Πώς η Big Pharma επιδιώκει και εκμεταλλεύεται την παχυσαρκία και τη νοσηρότητα
Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2024, 36,6% των ανηλίκων στις ΗΠΑ είναι παχύσαρκοι· 31,6% είναι υπέρβαροι. Το 7,7% πάσχει από σοβαρή παχυσαρκία. Όλες οι βαθμίδες υπερβολικού βάρους προκαλούν νοσηρότητα, η οποία δεν αντιμετωπίζεται ή αντιμετωπίζεται με λανθασμένο τρόπο: το αποτέλεσμα είναι ένας φαύλος κύκλος στον οποίον συμμετέχει το πρόχειρο φαγητό, η Big Farma και η βιομηχανία διαφημίσεων και μάρκετινγκ. Συχνά, οι μέθοδοι του μάρκετινγκ δεν γίνονται αντιληπτές στο ευρύ κοινό: για παράδειγμα, γιατί το Kentucky Fried Chicken είναι γνωστό ως KFC? Απάντηση: για να μην ακούγεται η λέξη «τηγανητό» που φέρνει εικόνες λαδιού που κοχλάζει· όλοι ξέρουν ότι τα τηγανητά δεν είναι η καλύτερη δυνατή τροφή.
Στις ΗΠΑ, οι φαρμακευτικές βιομηχανίες έχουν το δικαίωμα να διαφημίζουν τα προϊόντα τους όπως διαφημίζουν τα φαγητά τους οι βιομηχανίες junk food. Το Rinvoq είναι το πιο δημοφιλές φάρμακο των τελευταίων τριών ετών μόνο και μόνο επειδή έχει ελκυστική τηλεοπτική διαφήμιση (οι ενδείξεις του είναι διάφορα ασαφώς καθορισμένα αυτοάνοσα)· δεύτερο έρχεται το Dupixent για την ατοπική δερματίτιδα (έχει σημασία η λέξη «ατοπική») και τρίτο το ενέσιμο Skyrizi για την ψωρίαση. Ακολουθούν τα σκευάσματα χημειοθεραπείας, που επίσης διαφημίζονται ευρέως στην αμερικανική τηλεόραση, τα στεροειδή για επίσης «διάφορες» ενοχλήσεις του αναπνευστικούς, τα αντιικά, τα μονοκλωνικά αντισώματα και τα αντιπηκτικά από του στόματος. Δηλαδή, μαθαίνεις γι’ αυτά στην τηλεόραση και ύστερα, αν και εντελώς άσχετος από ιατρική και φαρμακευτική, τα προτείνεις στον γιατρό, ο οποίος συνήθως τα συνταγογράφει. Έτσι είναι όλοι ευχαριστημένοι· καμιά φορά τα φάρμακα λειτουργούν ως placebo· άλλες φορές οι παρενέργειες είναι χειρότερες από το ενδεχόμενο όφελος.
Όπως είναι γνωστό, το κάπνισμα έχει απαγορευτεί σχεδόν παντού στις ΗΠΑ· όμως, το κέρδος για τη δημόσια υγεία είναι αμελητέο εφόσον ενθαρρύνεται η υπερκατανάλωση φαρμάκων, αναψυκτικών και στερεάς τροφής που δεν θα έπρεπε να προορίζεται για ανθρώπους. Τα τυποποιημένα και επεξεργασμένα τρόφιμα προξενούν ασθένειες τις οποίες έρχεται να θεραπεύσει η Big Pharma η οποία απευθύνεται λιγότερο στους γιατρούς και περισσότερο στο γενικό κοινό: στους ασθενείς, στους εκκολαπτόμενους ασθενείς, στους κατά φαντασίαν ασθενείς, στους πελάτες. Στα αμερικανικά ΜΜΕ, οι διαφημίσεις σακχαρούχων «sodas» σε αφύσικα χρώματα και με εντυπωσιακές ονομασίες διαδέχονται τις διαφημίσεις φαρμάκων για παχύσαρκους, για διαβητικούς, για αρτηριοσκληρωτικούς — για θύματα του σπουπιδοφαγητού, το οποίο, ως εθιστικό, καταναλώνεται σε τερατώδεις ποσότητες, ιδιαίτερα από τις χαμηλότερες κοινωνικές τάξεις. Οι συνέπειες της βιομηχανίας junk food στις ΗΠΑ είναι καταστροφικές όχι μόνο για την υγεία των κατοίκων αλλά και για το περιβάλλον —δημιουργεί και επιτείνει ένα φαύλο κύκλο. Επίσης, έχει γίνει γνωστό επιδημιολογικά ότι υπάρχει άμεση συσχέτιση της κακής διατροφής με την έκπτωση των γνωστικών ικανοτήτων. Αν και φυσικά δεν μπορεί να διενεργηθεί τυχαιοποιημένη μελέτη κατά την οποία το δείγμα θα καταναλώνει junk food προκειμένου να εξαχθούν συμπεράσματα σχετικά με την επιβλαβή δράση της κακής διατροφής στις νευρικές συνάψεις, είναι σίγουρο —εκ του αντιθέτου— πως η υγιεινή διατροφή συμβάλλει στην καλή γνωστική λειτουργία.
Πολλές ασθένειες ευνοούνται επίτηδες προκειμένου να πουληθούν φάρμακα τα οποία υποτίθεται ότι θα τις θεραπεύσουν· όμως, εφόσον συνεχίζεται η δράση του νοσογόνου παράγοντα στον οργανισμό —π.χ. υπερβολική ποσότητα ζάχαρης και κεκορεσμένων λιπών ο «ασθενής» απλώς μπουκώνεται με διάφορες χημικές ουσίες φτιαγμένες στη Φλόριντα, στην Τζόρτζια και στο Νιού Τζέρζυ. Τα μισά από τα φαρμακευτικά σκευάσματα που κυκλοφορούν και χορηγούνται είτε με συνταγή, είτε χωρίς, δεν θα έπρεπε να έχουν αδειοδοτηθεί από τη Food and Drug Association. Η FDA έχει δύο εγγενή ελαττώματα: 1) πιστεύει στην ελεύθερη επιχειρηματικότητα και στο (δήθεν) ατομικό κριτήριο του πολίτη 2) είναι διεφθαρμένη· τα παίρνει, εμμέσως τουλάχιστον (με δώρα, με διευκολύνσεις), από τις φαρμακοβιομηχανίες. Το σχετικά πρόσφατο σκάνδαλο του OxyContin δεν ήταν το πρώτο, δεν θα είναι το τελευταίο: κανείς από την Purdue, την επιχείρηση που ενθάρρυνε με επιθετικό μάρκετινγκ την κατάχρηση των οπιοειδών,δεν οδηγήθηκε στη φυλακή. O Craig Landau εξακολουθεί να είναι πρόεδρος της Purdue κι όταν δεν βρίσκεται στην έδρα της επιχείρησης στο Κονέτικατ λιάζεται στη Φλόριντα όπου κατοικοεδρεύει η οικογένεια Sackler, ιδιοκτήτρια της Purdue. (Όλα τα enfants gâtés της αμερικανικής πλουτοκρατίας, από τη Serena Williams μέχρι τον Ντόναλντ Τραμπ, διαμένουν σε επαύλεις στην ανατολική ακτή της Φλόριντα, με θέα τις Μπαχάμες.)
Στο μεταξύ, η Big Pharma οργανώνει εκστρατείες για δήθεν «υποαναγνωρισμένες» παθήσεις και σύνδρομα για τις οποίες απαιτείται «ευαισθητοποίηση». Μήπως έχετε τα παρακάτω συμπτώματα; Μήπως το παιδί σας πάσχει από κάτι που διατυπώνεται με παράξενα αρκτικόλεξα; Έτσι, δημιουργούνται ιστότοποι με κουίζ αυτοδιάγνωσης: όλοι ξαφνικά αναγνωρίζουν συμπτώματα στον εαυτό τους και στον περίγυρό τους και τρέχουν στον γιατρό να τους συνταγογράψει το φάρμακο που είδαν σε τηλεοπτική διαφήμιση. Η Big Pharma έχει βεβαίως προσλάβει γιατρούς που προειδοποιούν τη μάζα των υποχόνδριων —οι οποίοι είναι συγχρόνως παχύσαρκοι, δεν κινούνται καθόλου και παίρνουν ήδη ένα σωρό φάρμακα και ψευτοσυμπληρώματα— ότι η ασθένεια είναι προϊούσα και σιωπηλή· ότι θα επιδεινωθεί αν την αγνοήσουν. Κι ενώ πάσχουν από νοσήματα του τρόπου ζωής, διαγιγνώσκονται με περίπλοκες ψυχοσωματικές διαταραχές για τις οποίες, ω του θαύματος, υπάρχει σχετικό σκεύασμα και ορίστε.
Στο πλαίσιο του ανταγωνισμού, εμφανίζεται ένα δεύτερο φάρμακο που οι πάσχοντες πρέπει να προσθέσουν στο πρώτο φάρμακο για να ενισχύσουν την απόδοσή του, είτε επειδή το πρώτο φάρμακο δεν λειτουργεί, είτε επειδή έχει σοβαρές παρενέργειες, είτε επειδή οι άνθρωποι δεν είχαν ποτέ το εν λόγω νόσημα. Αλλά, όπως είπα, είχαν άλλα νοσήματα που οφείλονται στην παράφρονα αμερικανική Agribiz, η οποία παράγει και διανέμει ανθυγιεινά τρόφιμα, ενώ η κυβέρνηση, η οποία υποτίθεται ότι προστατεύει τη δημόσια υγεία, προστατεύει όσους την υπονομεύουν. Τα σχολικά συμβούλια προωθούν ανθυγιεινά τρόφιμα στα μεσημεριανά γεύματα στο σχολείο, ενώ άλλα κυβερνητικά προγράμματα αφήνουν στους καταναλωτές τροφίμων ελάχιστη επιλογή —όλα αυτά για να πλουτίζει η Agribiz. Τι κάνει η Αgribiz; Παράγει μολυσμένα προϊόντα, κακοποιεί εργάτες και ζώα, υποβαθμίζει το περιβάλλον και γελοιοποιεί τους ανήμπορους ομοσπονδιακούς επιθεωρητές τροφίμων, οι οποίοι περιφέρονται σαν καρικατούρες. Έτσι, παρά το θαύμα της δυτικής ιατρικής, στις Ηνωμένες Πολιτείες όλοι οι άνθρωποι είναι άρρωστοι: «υποφέρουν» από εποχικές αλλεργίες, άσθμα, εποχική συναισθηματική διαταραχή, κοινωνικό άγχος, κατάθλιψη, διπολική διαταραχή, διαταραχή ελλειμματικής προσοχής, υπερκινητικότητα, στυτική δυσλειτουργία, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, ξηροφθαλμία, ινομυαλγία, αϋπνία, ημικρανίες, διαταραχές διάθεσης, ψυχαναγκαστική διαταραχή, διαταραχές του φάσματος του αυτισμού, χρόνια κόπωση, ανήσυχα πόδια, υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας, οστεοπενία, προεμμηνόπαυση, περιεμμηνόπαυση, μεταεμμηνόπαυση, δυσανεξία στη λακτόζη, δυσανεξία στη γλουτένη. Έλεος κάπου: μπαίνω στον πειρασμό να εκβάλω τη συνηθισμένη μου κραυγή Get up and boogie! Πολλές από τις νέες ασθένειες είναι πατριαρχικές προκαταλήψεις, χημικές ανισορροπίες από την ανεπάρκεια ενός φαρμάκου που σκαρώνει η Big Pharma ή δευτεροπαθείς οφείλονται στην λανθασμένη αντιμετώπισης της πρωτοπαθούς νόσου —οπότε, είναι απλό, ας πάρουμε υπόψη ότι η υγεία είναι σχετική, ότι δεν υπάρχει τελειότητα κι ότι το μάρκετινγκ μάς κοροϊδεύει. Λέω «μας» επειδή στην Ελλάδα δεν υστερούμε σε πολυφαρμακία: εκτός από τη λήψη φαρμάκων για ασθένειες (και για ελλείψεις κάποιου απαραίτητου συστατικού από τον οργανισμό μας) οι οποίες ήταν σπάνιες πριν από τις διαφημίσεις των φαρμάκων, στην Ελλάδα —όπως στις ΗΠΑ— παίρνουμε φάρμακα για την πρόληψη ασθενειών από τις οποίες δεν έχουμε προσβληθεί ακόμα, όπως π.χ. για καρδιαγγειακές παθήσεις. Δεν εννοώ φυσικά ότι πρέπει να σταματήσει η πρόληψη· εννοώ ότι για να μη γίνουμε καρδιοπαθείς πρέπει να αλλάξουμε τρόπο ζωής και διατροφής: το να καταβροχθίζει κανείς λιπαρά παϊδάκια μαζί με στατίνες δεν είναι το πρέπον σύστημα.
Η διατροφή αμερικανικού τύπου ευνοεί την υψηλή χοληστερόλη, την υπέρταση, τα υψηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα, την παχυσαρκία, τον διαβήτη, τη γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση· ακολουθούν οι πόνοι στην πλάτη και στις αρθρώσεις, η κακή κυκλοφορία του αίματος και η άπνοια από το επιπλέον βάρος. Με λίγα λόγια, το πρόχειρο φαγητό οδηγεί στα φάρμακα και τα φάρμακα οδηγούν στο φαγητό χωρίς έλεγχο της μερίδας και χωρίς, έστω, μια απλή τελετουργία —εκείνη που ξεχωρίζει, ως προς τη διαδικασία της βρώσης, τους ανθρώπους από τα ζώα. Ωστόσο, κανείς δεν λαμβάνει μέτρα για όλες αυτές τις χρόνιες επιδημίες: η παρουσία των σνακ στον δρόμο, στα βιβλιοπωλεία, στα νοσοκομεία, ακόμα και στα γυμναστήρια (power drinks!) αποκαλύπτει την οργανωμένη εκστρατεία πάχυνσης και μαζικής νοσηρότητας των Αμερικανών. Μια φορά, όταν νεοαφιχθέντες Ευρωπαίοι στις ΗΠΑ είδαν σε ένα εμπορικό κέντρο ανθρώπους να τρώνε πατάτες με τυρί στο «food court» στις 11 το πρωί, ρώτησαν: «Ποιο γεύμα είναι αυτό;». Καλή ερώτηση. Κολατσιό; Brunch; Προσφάι; Δεκατιανό; Όχι ότι οι Ευρωπαίοι αντιστέκονται στο κύμα της πάχυνσης και της μαζικής νοσηρότητας: το κίνημα κατά της «χονδροφοβίας» και του body bashing («είμαστε όλοι αθώοι μάρτυρες του καπιταλισμού» ή «τα πάχη μας, τα κάλλη μας») αποενεχοποιεί τόσο τα άτομα όσο και τις κερδοσκοπικές δυνάμεις που τα ταΐζουν με επιβλαβή φαγώσιμα και τα παραμυθιάζουν με επιβλαβή φάρμακα και παραφαρμακευτικά προϊόντα. Όλα αυτά σε εντυπωσιακές συσκευασίες και μαζί με ένα φυλλάδιο όπου οι παρενέργειες περιγράφονται με ψιλά, με πολύ ψιλά, γράμματα, τα οποίο
Tέλος, μαζί με τη συλλογική κακή υγεία, οι φαρμακευτικές εταιρείες πιέζουν για ελάττωση των φυσιολογικών ορίων διαφόρων δεικτών όπως, για παράδειγμα, της αρτηριακής πίεσης: όταν το όριο μετακινείται από το 140/90 στο 130/80, οι «υπερτασικοί» αυξάνονται και μαζί τους η κατανάλωση αντι-υπερτασικών: στην περίπτωση της υπέρτασης, αυτή η μείωση του ορίου ισοδυναμούσε με αύξηση των χαπιών κατά 1,5 εκατομμύριο ημερησίως.
Στην πρώτη συνάντηση με τίτλο «Ψυχανάλυση και κινηματογράφος της παρατήρησης - Μεγεθύνοντας το αδιόρατο», την Κυριακή 24 Νοεμβρίου, ο Γρηγόρης Μανιαδάκης συνομιλεί με την Εύα Στεφανή
13°
