«Αν ήξερα»: Η νέα καμπάνια για τη σεξουαλική αγωγή είναι ό,τι θα θέλατε να γνωρίζει το παιδί σας

«Αν ήξερα, ίσως δεν θα έμενα έγκυος στα 15 μου». «Αν ήξερα, ίσως να μην ένιωθα ντροπή για το ποιος είμαι». «Αν ήξερα, ίσως να αναγνώριζα τη βία ως βία και όχι ως αγάπη». Τι είναι όλα αυτά, εκτός από αληθινές, κάποτε πραγματικά σπαρακτικές, μαρτυρίες ανθρώπων; Μπορεί ένα πικρό, ίσως και φρικτό βίωμα, να γίνει το περιεχόμενο μίας πραγματικά φιλόδοξης εκστρατείας για τη λειψή και απολύτως περιφρονημένη ολοκληρωμένη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στην Ελλάδα; Αυτό ακριβώς.

Επειδή, απ’ ό,τι φαίνεται –κι ας έχουμε 2024, κι ας υποτίθεται ότι μπήκε η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στα σχολεία- ο δρόμος για να αποσυνδεθεί η αναγκαιότητα αυτού του μαθήματος από το σεξ, από τα κρεβάτια μας, από κάτι βρώμικο στο φαντασιακό μας είναι ακόμη και μακρύς και ολισθηρός, πέντε οργανισμοί –από Ελλάδα, Κύπρο και Αμερική (Advocates for Youth - ΗΠΑ και συμμετέχουν ως εταίροι οι ΩΣ ΑΙΔΩ, Α.ΞΕ.Π.Τ, Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού - Ελλάδα και ο Κυπριακός Σύνδεσμος Οικογενειακού Προγραμματισμού- Κύπρος)- οραματίστηκαν μία διαφορετική εκστρατεία αφύπνισης με στόχο την προστασία και την ευημερία παιδιών και εφήβων.

Το ζητούμενο ήταν πάνω κάτω αυτό που αναβοσβήνει στο μυαλό όλων μας, κάθε φορά που προκύπτει μια νέα τραγική είδηση εμφυλης βίας: ότι δεν περισσεύει καμιά, ότι δεν αντέχουμε ούτε ένα περιστατικό ακόμα ανήλικης βίας ή βιασμών, ότι είναι πληγή στο σώμα της κοινωνίας το bullying σε ΛΟΑΤΚΙ+ ή τρανς άτομα, ότι δεν είναι δυνατόν στο 2024 να υπάρχουν εγκυμοσύνες ανηλίκων που καταλήγουν σε εγκλήματα...

Κάπως έτσι αυτοί οι 5 οργανισμοί ξεκίνησαν μια συνεργασία που διεκδικεί πιο μαχητικά από ποτέ τη διασφάλιση του δικαιώματος των παιδιών, για πρόσβαση σε έγκυρη πληροφόρηση σε θέματα σεξουαλικής αγωγής. Το αποτέλεσμα αυτής ακριβώς της συνεργασίας είναι από σήμερα στον «αέρα» με τον τίτλο «Αν ήξερα», στο διαδίκτυο και στα κοινωνικά δίκτυα, απευθύνεται σε ενήλικα άτομα με στόχο να τους προβληματίσει και να αναδείξει την ελλιπή, ή πολλές φορές απούσα πληροφόρηση σε ζητήματα σημαντικά που αφορούν, και καθορίζουν τόσο την παιδική, αλλά και ενήλικη ζωή μας και τις επόμενες εβδομάδες θα τη δούμε να τρέχει σε όλο το φάσμα των ελληνικών media και παρουσιάζει η AthensVoice.

Καθώς, η πρωτοβουλία υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος AMAZE (Expanding Comprehensive Sexuality Education Resources in Greece and Cyprus), με υποστήριξη από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), ήρθαμε σε επαφή με τη Νιόβη Μιχαλοπούλου, PsyD, κλινική ψυχολόγο / ψυχοθεραπεύτρια και συνιδρύτρια της οργάνωσης «ΩΣ ΑΙΔΩ», η οποία πρακτικά λειτουργεί ως συνεκτικός δεσμός και πηγή έμπνευσης της ομάδας που «τρέχει» το πρόγραμμα.

Η ίδια, δραστηριοποιούμενη χρόνια στο πεδίο, ενθουσιώδης και κυρίως γνώστρια των ελλείψεων σε ό,τι αφορά ελληνόφωνο οπτικοακουστικό υλικό για τη σεξουαλική αγωγή, κατάλληλου τόσο για παιδιά όσο και ενήλικες, είχε μερικές εξαιρετικά ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις, τόσο για την άρνηση αρκετών ελληνικών οικογενειών να επιτρέψουν στα παιδιά τους πρόσβαση σε αυτή τη γνώση, αλλά και για τα όσα συμβαίνουν στο εξωτερικό.

Στην Ελλάδα μηνύουν τον εκπαιδευτικό που αποκαλεί τα γεννητικά όργανα με το όνομά τους μέσα στην τάξη, κατά τη διάρκεια ενός μαθήματος σεξουαλικής εκπαίδευσης

«Κατ΄αρχάς, ας ξεκινήσουμε με το ότι είναι τραγικό, όχι απλώς θλιβερό, το γεγονός ότι στις βόρειες χώρες οι δείκτες σεξουαλικής υγείας είναι υψηλοί και στη χώρα μας χαμηλότατοι. Σε ό,τι με αφορά, το θέμα άρχισε να με απασχολεί, όταν ο γιος μου με ρώτησε ‘τι είναι sex-shop’ και δεν ήξερα πώς να προσεγγίσω την απάντηση. Με σόκαρε η ανεπάρκειά μου ως μητέρα και άρχισα να διαβάζω. Ανακάλυψα πόσα πράγατα δεν γνώριζα και συνειδητοποίησα ότι αν ήξερα ως παιδί κάποια πράγματα θα είχα αποφύγει πολλές κακοτοπιές μεγαλώνοντας. Φυσικά δεν είχα ένα πρότυπο επικοινωνίας γι’ αυτά τα θέματα, καθώς ούτε οι δικοί μου γονείς είχαν ανοίξει κάποια κουβέντα», αναφέρει η Νιόβη Μιχαλοπούλου.

Εξηγώντας το υπόβαθρο της«ΩΣ ΑΙΔΩ» (σ.σ.: ας σημειωθει ότι αιδώς στα αρχαία ελληνικά δεν σημαίνει ντροπή με τον τρόπο που χρησιμοποιείται, αλλά σεβασμός προς τους θεσμούς και άλλους) και της εκστρατείας που μόλις ξεκίνησε, λέει ότι «ενώ υπάρχουν λίγοι οργανισμοί που ασχολούνται με επιμέρους θέματα αναφορικά με τη σεξουαλικότητα -θέματα που αφορούν τη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, την ισότητα των φύλων, την προστασία γυναικών και παιδιών από την κακοποίηση, τη συναίνεση, κ.λπ) δεν υπήρχει ένας οργανισμός - ομπρέλα που να ενώνει αυτες τις δυνάμεις και να λειτουργεί ως πολλαπλασιαστής της γνώσης και των υπαρχόντων εργαλείων και εκπαιδευτών σεξουαλικης αγωγής.

Για την ίδια, ήταν καθοριστική η γνωριμία της με γυναίκες όπως η Μαργαρίτα Γερούκη, η Έλενα Σκαρπίδου και η Μαρία Πατεράκη, που κάθε μια τους είχε τη δική της διαδρομή, εκπαιδεύοντας μαθήτριες και μαθητές, όλων των ηλικιών, μιλώντας σε γονείς, εκπαιδεύοντας εκπαιδευτικούς, βγαίνοντας στα ΜΜΕ, ακτιβιστικά πια για την αναγκαιότητα ολοκληρωμένης σεξουαλικής εκπαίδευσης στα σχολεία.

«Εμπνεύστηκα από τον οργανισμό της Γερούκη, όπου τέσσερις εκπαιδευτικοί κάνουν καταπληκτικό έργο - το Παίζοντας με τον Φρίξο, για την σεξουαλική αγωγή παιδιών πρώτης σχολικής και προσχολικής ηλικίας- που στην Ελλάδα δεν έχει αξιοποιηθεί καθόλου. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά το ακριβώς αντίθετο. Στην Ελλάδα, ένας γονιός ήταν ικανός να τρέχει αυτούς τους ανθρώπους στα δικαστήρια, επειδή είπαν τα γεννητικά όργανα μέσα στην τάξη με το όνομά τους..!».

Υγεία είναι το να μιλάς στα παιδιά σου ανοιχτά από νωρίς

Πώς δημιουργήθηκαν τα 17 βίντεο της εκστρατείας που αντιστοιχού σε 17 κατηγορίες μαθημάτων; «Πάντα επισημαίνω την ανάγκη μας να μιλάμε από νωρίς και ανοιχτά με τα παιδιά μας, όμως, η δυσκολία να ανοίξει αυτή η κουβέντα είναι πάντα παρούσα. Χρησιμοποιούσα τα βιντεάκια της ΑΜΑΖΕ ούτως ή άλλως στις εκπαιδεύσεις μου κι ας ήταν στα αγγλικά και ο κόσμος τα λάτρευε. Έτσι, ήρθα σε επαφή με αυτό τον οργανισμό. Η ΑΜΑΖΕ είναι ένα project ενός πολύ μεγαλύτερου οργανισμού, των Advocates for Youth και ο δικός του στόχος είναι να αναπαράγονται σε διάφορες γλώσσες και κουλτούρες βιντεάκιασεξουαλικής αγωγής. Σε συνεργασία με τους Advocates σχεδιάσαμε ένα πρόγραμμα προσαρμογής στα ελληνικά 17 πολυ συγκεκριμένων βίντεο animation, που το καθένα συνοδεύεται από ένα σχέδιο μαθήματος έτσι ώστε να καταφέρουμε να μπούμε στα σπίτια παρακάμπτοντας τις δυσκολίες που έχουν οι γονείς να μιλήσουν για αυτά τα θέματα και υποστηρίζοντας τους με το υλικό, και το σημαντικότερο- χτίζοντας ένα πολύ βασικό αρχείο με 21 συνολικά video σεξουαλικής αγωγής για παιδιά 9-14,  και για τους εκπαιδευτικούς που μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν αυτά ελεύθερα αν θέλουν να τρέξουν ένα τέτοιο πρόγραμμα μες στην τάξη τους. 

Με την υποστήριξη του Iδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), έχουμε την ευκαιρία όχι μόνο να δημιουργήσουμε όλο αυτό το υλικό αλλά και να το διαδώσουμε φέρνοντας κι άλλους ανθρώπους κοντά μας να δυναμώσουμε τη φωνη μας. Αυτή τη στιγμή έχουν έρθει στον οργανισμό μια ομάδα περίπου 10 ατόμων, είναι όλες εθελόντριες, κάποιες πιο μικρές που θέλουνε να βοηθήσουνε με τα socialmedia κάποιες πιο μεγάλες που βοηθάνε στο χτίσιμο του οργανισμού. Μας έχουν αγκαλιάσει άτομα τα οποία βρίσκονται στον χώρο του θεάματος, Influencers που βγαίνουν μπροστά με το έργο μας. Και αυτό με κάνει να πιστεύω ότι με μία μικρή αλλαγή αλλά όλοι μαζί μπορούμε να πούμε πια ‘φτάνει’». 

Πόσο εύκολο, όμως, είναι στο σύνολό του το project για τους εκπαιδευτικούς που έχουν επιλέξει να διδάξουν το μάθημα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στα σχολεία; Και πόσο μπορεί να βοηθήσει αυτή η νέα φιλόδοξη προσπάθεια;

Η Μαρία Πατεράκη, εκπαιδευτικός και ιδρυτικό μέλος της οργάνωσης «Πολύχρωμο Σχολείο» από το 2016 έως το 2020, σήμερα διαχειρίζεται προγράμματα Διαμεσολάβησης Ομηλίκων και Περιεκτικής Σεξουαλικής Εκπαίδευσης, στο σχολείο, στο πλαίσιο των προγραμμάτων Αγωγής Υγείας, προσφέρει το input από την πλευρά του ανθρώπου που βρίσκεται στην τάξη. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει από τη μία να διαχειριστεί τα πλέον ευαίσθητα θέματα, στο πλέον ναρκοθετημένο έδαφος και έχοντας να λάβει υπ’ όψιν και τις εύλογες ανησυχίες, αλλά πολύ συχνά και τις αψυχολόγητες έως και ανάρμοστες αντιδράσεις των γονιών.

Συν τοις άλλοις, η Πατεράκη κουβαλώντας επίσης τεράστια εμπειρία από το πεδίο και το αντικείμενο της ολοκληρωμένης σεξουαλικής αγωγής στα σχολεία, έχει μεταφράσει τόσο τα βίντεο της εκστρατείας «Αν ήξερα», όσο και τα συνοδευτικά τους κείμενα. Μιλώντας για όσα αποκόμισε η ίδια από την εργασία της στο φιλόδοξο πρότζεκτ, δίνει ταυτόχρονα και ένα feedback για το τι συμβαίνει στα σχολεία σήμερα.

«Ο δικός μου ρόλος σε αυτό το έργο ήταν κυρίως η μετάφραση των βίντεο της AMAZE και των συνοδευτικών τους κειμένων, τα οποία είχε επιλέξει η Ως Αιδώ. Ωστόσο, για μένα, η μετάφραση είναι μια διαδικασία που δεν περιλαμβάνει μόνον την απόδοση ενός νοήματος από μια γλώσσα σε μια άλλη. Φιλτράρω τον λόγο -λέξεις, αναπαραστάσεις, συμβολισμούς- μέσα από όσα γνωρίζω για το συγκεκριμένο πεδίο μιας και, όπως αναφέρετε, ασχολούμαι σε σταθερή βάση με αυτό περίπου δέκα χρόνια. Ειδικότερα, στο ζήτημα του φύλου, τόσο προηγούμενη δουλειά που είχα κάνει όσο και οι μεταπτυχιακές μου σπουδές σε αυτό, αποτελούν σημαντικά εργαλεία για να διακρίνω σημεία που θα μπορούσαν να κάνουν ένα εκπαιδευτικό υλικό πιο συμπεριληπτικό ως προς το φύλο. Μια εμπειρία για την οποία μπορούμε να ισχυριστούμε με ασφάλεια ότι είναι κοινή ανάμεσα σε όλα τα ανθρώπινα πλάσματα είναι η ενσωμάτωση προκαταλήψεων. Πολλές φορές, ενώ είμαστε ανοιχτές/-οι, ευαισθητοποιημένες/-οι και έχουμε τις καλύτερες των προθέσεων, στη δουλειά μας μπορεί ασυνείδητα να επικυρώσουμε, εν μέρει, κυρίαρχα αφηγήματα στα οποία η γνήσια πρόθεσή μας ήταν να σταθούμε κριτικά και να δώσουμε μια άλλη οπτική. Επομένως, η δουλειά πάνω σε αυτό το υλικό εκτός από τη μετάφραση είχε και αρκετή κριτική συνοδευόμενη από προτάσεις βελτίωσης του υλικού προς την AMAZE. Για παράδειγμα, σε κάποια βίντεο, όπως και σε κάποια συνοδευτικά κείμενα, παρατήρησα έντονο το στοιχείο του ανδροκεντρισμού. Αυτό, ασυνείδητα, επικυρώνει κυρίαρχες αντιλήψεις γύρω από τη σχέση του φύλου με ορισμένες πτυχές της ανθρώπινης σεξουαλικότητας. Το ίδιο ασυνείδητα και άθελα, λοιπόν, φτάνουν να αποσιωπώνται πτυχές της γυναικείας σεξουαλικότητας. Δύο ισχυρά παραδείγματα είναι ο αυνανισμός και οι ονειρώξεις. Ωστόσο, όταν δουλεύεις με ανθρώπους ανοιχτούς στη γόνιμη κριτική και στη συνεργασία που φροντίζει, ακούει και δεν διεκπεραιώνει, όλα γίνονται πιο ελπιδοφόρα για το μέλλον όλων μας. Τόσο η Ως Αιδώ, με την οποία είχα άμεση συνεργασία, όσο και η AMAZE βρίσκονται σε αυτή τη σελίδα».

Όπως μου επισημαίνει το γοητευτικό με αυτή την καμπάνια είναι η αμεσότητα. «Η καμπάνια ‘Αν ήξερα’ έχει τη δυναμική να μας φέρει ένα βήμα πιο κοντά στην επίγνωση ότι η Ολοκληρωμένη Σεξουαλική Εκπαίδευση δεν αποτελεί πολυτέλεια, αλλά αναγκαιότητα. Και για να γίνει αυτό πρέπει να μας θυμίσει κάτι από τον εαυτό μας, μια δική μας αγωνία, μια δική μας απορία, μια δική μας ιστορία, ένα δικό μας βίωμα. Με αγγίζει ο τρόπος προσέγγισης, γιατί μου μοιάζει λίγο σαν ένα σιωπηρό μοίρασμα που μπορεί να μας ενδυναμώσει τελικά».

Ωραία, όλα αυτά τα ιδανικά. Αλλά μέσα στο σχολείο, μέσα στην αρένα της τάξης, τι γίνεται; Ποια προβλήματα έχει να αντιμετωπίσει ο εκπαιδευτικός και σε τι είδους βοήθεια μπορεί να υπολογίζει από το υπουργείο Παιδείας;

«Αρχικά, να πω ότι κατανοώ απόλυτα το γιατί θεωρείται δεδομένο ότι υπάρχουν προβλήματα επικοινωνίας μεταξύ γονέων-εκπαιδευτικών, σε σημείο τέτοιο που να χρειάζεται να το συζητήσουμε. Μάλιστα, αυτή την περίοδο χωρίς κανέναν απολύτως συγκεκριμένο λόγο, έχει αναζωπυρωθεί κυριολεκτικά από το πουθενά η δημόσια συζήτηση για την υποτιθέμενη υποχρεωτικότητα του μαθήματος της σεξουαλικής εκπαίδευσης, και μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις διαδίδεται ότι η σεξουαλική εκπαίδευση αντικαθιστά τα θρησκευτικά. Χωρίς απολύτως καμιά κυβερνητική εξαγγελία, χωρίς να έχει υπάρξει καμιά αλλαγή ως προς την ένταξη της ΟΣΕ στην εκπαίδευση, βλέπουμε δημοσιογράφους να ανοίγουν στις εκπομπές τους το θέμα με πρόθεση καθαρά συγκρουσιακή, βλέπουμε ομάδες γονέων στα social media να διακινούν κάποια έγγραφα τύπου υπεύθυνης δήλωσης και καλούν άλλους γονείς να τα υπογράψουν και να τα καταθέσουν στα σχολεία των παιδιών τους, για να δηλώσουν τη μη συναίνεσή τους στο εγχείρημα της ΟΣΕ. Με αφορμή αυτά τα φαινόμενα θα μου επιτρέψετε να υπογραμμίσω ότι αυτή τη στιγμή, η ΟΣΕ ΔΕΝ υπάρχει ως υποχρεωτικό μάθημα στο Ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, ασχέτως αν κατά τα άλλα λέμε ψέματα, ως χώρα, σε οργανισμούς του ΟΗΕ και της Ε.Ε. ότι την έχουμε εντάξει σε αυτό. Η ΟΣΕ μπορεί να ασκηθεί ως πρόγραμμα Αγωγής Υγείας, ΜΗ υποχρεωτικά και εκτός ωραρίου σχολείου, στα πλαίσιο του μαθήματος «Εργαστήρια Δεξιοτήτων», όπου αφενός δεν προτείνεται για όλες τις τάξεις,αφετέρου πολλές/-οι εκπαιδευτικοί ξέρω ότι την αποφεύγουν ως θεματική, είτε γιατί αναγνωρίζουν ότι δεν έχουν οι ίδιες/-οι τα κατάλληλα εφόδια να ανταποκριθούν σε αυτή ή και γιατί θέλουν να αποφύγουν συγκρούσεις με γονείς.

Επομένως, όλη αυτή η φασαρία που έχει δημιουργηθεί προέρχεται από παραπληροφόρηση. Ξέρετε, η επιθετικότητα με την οποία εκφράζεται η αντίθεση στην ΟΣΕ από σημαντική μερίδα γονέων και η οποία μπορεί να αποτελέσει πεδίο σύγκρουσης με εκπαιδευτικούς, φανερώνει την απόσταση μεταξύ σχολείου-οικογένειας. Αναδεικνύει ότι οι ενήλικες με αυτούς τους κοινωνικούς ρόλους, κάτι δεν κάνουμε καλά και δυσκολευόμαστε να επικοινωνήσουμε μεταξύ μας για να εκφράσουμε τη δυσπιστία μας, τους φόβους μας, τις ελλείψεις μας, να ζητήσουμε αλληλοϋποστήριξη. Υποθέτω πως θεωρούμε μορφή ευαλωτότητας να μπορέσουμε να επικοινωνήσουμε μεταξύ μας οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς. Σα να πρέπει να χρειάζεται οπωσδήποτε να είμαστε απέναντι και όχι μαζί. Η ΟΣΕ στην Ελλάδα μεταφράζεται ως «προτροπή για αχαλίνωτο και διαστροφικό σεξ, αλλά με προφυλακτικό». Επομένως, όλο το φάσμα της αντίθεσης σε αυτή, εδράζεται όχι σε γνήσιο σκοτάδι, αλλά σε στρεβλή αντίληψη για το τι είναι η ΟΣΕ.

Σήμερα, η προσέγγιση της σεξουαλικότητας κάθε άλλο παρά επικεντρώνεται στο σεξ ως lifestyle. Και αυτή η οπτική έρχεται να μας πει ότι οι άνθρωποι είμαστε πλάσματα φτιαγμένα από βιολογία και πολιτισμό. Ότι η βιολογία έχει τους δικούς της κανόνες και ο πολιτισμός τους δικούς του. 

Επιπλέον, η ΟΣΕ χαρακτηρίζεται ως ένα λεπτό θέμα για το οποίο πρέπει να ξέρεις πώς να μιλήσεις και τι να πεις. Συμφωνώ. Οι εκπαιδευτικοί που φτάνουμε να ασκήσουμε την ΟΣΕ, στον βαθμό που μπορώ να ξέρω, έχουμε δουλέψει πολύ για την επιμόρφωσή μας και συνεχίζουμε αυτενεργώντας με διάφορους τρόπους. Επομένως, μπορώ να καταλάβω τους προβληματισμούς περί καταλληλότητας και επάρκειας των εκπαιδευτικών, όμως πιστεύω ισχυρά ότι όσες/-οι έχουμε κάνει αυτή την επιλογή έχουμε ένα καλό υπόβαθρο.

Πάντως, θέλω πολύ να προσθέσω ότι υπάρχουν και πάρα πολύ γονείς που μπορεί οι ίδιοι να μη γνωρίζουν πολλά για την ΟΣΕ, όμως κατανοούν τη χρησιμότητα και την αναγκαιότητά της στη σύγχρονη κοινωνία. Οι άνθρωποι αυτοί είναι τεράστιο στήριγμα για όσες/-ους εκπαιδευτικούς από εμάς ασκούμε την ΟΣΕ στο σχολείο, είτε ως πρόγραμμα Αγωγής Υγείας, είτε διαθεματικά/διεπιστημονικά μέσα από τα διδακτικά μας αντικείμενα, είτε μέσα από τα Εργαστήρια Δεξιοτήτων. Ως προς τη στήριξη από μεριάς του Υπουργείου, θέλω να είμαι δίκαιη και το μόνο που θα πω είναι ότι έχει κάνει κάποια βήματα προς την κατεύθυνση που διατείνεται ότι πηγαίνει. Αυτό που σταθερά επιμένει να μην κάνει είναι να διώξει αυτό το γκρίζο σύννεφο περί νομιμότητας σε ό,τι αφορά την αναφορά σε θεματικές της ΟΣΕ στο σχολείο. Αυτό που είδαμε να συμβαίνει με την υπόθεση της συναδέλφισσάς μας για την προβολή του φιλμ «Αγόρια στο Ντους», είναι το πιο πρόσφατο παράδειγμα αυτού στο οποίο αναφέρομαι. Η άσκηση της ΟΣΕ είναι απολύτως νόμιμη, δεν υπάρχει τίποτα παράνομο στο να εκπληρωθούν τα δικαιώματα των παιδιών στην ασφάλεια, στην ευεξία και στην πρόσβαση στην έγκυρη και επιστημονικά τεκμηριωμένη πληροφόρηση. Και όταν μία/ένας εκπαιδευτικός αποφασίσει να επιμορφωθεί και να πατήσει πάνω στις κατευθυντήριες γραμμές άσκησης της ΟΣΕ που προτείνονται από οργανισμούς αναγνωρισμένου κύρους όπως η UNESCOκαι ο WHO για να προσεγγίσει θεματικές της ΟΣΕ, θα έπρεπε να βρίσκει συμμάχους, πρώτους-πρώτους, τους θεσμούς.

Τα εμπόδια που πρέπει να προσπεράσει ο εκπαιδευτικός κόσμος της χώρας που αποφασίζει να διδάξει ΟΣΕ

Ας έρθουμε λίγο στο κεφάλαιο «γονείς», όμως. Σε ποιες κατηγορίες γονέων αντιμετωπίζει «τοίχο» ο εκπαιδευτικός που επιλέγει να αναλάβει το μάθημα της ΟΣΕ;

«Για να απαντήσω σε αυτό θα μας πάω πολύ πίσω για να δούμε με ποια νοήματα συνδέεται ο όρος «σεξουαλικότητα» από τότε που εμφανίστηκε, αρχικά, συγκροτημένος από τον λόγο της παραδοσιακής διανόησης. Πολύ συνοπτικά, προς τα τέλη του 19^ου έχουμε τις πρώτες αναφορές στον όρο «σεξουαλικότητα», από δυτικούς διανοητές της εποχής, ο οποίος συνδέεται αποκλειστικά με τη σεξουαλική πράξη που οδηγεί στην αναπαραγωγή, είναι ενδεδυμένος με πολλές αξιολογικές κρίσεις και παρουσιάζεται μέσα από την οπτική της χριστιανικής θρησκείας, αν και πρόκειται για επιστημονικά κείμενα της εποχής. Επίσης, έχουμε αρχίσει να έχουμε σύνδεση της σεξουαλικότητας με συμπεριφορές που χαρακτηρίζονται διαστροφικές και παρεκκλίνουσες. Ωστόσο, παρατηρούμε να πρωτοεμφανίζεται και η πτυχή της απόλαυσης ως ζητούμενο, πάντα εντός μιας συζυγικής σχέσης.

Η σεξουαλικότητα φαίνεται να είναι κάτι θετικό και απαλλαγμένο από το βάρος της αμαρτίας, μόνον αν ρυθμίζεται εντός μιας συζυγικής σχέσης. Οτιδήποτε δεν βρίσκεται εντός αυτού του κανονιστικού πλαισίου θεωρείται περιθώριο και απειλή. Ενδιαφέρον έχει πώς εξελίσσονται αυτές οι ιδέες στο πέρασμα του χρόνου και φτάνοντας περίπου στο μέσο του 20^ου αιώνα. Το πώς η σεξουαλικότητα, σταθερά συνδεδεμένη αποκλειστικά με το σεξ, φτάνει να γίνεται μια αρκετά απενοχοποιημένη συζήτηση πια. Στα 70s έχουμε μια έκρηξη κινημάτων πολιτικού χαρακτήρα και ιδεών με αφετηρία κυρίως χώρες του δυτικού κόσμου και μια από τις εκδηλώσεις αυτού του φαινομένου είναι και η σεξουαλική απελευθέρωση. Βρισκόμαστε σε ένα σημείο όπου μεγάλο μέρος της ανθρωπότητας εξακολουθεί να αντιλαμβάνεται τη σεξουαλικότητα μονοδιάστατα ή πολύ περιορισμένα. Εν τω μεταξύ, τα νοήματα λειτουργούν αθροιστικά.

Η σεξουαλικότητα δεν αποσυνδέθηκε ποτέ από τον κυρίαρχο λόγο που τη ρύθμιζε διαχρονικά. Σήμερα, η προσέγγιση της σεξουαλικότητας κάθε άλλο παρά επικεντρώνεται στο σεξ ως lifestyle. Και αυτή η οπτική έρχεται να μας πει ότι οι άνθρωποι είμαστε πλάσματα φτιαγμένα από βιολογία και πολιτισμό. Ότι η βιολογία έχει τους δικούς της κανόνες και ο πολιτισμός τους δικούς του. Αυτοί κάποιες φορές περιπλέκονται, αναθεωρούνται και επαναπροσδιορίζονται και αυτό έχει αντίκτυπο στις ζωές όλων μας, με κάποιον τρόπο. Επομένως, ένα στοίχημα που αναγνωρίζω εγώ ότι μπαίνει είναι να βοηθήσουμε όλη την κοινωνία να κατανοήσει τι σημαίνει ΟΣΕ στο σήμερα. Ένα δεύτερο είναι ο επαναπροσδιορισμός της αντίληψής μας ως προς τα ανθρώπινα δικαιώματα. Δυστυχώς, ο κυρίαρχος λόγος αντιμετωπίζει την αναγνώριση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε κοινωνικές ομάδες οι οποίες μέχρι χθες ήταν στο περιθώριο, ως ειδικά προνόμια τα οποία αν αποδοθούν κάποιοι άλλοι θα τα στερηθούν. Ανθρώπινο δικαίωμα είναι να έχω πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, ανθρώπινο δικαίωμα είναι να είμαι ασφαλής όταν μπαίνω σε ένα τραίνο για να ταξιδέψω με αυτό, ανθρώπινο δικαίωμα είναι να με βοηθήσουν οι ενήλικες που με περιβάλλουν να αναπτυχθώ ολοκληρωμένα και να μπορώ να λαμβάνω εγώ για εμένα ενημερωμένες αποφάσεις. Η πρόσβαση στην ΟΣΕ είναι ανθρώπινο δικαίωμα και αυτό το βλέπουμε να επισημαίνεται από Ευρωπαϊκούς και Διεθνείς Οργανισμούς και από Αρχές όπως ο Συνήγορος του Παιδιού. Όμως, θα έρθω ξανά σε αυτό που είπα και προηγουμένως. Τίποτα δεν θα αλλάξει δραστικά αν δεν βρούμε τρόπο να επικοινωνήσουμε οι ενήλικες με ρόλους φροντίδας, μεταξύ μας.

Και καταληκτικά: πώς διασκεδαζεται η εσφαλμένη εντύπωση ότι η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση έχει να κάνει αποκλειστικά με το σεξ και πώς επιτυγχάνεται αυτή η αποσύνδεση που τελικά δημιουργεί και το μεγαλύτερο πρόβλημα και φυσικά τις άσκοπα οργισμένες αντιδράσεις;

«Θα μου επιτρέψετε να πάρω το ερώτημά σας να το μετατρέψω στο:  Πώς αποσυνδέουμε την έμφυλη βία από ιδέες όπως «ερωτικό πάθος», «υπερβολική αγάπη», «ψυχασθένεια», «τρέλα»; Δείτε ποιος είναι ο κυρίαρχος λόγος που διαμεσολαβεί τα περιστατικά έμφυλης βίας. Έτσι λειτουργεί και με την έννοια της σεξουαλικότητας. Όταν κληρονομείς μια ήδη υπάρχουσα ιδέα με ό,τι αυτή κουβαλάει μέχρι εκείνη τη στιγμή, πρέπει να βρεις έναν τρόπο να την αποδομήσεις και να την επαναδομήσεις στο τώρα, στο σήμερα. Ο όρος «σεξουαλική εκπαίδευση» εμφανίστηκε τον προηγούμενο αιώνα. Και έχει τον όρο «σεξουαλική», ο οποίος είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τη σεξουαλική πράξη και όλες τις αξιολογικές πολιτισμικές κρίσεις που της έχουν αποδοθεί, στο μεταξύ.

Πώς το αλλάζεις αυτό για να το αντικαταστήσεις με το πώς εννοιολογείται σήμερα ο όρος σεξουαλικότητα, τι σημαίνει σήμερα, πώς προσεγγίζεται από τις σύγχρονες επιστήμες και σε τι ερωτήματα επιδιώκουν να δώσουν απαντήσεις; Δίνεις χρόνο, προσπαθείς βαδίζοντας πάνω σε συγκεκριμένη πολιτική, επιμένεις σταθερά και όχι πετώντας πού και πού πυροτεχνήματα και αναζητάς απαντήσεις στις στρατηγικές και στις πολιτικές άλλων δυτικών χωρών που τα θέματα αυτά τα έχουν λύσει από χρόνια τώρα.

Δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε την πυρίτιδα. Η Πολιτεία, διαχρονικά αρνείται να αναλάβει σοβαρά το κομμάτι της ευθύνης που της αναλογεί και οι ατομικές πρωτοβουλίες που παίρνουμε κάποιες/-οι εκπαιδευτικοί βοηθούν μικρές ομάδες παιδιών. Θα μου πείτε, είναι λίγο αυτό; Όχι, καθόλου! Έστω και ένα παιδί να βρει χρήσιμες τις πληροφορίες που θα πάρει από μια τέτοια εκπαίδευση είναι κέρδος, για το ίδιο και για την κοινωνία. Ωστόσο, μεγαλύτερο κέρδος θα ήταν η εμπλοκή περισσότερων παιδιών, εκπαιδευτικών, γονέων, φορέων, θεσμών και της κοινωνίας όλης. Και ναι, αν μπορούμε να έχουμε μεγαλύτερο κέρδος, γιατί να μην;!».

*Για περισσότερες πληροφορίες: info@osaido.org – info@cfpa.org.cy – greek@amaze.org

#ΑνΗξερα