντευξή της στην εφημερίδα «Καθημερινή» τον Μάρτιο μίλησε για τις φοβίες που της δημιουργήθηκαν μετά την εξαπάτησή της από μία πρώην συνεργάτιδά της η οποία την κατέκλεψε. Έκτοτε στις παραγωγές που αναλαμβάνει διαχειρίζεται εξ ολοκλήρου τα οικονομικά, γεγονός που πολλές φορές την αγχώνει. Ο δημοσιογράφος τη ρωτά αν αυτό το γεγονός τής προκάλεσε κρίση πανικού. Η Ράντου παραδέχεται περίπου ότι είχε φτάσει στο σημείο να μην αντέχει να βρίσκεται σε κλειστούς χώρους, καθώς νόμιζε ότι θα σταματούσε να αναπνέει. Η κρίση πανικού είναι μία συνήθης ψυχική ασθένεια που μπορεί να εμφανίσει το 2-3% του πληθυσμού. Παρά το γεγονός ότι όλοι γνωρίζουν κάποιον που πάσχει από κρίσεις πανικού, λίγοι είναι πραγματικά ενήμεροι και μιλούν ανοιχτά.

Σύμφωνα με το DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders 5th edition), το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών που εκδόθηκε το 2013 στις ΗΠΑ, η Κρίση Πανικού είναι μία απότομη αύξηση ενός έντονου φόβου ή μίας έντονης δυσφορίας η οποία κορυφώνεται μέσα σε λίγα λεπτά, με τα ακόλουθα συμπτώματα: ταχυπαλμίες, επιτάχυνση του καρδιακού ρυθμού ή πόνος στην καρδιά/ εφίδρωση/ τρέμουλο ή έντονος τρόμος / δύσπνοια ή πλάκωμα στο στήθος/ αίσθημα ασφυξίας/ πόνος στο στήθος ή δυσφορία/ ναυτία ή κοιλιακή δυσφορία/ αίσθημα ζάλης, αστάθεια, σκοτοδίνη, λιποθυμία/ ρίγη ή ξαφνικό αίσθημα ζέστης / παραισθησίες (μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα)/ αποπραγματοποίηση (αίσθημα μη πραγματικότητας) ή αποπροσωποποίηση (αίσθημα απομάκρυνσης από τον εαυτό)/ φόβος ότι χάνεις τον έλεγχο ή ότι τρελαίνεσαι/ φόβος ότι θα πεθάνεις.

Κρίση πανικού μπορεί να πάθει ένας έφηβος στα 16 του χρόνια αλλά και ένας ενήλικας στα 45 του. Πολύ σπάνια θα εμφανιστεί σε μεγαλύτερες ηλικίες. Αυτοί που προσβάλλονται συχνότερα είναι οι γυναίκες, σε ποσοστό περίπου 2:1 σε σχέση με τους άνδρες. Σύμφωνα με το DSM-5 η συχνότητα των κρίσεων μπορεί να εμφανίζεται ανά εβδομάδα, ανά μήνα ή και καθημερινά για πολλά χρόνια. Η διάρκειά τους είναι λίγα λεπτά, η αίσθηση όμως είναι τόσο έντονη που το άτομο νομίζει ότι διαρκεί αιώνες. Σε όλες τις περιπτώσεις άγχους υπάρχει μία έξαρση της συμπτωματολογίας. Ο εγκέφαλος όμως δεν αφήνει το άτομο να διαλυθεί και κινητοποιεί εκείνους τους μηχανισμούς που θα φέρουν τον οργανισμό σε πλήρη εξισορρόπηση. Η όλη διαδικασία διαρκεί 20-30 λεπτά. Ο ασθενής δεν μπορεί να αντιληφθεί τι ακριβώς του συμβαίνει με αποτέλεσμα να αναπτύσσει φοβίες και να ζει με ένα παρατεταμένο άγχος ότι θα το πάθει ξανά. Ένα στρεσογόνο περιβάλλον, μία επιβαρημένη οικογενειακή κατάσταση, μία βιολογική προδιάθεση, ένα δυσάρεστο γεγονός μπορούν να πυροδοτήσουν μία κρίση πανικού. Η ασθένεια εκδηλώνεται κυρίως σε φάσεις που το άτομο δεν είναι σε ένταση αλλά βρίσκεται σε διαδικασία σκέψης.

Όλες οι αγχώδεις διαταραχές μπορούν να αντιμετωπιστούν με ψυχοθεραπεία, με φαρμακοθεραπεία ή με συνδυασμό. Ποιος όμως είναι ο πιο σωστός τρόπος αντιμετώπισης της κρίσης ανικού; «Το σωστό είναι ό,τι ταιριάζει στον καθένα. Ως ψυχολόγος θεωρώ ότι το άτομο πρέπει να μπει σε μία διαδικασία ψυχολογικής αξιολόγησης ώστε να καταλάβουμε την προσωπικότητά του, τους παράγοντες που το οδήγησαν εκεί, και να οργανώσουμε ένα σχέδιο αποκατάστασής του. Αν δω ότι ταλαιπωρείται, θα το παραπέμψω στον ψυχίατρο για να πάρει φαρμακευτική αγωγή ώστε να δουλέψουμε καλύτερα μαζί. Πολλοί είναι αρνητικοί στη χρήση φαρμάκων, κάποιοι όμως τα προτιμούν. Η φαρμακευτική αγωγή είναι μία εύκολη λύση, καθώς χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια το άτομο παίρνει ένα χάπι που ρυθμίζει το συναίσθημά του και μειώνει το άγχος του. Η αγωγή μπορεί να διαρκέσει από 6 μήνες μέχρι 2-3 χρόνια. Κόβοντας τα χάπια το άτομο για μεγάλο χρονικό διάστημα δεν θα έχει πρόβλημα αλλά, αν του συμβεί ένα γεγονός που μπορεί να το αγχώσει, ενδέχεται να εμφανίσει πάλι τα ίδια συμπτώματα» λέει η Παρρησία Σαλεμή, Ψυχολόγος και Πρόεδρος του Πανελλήνιου Ψυχολογικού Συλλόγου.

Αυτή τη στιγμή στο διαδίκτυο κυκλοφορεί ένα video-καμπάνια με σκοπό να δείξει ότι τα προβλήματα ψυχικής υγείας είναι κοινά σε όλους. Σήμερα, εννέα στους δέκα ανθρώπους που τα βιώνουν λένε ότι έχουν αντιμετωπιστεί αρνητικά. Αυτό, σύμφωνα με την καμπάνια η οποία οργανώνεται από τα φιλανθρωπικά ιδρύματα Mind και Rethink Mental Illness, μπορεί να είναι χειρότερο κι από τα ίδια τα συμπτώματα. Το πρόγραμμα «Time to Change» καλεί τους Βρετανούς να ακούσουν όσους υποφέρουν από ψυχικές ασθένειες λέγοντάς τους ότι δεν είναι τόσο δύσκολο όσο φαίνεται. «Στην Ελλάδα, αν και η έκφραση “κρίση πανικού” χρησιμοποιείται διαδεδομένα, υπάρχει ελάχιστη πληροφόρηση και παιδεία για το τι ακριβώς είναι» μας λέει η κ. Σαλεμή. Πολλές φορές χρησιμοποιούμε τις λέξεις χωρίς να γνωρίζουμε τη σημασία τους. Όταν όμως ξέρουμε τι λέμε, συνήθως το κάνουμε για να στιγματίσουμε και να πούμε ότι αυτός είναι άρρωστος.

Η Ελλάδα της κρίσης, θα έλεγε κανείς, αποτελεί σημαντικό περιβάλλον ανάπτυξης ψυχικών ασθενειών, όπως η κρίση πανικού.

«Μετά την οικονομική κρίση μπορεί τα περιστατικά να αυξήθηκαν, ωστόσο η ασθένεια αυτή υπήρχε και στο παρελθόν. Το άγχος είναι κάτι που μας συνοδεύει έτσι κι αλλιώς. Σήμερα οι κρίσεις πανικού είναι πολύ πιθανόν να έχουν ενταθεί λόγω της έλλειψης ενημέρωσης και περίθαλψης αλλά και της απουσίας ψυχολόγων. Η οικονομική κρίση είναι άλλος ένας παράγοντας. Δεν είναι η κύρια αιτία που θα προκαλέσει μία κρίση πανικού γιατί, αν είσαι ισορροπημένος δεν είναι τα χρήματα που σε κάνουν ευτυχισμένο» προσθέτει η κ. Σαλεμή.

«Είμαι η Τ., 32 χρονών, μεγάλωσα στην Αθήνα και δουλεύω ως ιδιωτική υπάλληλος. Το 2007 έχασα την αδερφή μου από καρκίνο. Το θάνατό της τον αντιμετώπισα απασχολώντας τον εαυτό μου με διάφορα χόμπι. Ένα φθινοπωρινό βράδυ του 2009 ξάπλωσα για να κοιμηθώ και τότε ήταν που ένιωσα για πρώτη φορά την καρδιά μου να χτυπά έντονα. Προσπάθησα να ηρεμήσω, αλλά δεν μπορούσα. Πήγα στο δωμάτιο των γονιών μου και τους είπα τι συμβαίνει. Η μητέρα μου, που είναι κατά των χαπιών, μου πρότεινε να πάρω ένα λεξοτανίλ. Προτίμησα να πιω ένα χαμομήλι. Τις επόμενες μέρες ήμουν ήρεμη, γεγονός που με έκανε να πιστέψω ότι αυτό που είχα πάθει είχε περάσει. Παρόλα αυτά σκέφτηκα να πάω σε ψυχολόγο. Πήρα δυο τρία τηλέφωνα, βρήκα έναν ειδικό και έκλεισα ραντεβού μαζί του. Καθώς περνούσαν οι μέρες άρχισα να το μετανιώνω γιατί αισθανόμουν καλύτερα. Την τρίτη εβδομάδα όμως, που είχα κανονίσει το ραντεβού, άρχισαν πάλι οι ταχυπαλμίες. Νόμιζα ότι τρελαινόμουν. Με το που έδυε ο ήλιος και έπεφτε το σκοτάδι, μου χαλούσε η διάθεση. Δεν ήθελα να μένω μόνη στο δωμάτιο και προτιμούσα να βρίσκομαι συνέχεια ανάμεσα σε κόσμο για να ξεχνιέμαι. Όταν έφτασε η ώρα του ραντεβού, μπήκα στο γραφείο του γιατρού και άρχισα να κλαίω. Εκείνος με καθησύχασε και μου εξήγησε τι ακριβώς μου συμβαίνει. Θυμάμαι ότι για μεγάλο χρονικό διάστημα είχα αναπτύξει κάποιες φοβίες, π.χ. δεν ήθελα να μπαίνω στο μετρό ή στο αεροπλάνο. Ωστόσο, πίεζα τον εαυτό μου και το τολμούσα. Όταν έβλεπα στην τηλεόραση κάποια αρνητική είδηση θεωρούσα ότι θα συμβεί και σε μένα. Οι συνεδρίες με τον ειδικό κράτησαν περίπου 1 με 1,5 χρόνο. Στην αρχή πήγαινα μία φορά την εβδομάδα, μετά μία φορά το μήνα και τώρα πηγαίνω μία φορά το χρόνο. Ποτέ δεν αισθάνθηκα άσχημα για αυτό που συνέβη. Το συζητούσα ανοιχτά στο κοινωνικό μου περιβάλλον. Μάλιστα, όσες φορές ανέφερα ότι πήγα σε ψυχίατρο, πολλοί μου ζήτησαν το τηλέφωνό του. Τώρα πια, με πιάνει καμιά φορά ένα άγχος αλλά έχω μάθει να το διαχειρίζομαι. Στην αρχή φοβόμουν και ανησυχούσα ότι θα το πάθω ξανά. Ταχυπαλμίες έχω νιώσει πολλές φορές αλλά δεν ήταν σαν εκείνη την πρώτη φορά».

«Είμαι η Ψ., 36 χρονών, ελεύθερος επαγγελματίας και ζω στην Αθήνα. Την πρώτη φορά που έπαθα κρίση πανικού ήταν στα 17 μου. Είχα αλλάξει σχολείο και προετοιμαζόμουν για τις εξετάσεις σε μία δέσμη που δεν ήθελα. Ήμουν αρκετά δυστυχής. Για μεγάλο χρονικό διάστημα αισθανόμουν παγιδευμένη και δεν ήξερα πώς να ξεφύγω, με αποτέλεσμα να έχω ζαλάδες, έντονες ταχυπαλμίες και να είμαι υπό την επήρεια ενός ανεξήγητου φόβου και πανικού. Τότε δεν ήξερα τι είχα. Το αναγνώρισα αργότερα, όταν είχα μάθει πια τι είναι η κρίση πανικού. Σε εκείνη τη φάση καλούσαμε το γιατρό, ο οποίος μου έπαιρνε το σφυγμό, μου έλεγε ότι δεν έχω τίποτα κι ότι όλα οφείλονται στο άγχος για τις εξετάσεις. Θυμάμαι χαρακτηριστικά ότι έτρωγα πολύ και είχα πάρει αρκετά κιλά. Αυτή η κατάσταση κράτησε δυο μήνες. Έδωσα εξετάσεις και πέρασα στο πανεπιστήμιο μιας επαρχιακής πόλης, όπου πήγα χωρίς τη θέλησή μου. Τον πρώτο χρόνο των σπουδών μου ήμουν καλά αλλά τον δεύτερο άρχισα πάλι να έχω αυτές τις κρίσεις. Το πρόβλημά μου ήταν ότι δεν μπορούσα μιλήσω σε κανένα για αυτό που μου συνέβαινε. Τότε ήταν που σταμάτησα να τρώω και να μη βγαίνω από το σπίτι. Αδυνάτισα και βρέθηκα σε πολύ άσχημη κατάσταση. Όλα αυτά έκαναν την οικογένειά μου να με πάρει επιτέλους στα σοβαρά. Ο πατέρας μου πήρε την πρωτοβουλία και με πήγε σε μία ψυχολόγο. Την επισκέφθηκα 4 φορές αλλά δεν ήμουν σε θέση να κάνω θεραπεία – ήμουν σαν ρομπότ. Το μόνο που της είχα πει ήταν ότι θέλω να αλλάξω σχολή. Εκείνη θεώρησε ότι αυτό είναι το πρόβλημά μου, οι γονείς μου πείστηκαν και έτσι επέστρεψα στο σπίτι μου. Για τρεις μήνες δεν είχα καμία κρίση αλλά αισθανόμουν ένα υπόγειο άγχος. Τελικά, συνέχισα τις σπουδές στο εξωτερικό. Εκεί γνώρισα έναν άνδρα, ερωτευτήκαμε και μείναμε μαζί 2 χρόνια. Στο δεύτερο χρόνο, όμως, η σχέση μας άρχισε να παρουσιάζει προβλήματα. Ταυτόχρονα, εγώ έκανα το διδακτορικό μου, γεγονός που με έκανε να πιέζομαι. Τότε ήταν που άρχισα να βιώνω τις πιο έντονες κρίσεις πανικού – καθημερινές, συνεχόμενες και κράτησαν για μήνες. Ήταν η χειρότερη περίοδος της ζωής μου. Είχα πάει σε όλους τους γιατρούς κι όλοι μου έλεγαν ότι έχω άγχος. To βίωνα πολύ μοναχικά – δεν μπορούσα να τα πω σε κανένα, ούτε καν στο σύντροφό μου. Δεν είχα συνηθίσει να λέω σε κάποιον ότι έχω πρόβλημα. Μόνη μου πήρα την απόφαση να δω ψυχολόγο. Πήγα πρώτα στον ψυχολόγο του πανεπιστημίου μου, ο πρώτος που διέγνωσε ότι έχω κρίσεις πανικού και anxiety disorder. Οι περισσότεροι γιατροί που είχα δει μου χορηγούσαν αγχολυτικά και ηρεμιστικά αλλά εγώ δεν τα έπαιρνα γιατί φοβόμουν. Ταλαιπωρήθηκα πολύ μέχρι να βρω έναν ψυχολόγο που να ταιριάζουμε. Τελικά βρήκα μία ψυχολόγο στην Αθήνα που με βοήθησε πολύ. Οι κρίσεις άρχισαν να υποχωρούν μετά από τα 2-3 χρόνια θεραπείας. Αναγνωρίζω πια τι είναι αυτό που μου συμβαίνει και ξέρω πώς να το διαχειριστώ. Οι κρίσεις ξεσπούν κυρίως όταν είμαι ζορισμένη. Το τελευταίο δίμηνο υπέφερα από κρίσεις πανικού. Πήγα 4 φορές στην ψυχολόγο. Πλέον μπορώ να μιλήσω ανοιχτά στους φίλους μου. Όποιος έχει πάθει κρίση πανικού, πρέπει να βρει έναν καλό ψυχοθεραπευτή. Εγώ κουράστηκα πολύ μέχρι να βρω κάποιον, για αυτό θα ήθελα να τους πω να μη σταματήσουν να προσπαθούν. Η κατάστασή μου ήταν οξεία. Για έναν ολόκληρο χρόνο έκανα μόνο ψυχοθεραπεία – δεν μπορούσα να εργαστώ. Σε αυτή τη φάση με υποστήριξαν οι γονείς μου, ήμουν πολύ τυχερή. Ένας συνδυασμός ψυχοθεραπείας και χαπιών ίσως είναι αποτελεσματικός. Δεν έχω αποκλείσει ότι ίσως χρειαστεί να πάρω χάπια στο μέλλον. Κανένας δεν πρέπει να ταλαιπωρείται».

«Είμαι ο Χ., 33 χρονών, και υποφέρω από κρίσεις πανικού τα τελευταία 6 χρόνια. Το πρώτο σοβαρό επεισόδιο συνέβη στην ηλικία των 27 χρονών. Γενικότερα σαν άνθρωπος ήμουν αρκετά μελαγχολικός. Σε μικρότερη ηλικία είχα επισκεφθεί ψυχολόγο, όμως τότε δεν ήμουν εξοικειωμένος με την ιδέα της ψυχοθεραπείας. Εκείνη την περίοδο είχα πάρει προαγωγή στη δουλειά, στην προσωπική μου όμως ζωή τα πράγματα δεν πήγαιναν καλά. Είχα χωρίσει με τη σύντροφό μου, με την οποία συγκατοικούσαμε. Μέσα σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα άρχισαν να αλλάζουν οι σταθερές της ζωής μου. Το πρώτο σύμπτωμα εμφανίστηκε ξαφνικά ένα βράδυ Κυριακής, μπροστά στον υπολογιστή. Ένιωσα έναν ανεξήγητο πόνο στο στέρνο ο οποίος δεν κόπασε για τις επόμενες δύο μέρες. Ακολούθησαν αϋπνίες. Όλα αυτά ήταν πρωτόγνωρα για μένα και δεν ήξερα πώς να τα αντιμετωπίσω. Άρχισα να πίνω αλκοόλ και να καπνίζω χόρτο γιατί πίστευα ότι με αυτούς τους τρόπους θα μπορούσα να ηρεμήσω. Αυτό όμως που ένιωθα, δεν κατευναζόταν. Αντίθετα κορυφωνόταν, με αποτέλεσμα να μην μπορώ να βγω από το σπίτι. Πήγαινα στη δουλειά και φοβόμουν να μπω στο γραφείο. Νόμιζα ότι είχα τρελαθεί, το μυαλό μου είχε ξεφύγει. Το χειρότερο που μου είχε συμβεί –ίσως το ομορφότερο που έχω ζήσει από την άλλη– ήταν τα συναισθήματα αποπροσωποποίησης και αποπραγματοποίησης. Θεωρώ ότι πολύς κόσμος έχει νιώσει κάτι τέτοιο αλλά όχι σε τόση ένταση. Δεν ήξερα ποιος είμαι, πού είμαι και αν ζω. Ήταν σαν να έβλεπα τη ζωή μου μέσα από όνειρο. Γρήγορα πήρα την απόφαση να πάω σε ψυχίατρο και σε ψυχολόγο. Όσο έκανα συνεδρίες, οι κρίσεις πανικού συνεχίζονταν. Δεν ήμουν από τους τυχερούς που τους έτυχαν 2 ή 3 επεισόδια στη ζωή τους. Ζούσα για αρκετά χρόνια σε μία μόνιμη διαταραχή πανικού. Μία Πέμπτη πρωί πέρασα έξω από το γραφείο, το κοίταξα και είπα στον εαυτό μου ότι δεν θα μπω μέσα. Ανέβηκα σε ένα λεωφορείο και επέστρεψα στην πόλη μου. Τα παράτησα όλα, ό,τι είχα χτίσει το διέλυσα σε μία ημέρα. Για έξι μήνες δεν βγήκα από το σπίτι. Δεν αναγνώριζα κανέναν, ούτε καν τους δικούς μου ανθρώπους. Έπεφτα να κοιμηθώ και ούρλιαζα. Καθόμουν για ώρες στην ταράτσα του σπιτιού και σκεφτόμουν την αυτοκτονία. Δεν ήθελα να βλέπω μαχαίρια γιατί φοβόμουν ότι θα έκανα κακό στον εαυτό μου. Άλλαξα 3 ψυχολόγους και 4 ψυχιάτρους. Για πολλούς μήνες έπαιρνα ένα συνδυασμό από 3 διαφορετικά χάπια (αντικαταθλιπτικά, αγχολυτικά και υπνωτικά). Νόμιζα ότι θα ζήσω σαν τρελός. Μετά από 6 μήνες έκανα την πρώτη βόλτα έξω από το σπίτι και μετά από 8 μήνες μπόρεσα να βρω μία υποτυπώδη δουλειά. Δεν μπορείς να το αντέξεις αυτό το πράγμα. Πονάει πολύ. Πρέπει κάποιος να σε βοηθήσει, αλλά κι εσύ πρέπει να βοηθήσεις τον εαυτό σου. Εγώ δεν είχα τη δύναμη αλλά με βοήθησαν κάποιοι φίλοι, η οικογένειά μου και ο ψυχοθεραπευτής μου. Σιγά-σιγά άρχισα να επανέρχομαι σε μία φυσιολογική κατάσταση. Με έχει πιάσει άλλες δυο φορές από τότε. Πλέον αναγνωρίζω την αιτία που μπορεί να το προκαλέσει – σε μένα έχει να κάνει κυρίως με την εργασία και το γυναικείο φύλο. Η κρίση πανικού είναι κάτι πολύ προσωπικό, καθώς ο καθένας το βιώνει διαφορετικά. Πιστεύω ότι το παθαίνουν άνθρωποι με ευαισθησίες και ανησυχίες – τα γουρούνια δεν παθαίνουν τίποτα. Σήμερα συνεχίζω την αγωγή, η οποία κάποια στιγμή θα λάβει τέλος».

Το βιβλίο της Ελένης Σταματούκου «Μπλε» κυκλοφορεί από την Athens Voice Books

Εικονογράφηση: Νίκος Λαγός