Η παχυσαρκία και οι επιπλοκές της

Από την εποχή του Ιπποκράτη το υπερβάλλον βάρος αναγνωριζόταν ως ένας σημαντικός παράγοντας νοσηρότητας. Με μοναδικό διαγνωστικό όπλο την παρατήρηση, ο Ιπποκράτης κατέγραψε ότι «ο αιφνίδιος θάνατος είναι πιο συνηθισμένος στα παχύσαρκα άτομα απ' ότι στα αδύνατα». Επίσης, από τους ρωμαϊκούς χρόνους υπάρχουν αναφορές που συνδέουν την παχυσαρκία με την υπνηλία και την άπνοια ύπνου, ενώ αναφέρονται σε περιπτώσεις ανθρώπων που πέθαναν από υπερβολικό βάρος.

Στις μέρες μας είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι η παχυσαρκία όπως αυτή προσδιορίζεται από τον δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ = Βάρος Kgr / Ύψος m2) άνω του 28kg/m2, αποτελεί μια νόσο η οποία εμφανίζει σημαντικές επιπλοκές, που οφείλονται τόσο σε μεταβολικά όσο και σε ανατομικά αίτια. Πιο συγκεκριμένα, ο αυξημένος σπλαχνικός λιπώδης ιστός στα άτομα με παχυσαρκία αποτελεί μια ισχυρή πηγή φλεγμονωδών ενώσεων, που ονομάζονται κυττοκίνες, και οι οποίες εμπλέκονται στην παθοφυσιολογία πολλών καρδιομεταβολικών νοσημάτων αλλά και κακοηθειών, αναφέρει ο δρ. Ιωάννης Ντούπης Παθολόγος Διαβητολόγος, Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Υπεύθυνος Διαβητολογικού Ιατρείου Όμιλος Ιατρικού Αθηνών, Κλινική Παλαιού Φαλήρου.

Ένα από τα σημαντικότερα μεταβολικά νοσήματα που συσχετίζεται με την παχυσαρκία είναι ο Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 2, ο οποίος επηρεάζει περί το 9,9% του ενήλικου πληθυσμού στην Ευρώπη και το 9,6% του πληθυσμού στη χώρα μας και δύναται να οδηγήσει σε σοβαρές μικροαγγειακές και μακροαγγειακές επιπλοκές. Ο όρος «Diabesity» (Diabetes - Obesity) περιγράφει με τον καλύτερο τρόπο τη στενή συσχέτιση του υπερβάλλοντος σωματικού βάρους με την εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη, ενώ τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται, σε παγκόσμιο επίπεδο, παράλληλη αύξηση διαβήτη - παχυσαρκίας, με την τάση αυτή να λαμβάνει διαστάσεις επιδημίας.

Πρόσφατη πληθυσμιακή μελέτη στο Ηνωμένο Βασίλειο έδειξε ότι δείκτης μάζας σώματος της τάξεως του 30-35 kg/m2 συσχετίζεται με πενταπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2. Ο κίνδυνος αυτός εκτοξεύεται στο δωδεκαπλάσιο για άτομα με δείκτη μάζας σώματος 40-45kg/m2. Η απώλεια σωματικού βάρους με την εφαρμογή μιας ισορροπημένης δίαιτας αρνητικού θερμιδικού ισοζυγίου, έχει αποδειχτεί ότι συσχετίζεται με ελάττωση της συγκέντρωσης του σπλαχνικού λίπους, την ελάττωση του καρδιαγγειακού κινδύνου, καθώς και ύφεση του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2.

Μελέτες παρατήρησης στις οποίες συμμετείχε μεγάλος αριθμός ατόμων έδειξαν ότι η παχυσαρκία αποτέλεσε τον ισχυρότερο προγνωστικό παράγοντα εμφάνισης στεφανιαίας νόσου, εμφράγματος του μυοκαρδίου, αλλά και ισχαιμικού αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου, ανεξάρτητα από την ηλικία, το φύλο, την εθνικότητα, αλλά και το κάπνισμα. Ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι ακόμα και η κατανομή του λίπους στο σώμα φαίνεται να συμβάλλει ανεξάρτητα στον κίνδυνο της στεφανιαίας νόσου, γεγονός το οποίο πιθανώς να οφείλεται στο ότι η έκτοπη εναπόθεση σπλαχνικού λίπους προάγει τη χρόνια συστηματική φλεγμονή, η οποία έχει αποδειχθεί ότι συμμετέχει σε όλα τα στάδια της αθηροσκλήρωσης. Εξάλλου, η κοιλιακή παχυσαρκία αποτελεί το κυριότερο χαρακτηριστικό του «μεταβολικού συνδρόμου», το οποίο έχει αποδειχτεί ότι αυξάνει σημαντικά τον καρδιαγγειακό κίνδυνο.

Εκτός από τα καρδιαγγειακά προβλήματα, η παχυσαρκία σχετίζεται με σημαντικά νοσήματα του γαστρεντερικού συστήματος. Τα κυριότερα είναι η λιπώδης διήθηση του ήπατος –η οποία σε προχωρημένα στάδια μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε ηπατική κίρρωση–, η χολολιθίαση, η χρόνια γαστρίτιδα, η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, καθώς και κάποιες μορφές καρκίνου.

Επιπλέον, μια από τις ιδιαίτερα συχνές επιπλοκές της παχυσαρκίας, η οποία συχνά υποδιαγιγνώσκεται αλλά αποτελεί ένα πρόβλημα το οποίο επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής, είναι η υπνική άπνοια, που αναγνωρίζεται ως παράγοντας κινδύνου για καρδιαγγειακά επεισόδια, αρρυθμίες, υπνηλία, διαταραχές της συμπεριφοράς, κατάθλιψη, διαταραχές της σεξουαλικότητας, καθώς και μειωμένη κοινωνικότητα ή εργασιακή απόδοση.

Τέλος, δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε τη σημαντική επίπτωση της παχυσαρκίας στο μυοσκελετικό σύστημα, καθώς δύναται να προκαλέσει σημαντικές και ιδιαίτερα επώδυνες καταστάσεις όπως είναι η οστεοαρθρίτιδα των γονάτων, η σπονδυλαρθρίτιδα και η αρθρίτιδα των ισχίων, καταστάσεις που περιορίζουν σημαντικά τόσο την κινητικότητα όσο και τη δυνατότητα αυτοφροντίδας.

Συμπερασματικά, η παχυσαρκία, η οποία παγκοσμίως πλέον αναγνωρίζεται ως νόσος, συνοδεύεται από πληθώρα σοβαρών επιπλοκών και αν δεν αντιμετωπισθεί εγκαίρως, με την πάροδο του χρόνου μπορεί με ποικίλους τρόπους να περιορίσει σημαντικά την ποιότητα της ζωής των ανθρώπων.