Δίαιτες: Λοιπόν, γιατρέ Γιώργο Παππά, ποια είναι η καλύτερη;

Είμαι ένας άνθρωπος που τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια παλεύω διαρκώς με το βάρος μου — όχι πάντα με αξιόλογα αποτελέσματα. Μίλησα λοιπόν με τον γιατρό Γιώργο Παππά, παθολόγο και ερευνητή για τα επιδημιολογικά των λοιμώξεων, για τις δίαιτες. Τον ευχαριστώ θερμά για τον χρόνο του. Διαβάστε τη συζήτηση που είχαμε: είναι άκρως διαφωτιστική.

* * *

Κ.Α.: Μου λέγατε ότι κάνετε δίαιτα, αυστηρή. Να ρωτήσω γιατί;

Γ.Π.: Επειδή έχω ένα οικογενειακό ιστορικό καρδιακών νοσημάτων σε μικρή ηλικία, επειδή ένιωθα δυσφορία με τα κιλά μου, σωματική και όχι ψυχολογική ή αισθητική, επειδή έχω μια εργαστηριακά τεκμηριωμένη προδιάθεση για διαβήτη, επειδή υπήρξα, αρκετά παλαιότερα, καπνιστής συστηματικός, επειδή η έλλειψη χρόνου (και αυτοπειθαρχίας ίσως) μου περιορίζει τις δυνατότητες άσκησης, επειδή στην ηλικία των 50 και κάτι κάθε τέτοια παρέμβαση μπορεί εντέλει να μου προσθέσει χρόνια ζωής

Κ.Α.: Καλώς. Πάμε να ξεκινήσουμε. Τελικά είμαστε ό,τι τρώμε; Και πώς μπορούμε να το αλλάξουμε;

Γ.Π.: Ό,τι τρώμε επηρεάζει το τι γινόμαστε. Αλλά πάνω σε ένα γενετικό πλαίσιο προδιαθέσεων πάντα. Από την άλλη, το πώς τρώμε μπορεί να δείχνει και τι είμαστε, από τα πιο απλά, όπως την πειθαρχία σε ένα συγκεκριμένο διαιτητικό πλαίσιο, μέχρι τα περισσότερο σύνθετα κοινωνικά, όπως το κατοχικό σύνδρομο του «να μην περισσέψει φαγητό, να μην πάει χαμένο» των προηγούμενων γενεών

Κ.Α.: Εντάξει, έχουν οι αλλάξει οι εποχές.

Γ.Π.: Έχουμε περάσει πια, τουλάχιστον στις ανεπτυγμένες χώρες, για πρώτη φορά στη φάση όπου το διατροφικό ζητούμενο δεν είναι η επάρκεια αλλά η ποιότητα της τροφής. Κάποτε στοχεύαμε στην αποφυγή του υποσιτισμού, τώρα ενίοτε χρησιμοποιούμε μεθόδους εκούσιου υποσιτισμού για να βελτιώσουμε την υγεία μας.

Κ.Α.: Είναι λοιπόν ένα είδος φαρμάκου η τροφή πλέον; Και πόσο μπορεί να εξατομικεύεται;

Γ.Π.: Η ιατρική ακριβείας, η πλήρης εξατομίκευση της θεραπευτικής στόχευσης, είναι το μείζον ζητούμενο της ιατρικής του μέλλοντος. Αντίστοιχα και η διατροφή ακριβείας: η προσαρμογή των διατροφικών ζητουμένων στα ατομικά χαρακτηριστικά μας, τις γονιδιακές μας προδιαθέσεις, τα επίπεδα ενεργειακής κατανάλωσης της καθημερινότητάς μας, πιθανώς μελλοντικά ακόμη και το προσωπικό μας μικροβίωμα που μπορεί να επηρεάζει τι θρεπτικά συστατικά απορροφούμε. Έχει δρόμο αυτό ακόμη όμως — όποιος υπόσχεται διατροφή ακριβείας σήμερα κοροϊδεύει. Την όποια διαθέσιμη ακριβή εκτίμηση των αναγκών μας μπορούμε πλέον να την κάνουμε και μόνοι μας, με δυο ιστοσελίδες διατροφικών πληροφοριών και ένα smartwatch.

Κ.Α.: Οκέι. Ας τα πάρουμε από την αρχή. Ας κάνουμε μια σύντομη υπενθύμιση του διατροφικού αλφαβήτου.

Γ.Π.: Υπάρχουν τα τρία βασικά μακρο-θρεπτικά συστατικά: πρωτεΐνες, λιπαρά, και υδατάνθρακες. Με βάση την ποιότητα και τις αναλογίες τους χτίζουμε βασικά την εκάστοτε δίαιτα. Θέλεις γύρω στα 0,5-0,8 γραμμάρια πρωτεΐνης ανά κιλό βάρους σώματος ημερησίως. Εξαρτάται και από τις ενεργειακές ανάγκες βέβαια, οι αθλητές θέλουν περισσότερη. Αλλά υπάρχουν και όρια, πάνω από τα οποία ενδέχεται να αρχίσουν οι παρενέργειες της υπερφόρτωσης με πρωτεΐνη: μην πάτε πάνω από 2 γραμμάρια ανά κιλό βάρους σώματος ημερησίως (και το λέω για νεότερους οπαδούς του γυμναστηρίου που παίρνουν κουβάδες πρωτεΐνης χωρίς να το ψάχνουν και πολύ). Τα λιπαρά τώρα: τα βλαβερά είναι τα κορεσμένα που αυξάνουν τη χοληστερίνη και ενεργοποιούν φλεγμονώδεις αντιδράσεις στο σώμα, και τελικά σε στέλνουν μια ώρα αρχύτερα. Αντίθετα, ορισμένα πολυακόρεστα είναι βασικά συστατικά (ή πρόγονοι βασικών ουσιών) για διάφορους σημαντικούς μηχανισμούς στο σώμα. Η υγιής πρόσληψη θέλει λιγότερα λίπη, και αυτά να είναι σε πολύ μεγάλο ποσοστό ακόρεστα. Αυτά τα τελευταία κατά προτίμηση θα τα βρεις σε φυτικές τροφές και ψάρια, ενώ όταν μιλάμε για κορεσμένα μιλάμε για ξύγκια σε τροφαντά κρέατα, και βούτυρο που έχει λιώσει κι έχει κολλήσει στο τηγάνι. Τέλος, οι υδατάνθρακες: γλυκόζη και άμυλο, φρούτα και πατάτες και ζυμαρικά. Βασική ενεργειακή πηγή, εδώ μπορείς να βάλεις και τις φυτικές ίνες που είναι ευεργετικές, πιθανώς επειδή σε μεγάλο βαθμό είναι μη απορροφήσιμες και αλληλεπιδρούν με αυτό το μικροβίωμα που παραμένει ημιάγνωστης σημασίας. Όπως όμως μπορείς να βάλεις και τα πρόσθετα σάκχαρα και γλυκαντικά, που είναι εξίσου βλαβερά με τα προαναφερθέντα ξύγκια.

Κ.Α.: Έχουμε μακρο-θρεπτικά, άρα έχουμε και μικρο-θρεπτικά;

Γ.Π.: Βέβαια, έχουμε 13 βιταμίνες και 21 μέταλλα και ιχνοστοιχεία. Στον σύγχρονο δικό μας κόσμο θέλει προσπάθεια να έχεις έλλειψη από κάποιο από αυτά (ή κάποια γενετική προδιάθεση). Αλλά είναι παντού γύρω μας στα συμπληρώματα διατροφής, οπότε πρέπει να πούμε στο τέλος δυο λόγια και γι’ αυτά.

Εδώ που τα λέμε, ο απαγορευμένος καρπός των πρωτόπλαστων στον κήπο της Εδέμ σιγά μην ήταν μήλο — μπορεί να ήταν ένα διπλό πιτόγυρο, ή μια μακαρονάδα με πολύ τυρί και μπέικον, ή μια γεμάτη μερίδα πατάτες τηγανητές.

Κ.Α.: Τα ξέρουμε με μεγάλες λεπτομέρειες όλα αυτά. Ωστόσο, δεν έχουμε καταφέρει να βρούμε την ιδανική δίαιτα, έτσι δεν είναι; Μια δίαιτα που να δουλεύει. Ή απλά οι ιδανικές δίαιτες είναι δύσκολες στο να τις ακολουθήσουμε;

Γ.Π.: Ιδανικές δίαιτες δεν υπάρχουν, εφόσον σε κάθε άνθρωπο άλλα είναι τα ζητούμενα. Άλλη δίαιτα θέλει ένας καπνιστής που δεν κινείται πολύ και έχει προδιάθεση για αρρυθμίες, άλλη δίαιτα ο παχύσαρκος διαβητικός, άλλη η μετεμμηνοπαυσιακή γυναίκα με βεβαρημένο οικογενειακό καρδιολογικό ιστορικό, άλλη ο νεαρός αθλητής, άλλη τα παιδιά. Υπάρχουν βασικοί κανόνες: περισσότερα φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής, light γαλακτοκομικά, άπαχα κρέατα, ψάρι, φυτικές πρωτεΐνες και έλαια, και λιγότερα από όλα τα υπόλοιπα, τα αντίθετά τους, ειδικά τα κορεσμένα λιπαρά. Ναι, τα περισσότερα νόστιμα δεν είναι στα επιθυμητά. Εδώ που τα λέμε, ο απαγορευμένος καρπός των πρωτόπλαστων στον κήπο της Εδέμ σιγά μην ήταν μήλο — μπορεί να ήταν ένα διπλό πιτόγυρο, ή μια μακαρονάδα με πολύ τυρί και μπέικον, ή μια γεμάτη μερίδα πατάτες τηγανητές. Επειδή με κάτι τέτοια νόστιμα σε μεγάλες ποσότητες, απομακρύνεσαι δυστυχώς από την αθανασία.

Κ.Α.: Πώς θα χαρακτηρίζαμε μακροπρόθεσμα αποτελεσματική μια δίαιτα; Και πώς την ξεκινάει κανείς;

Γ.Π.: Ο πλέον συνηθισμένος λόγος είναι για να χάσει κάποιος κιλά — η παχυσαρκία από μόνη της είναι νόσος, αλλά και πρακτική ενόχληση στην καθημερινότητα. Οπότε στοχεύεις στην απώλεια βάρους. Είναι εξίσου σημαντικό όμως να επιτύχεις, μέσω της κατάλληλης διατροφής, και τη μείωση του κινδύνου καρδιαγγειακών νοσημάτων και την απομάκρυνση από το ενδεχόμενο εμφάνισης διαβήτη — αυτές είναι παράμετροι που εν μέρει είναι μετρήσιμες. Υπάρχει και η προληπτική δράση της κατάλληλης διατροφής απέναντι στην εμφάνιση καρκίνων ή νευροεκφυλιστικών νοσημάτων, αλλά αυτό, όπως και κάθε προληπτική επίδραση, δεν είναι μετρήσιμο.

Κ.Α.: Ακούμε όλο για νέες δίαιτες. Πάμε να δούμε τις κυριότερες και τις δημοφιλέστερες; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά τους, και ποια η αποτελεσματικότητα καθεμιάς;

Γ.Π.: Είναι ευτύχημα ότι μόλις πριν λίγες μέρες δημοσιεύθηκε μια εκπληκτική ανασκόπηση των διαιτών γενικά, στο κορυφαίο παγκοσμίως ιατρικό περιοδικό, το New England Journal of Medicine. Και είναι ακόμη ευτυχέστερο το γεγονός ότι η ανασκόπηση είναι γραμμένη από δυο επιστήμονες με έδρα την Ελλάδα, τη Μαίρη Γιαννακούλια από το Χαροκόπειο και τον Νίκο Σκαρμέα από το Αιγινήτειο. Είναι σπάνια τιμή να γράφει κάποιος άρθρο ανασκόπησης στο συγκεκριμένο περιοδικό, και είναι μόλις η δεύτερη φορά στην ιστορία του περιοδικού που γράφεται τέτοιο άρθρο από επιστήμονες με έδρα την Ελλάδα. Ακολουθώντας την ανάλυσή τους, οφείλουμε να ξεκινήσουμε από τη Μεσογειακή Δίαιτα φυσικά.

Κ.Α.: Όλοι λένε ότι είναι σχεδόν συνώνυμη της υγιεινής διατροφής. Τι τη χαρακτηρίζει; Και τελικά δουλεύει πράγματι τόσο καλά;

Γ.Π.: Ελαιόλαδο εναντίον καρδιαγγειακών θανάτων. Πολλές φυτικές τροφές, κάμποσα γαλακτοκομικά τύπου τυρί και γιαούρτι, λίγο προς κάμποσο ψάρι και πουλερικά, ελάχιστο κόκκινο κρέας. Σε μια μεγάλη μετα-ανάλυση περισσότερων των 12 εκατομμυρίων ανθρώπων, η Μεσογειακή Δίαιτα ελάττωνε εντυπωσιακά τον κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων, διαβήτη, καρκίνου, και νευροεκφυλιστικών νοσημάτων. Μόνο οι πανδημίες μένουν μετά ως κίνδυνος, κι εκεί απλά δεν μελετήθηκαν οι δίαιτες επαρκώς. Άρα μπορούμε να παινευτούμε ότι κι εδώ δώσαμε τα φώτα μας στην ανθρωπότητα, μιας και οι πρώτες παρατηρήσεις της επαγόμενης ευεξίας από τη δίαιτα αυτή έγιναν στην Κρήτη, αμέσως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (από Αμερικανό όμως).

Κ.Α.: Οπότε θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε και «ολίγον vegeterian»;

Γ.Π.: Είναι περίπλοκη η ονοματολογία: η Μεσογειακή είναι φυτικής βάσης αλλά όχι vegeterian — η vegeterian δεν έχει καθόλου κρέας. Και μετά είναι και η vegan που δεν έχει καθόλου ζωικής προέλευσης τροφές, οπότε ούτε γάλα π.χ. ή αυγά. Κάνουν δουλειά κι αυτές οι δίαιτες, αν τις ακολουθείς έχεις ελαττωμένο κίνδυνο καρδιαγγειακών, διαβήτη, κάποιων καρκίνων, και θνησιμότητας γενικά, όμως έχεις και σημαντικό κίνδυνο ελλειμμάτων σε κάποια μικρο-θρεπτικά συστατικά: θα ψάχνεις την Β12 και δεν θα τη βρίσκεις.

Κ.Α.: Εφόσον τα λιπαρά τα χαρακτηρίσαμε ήδη ανεπιθύμητα, γιατί δεν εστιάζουμε σε δίαιτες με λιγότερα λιπαρά;

Γ.Π.: Είναι αποτελεσματικές δίαιτες στην απώλεια βάρους, προφανώς. Έχουν θετική δράση και στον κίνδυνο εμφάνισης εμφράγματος, διαβήτη, και στη θνησιμότητα, έχουν οριακά οφέλη και σε κάποιες περιπτώσεις καρκίνων. Υπάρχουν και ακραίες παραλλαγές, όπως η Ornish, που είναι vegeterian, όπου στοχεύεις στο να είναι τα συνολικά λιπαρά, κορεσμένα και ακόρεστα, κάτω από 10%. Ζόρικη δίαιτα αυτή, θα συμφωνούσε και ο Jamie Oliver που έκανε καριέρα βάζοντας δυο κουταλιές butter σε κάθε πιάτο του. Έτσι ξέρω κι εγώ…

Κ.Α.: Πολύ δημοφιλείς είναι αυτές οι keto δίαιτες, ή η δίαιτα Άτκινς.

Γ.Π.: Ναι, οι δίαιτες χαμηλών υδατανθράκων. Ουσιαστικά, κάθε δίαιτα με υδατάνθρακες κάτω από 40-45% ολικής ενεργειακής πρόσληψης. Η Άτκινς ήταν η πρώτη, πριν 50+ χρόνια, οι τροποποιήσεις της αποδείχθηκαν αποτελεσματικές και για απώλεια βάρους και για καρδιαγγειακή προστασία. Οι κετονικές δίαιτες, τώρα, είναι ήπιες μιμήσεις του υποσιτισμού, ο στόχος σου είναι να κινητοποιήσεις για την παραγωγή γλυκόζης και ενέργειας τις σωματικές εφεδρείες λίπους, να καταβολίσεις. Πρέπει να πας από τα 130 γραμμάρια ημερησίως υδατανθράκων, κάτω από 50. Φυσικά θα χάσεις κιλά, φυσικά θα ελαττώσεις τον κίνδυνο διαβήτη, βοηθάει η keto και όταν έχεις κάποια υποκείμενα νοσήματα, αρκεί ο καταβολισμός να είναι ελεγχόμενος και ανεκτός, π.χ. σε κάποιον καρκινοπαθή ή σε κάποιον ηλικιωμένο.

Κ.Α.: Όλο βγαίνουν στην timeline μου διαφημίσεις για την παλαιολιθική δίαιτα. Τι είναι πάλι αυτή;

Γ.Π.: Να τρως ό,τι και οι πρόγονοί μας στις σπηλιές: ό,τι μάζεψες από το δάσος, όχι τίποτε καλλιεργήσιμα λαχανικά, είσαι ακόμη πρωτόγονος, δεν ξέρεις να καλλιεργείς. Συν ό,τι κυνήγησες στο δάσος, από ψάρια μέχρι μαμούθ. Προφανώς δεν έχουμε επαρκείς αποδείξεις για τυχόν αποτελεσματικότητά της, ούτε (προ)ιστορικές μήτε από σύγχρονες σειρές. Άλλωστε μπορεί να ακούγεται trendy, αλλά ούτε όσπρια δεν έχει — με πόσες λαχανίδες να επιβιώσει κανείς.

Κ.Α.: Λέμε συνέχεια για τα καρδιαγγειακά. Η υπέρταση δεν ενοχοποιείται εδώ; Πώς μπορείς να την αντιμετωπίσεις διαιτητικά, πέρα από το λιγότερο αλάτι;

Γ.Π.: Πολύ δημοφιλής στους επιστήμονες είναι η DASH, η διαιτητική προσέγγιση αποτροπής της υπέρτασης: 5 μερίδες φρούτα και 4 λαχανικά ημερησίως, συν 2 λάιτ γαλακτοκομικά: ελαττώνει την εμφάνιση υπέρτασης, την ολική θνησιμότητα, αλλά και την εμφάνιση καρκίνου — προφανώς έχεις και λιγότερα καρδιαγγειακά-εγκεφαλικά. Έχουμε και υποσχόμενες παραλλαγές της, όπως η DASH-sodium (τα αλάτια που είπατε) και η OmniHeart (με λιγότερους υδατάνθρακες και περισσότερες φυτικές πρωτεΐνες). Υπάρχει και η MIND, που είναι μίξη DASH και Μεσογειακής, με πολλά μούρα και φυλλώδη λαχανικά για κάποιο λόγο, αλλά σε μια περσινή μελέτη δεν έδειξε αποτελεσματικότητα.

Κ.Α.: Γιά να δούμε κάτι άλλο: σε τι διαφέρει η νηστεία από τη δίαιτα;

Γ.Π.: Στη νηστεία χάνεις ωρολογιακά γεύματα, στη δίαιτα όχι, απλά αλλάζεις τη σύστασή τους. Οι διαλειμματικές νηστείες είναι τρομερά δημοφιλείς, και όχι για θρησκευτικούς λόγους (που ήταν μόνο μέχρι πρόσφατα). Τα κενά τροφής διαλείμματα μπορείς να τα κατανέμεις στην εβδομάδα, ή στο 24ωρο. Έχουμε κάποια πρώιμα στοιχεία αποτελεσματικότητας εδώ, έχει όμως και μια βάση θεωρητική ενδιαφέρουσα αυτή η προσέγγιση, ειδικά στην αναστολή της καρκινογένεσης.

Κ.Α.: Τώρα: συμπληρώματα διατροφής. Βοηθάνε; Και πώς να επιλέξω το πλέον κατάλληλο;

Γ.Π.: Ο μέσος υγιής άνθρωπος του ανεπτυγμένου κόσμου προσλαμβάνει όλα τα απαραίτητα από την τροφή, δεν του λείπει ούτε ψευδάργυρος μήτε λινολεϊκό. Η επαρκής διατροφή σημαίνει και επαρκή ισορροπία: ομοιόσταση του οργανισμού. Πολλά συμπληρώματα απλά δίνουν στον οργανισμό μέταλλα και ιχνοστοιχεία και αμινοξέα που δεν τα χρειάζεται, επειδή τα έχει ήδη σε επάρκεια, και απλά θα τα αποβάλει/καταβολίσει. Είναι πολύ περιορισμένες και εξατομικευμένες οι ενδείξεις χρήσης συμπληρωμάτων.

Κ.Α.: Ναι, αλλά πάρα πολλοί άνθρωποι παίρνουν συμπληρώματα, π.χ. βιταμίνης D, βιταμίνης Β12 και μαγνησίου. Έχω κι εγώ στο γραφείο μου τέτοια πράγματα, και όποτε το θυμηθώ πίνω με τον καφέ μια-δυο αμπούλες.

Γ.Π.: Το μαγνήσιο έχει πολύ περιορισμένα όρια φυσιολογικών τιμών, και αποθηκεύεται παράλληλα και στα οστά. Εκτός από ορισμένες περιπτώσεις που ο οργανισμός, είτε γενετικά ή λόγω φαρμάκων ή σε διαβητικούς, δεν μπορεί να το συγκρατήσει στους νεφρούς — τότε έχουμε έλλειψη. Αυτός είναι και ο λόγος που έχει βγει ουσιαστικά εκτός συνταγογράφησης από τον Ιανουάριο του 2023 (όχι ότι δεν το γράφουν ακόμη ορισμένοι που παριστάνουν τους έξυπνους).

Κ.Α.: Η βιταμίνη D όμως; Δεν είναι απαραίτητη σε τόσα και τόσα;

Γ.Π.: Έχουν γίνει πάρα πολλές μεγάλες και σοβαρές και μακροχρόνιες μελέτες για τη βιταμίνη D. Όλες είχαν ένα κοινό: έδειξαν ότι η χορήγηση μεγάλων δόσεων βιταμίνης D ΔΕΝ βοήθησε καθόλου στην πρόληψη καταγμάτων (έως το αντίθετο!), στην πρόληψη πτώσεων, στην πρόληψη καρκίνου, στην εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων, στην εξέλιξη προδιαβήτη σε διαβήτη, στην ελάττωση κρίσεων άσθματος, στην εμφάνιση λοιμώξεων αναπνευστικού, στην επίπτωση της φυματίωσης (που μπορεί να θεωρηθεί ως δείκτης απουσίας βελτίωσης της ανοσίας μας), στον κορωνοϊό, πουθενά μα πουθενά. Δεκάδες μεγάλες, σωστές μελέτες. Πιθανώς μόνο στα αυτοάνοσα μπορεί να παίζει κάποιο ρόλο, όπως και σε ορθοπεδικά ζητήματα ασθενών σε οίκους ευγηρίας, όχι στην κοινότητα. Υπάρχει και μια μεγάλη παρανόηση για τις φυσιολογικές τιμές της βιταμίνης D, μιας και η Endocrine Society ανέβασε τα όρια του κατώτερου φυσιολογικού στα 30 ng/ml, από 20, χωρίς επιστημονική τεκμηρίωση από δεδομένα του πραγματικού κόσμου, και σε αντίθεση π.χ. με το Institute of Medicine. Η ελληνική πολιτεία δικαιολογεί συνταγογράφηση μόνο αν έχεις επίπεδα κάτω από 10, και ορθά κάνει (όχι ότι δεν το γράφουν ακόμη ορισμένοι που παριστάνουν τους έξυπνους, Νο 2).

Κ.Α.: Μισό, τα ίδια ισχύουν και για τη βιταμίνη Β12;

Γ.Π.: Όχι, εδώ είναι τελείως διαφορετική η κατάσταση: όπως λένε και οι Βρετανοί που έκαναν προ τριμήνου μια επαναθεώρηση της επίσημης πολιτικής υγείας για την Β12, δεν έχουμε τόσο αξιόπιστη μέθοδο μέτρησης. Συνήθως βλέπουμε στα εργαστήρια να δίνονται τιμές κάτω από 190-200 ng/lt ως παθολογικές. Οι Βρετανοί σημειώνουν λοιπόν ότι, αν έχεις συμπτώματα (που μπορεί να είναι από γλωσσίτιδα και αστάθεια ή χαρακτηριστική αναιμία μέχρι απλή κόπωση άγνωστης αιτιολογίας ή κατάθλιψη) και έχεις τιμές κάτω από 350 ng/lt, μπορεί να έχεις έλλειψη Β12 και αξίζει τον κόπο να δοκιμάσεις εμπειρική αγωγή. Από την πολλή Β12 δεν παθαίνεις και κάτι. Με την Β12 άλλωστε υπάρχουν και δεδομένες καταστάσεις που προκαλούν έλλειψή της, περιλαμβανομένων φαρμάκων για τον διαβήτη, όλων των φαρμάκων που υπερκαταναλώνουμε «για το στομάχι», αλλά και επεμβάσεων όπως το γαστρικό μανίκι, ή extreme διασκεδάσεων όπως η τακτική εισπνοή του «αερίου του γέλιου» (είναι λέει trendy σε ορισμένους κύκλους και αδρανοποιεί την Β12). Οπότε η (πιθανή) έλλειψη Β12 παραμένει μια διαφορετική, καθόλου lifestyle και εμπορική, υπόθεση.

Κ.Α.: Μάλιστα. Ανακεφαλαιώνοντας λοιπόν: λίγα κορεσμένα λιπαρά, λιγότεροι υδατάνθρακες, περισσότερα φυσικά και πράσινα. Και τι να μετράω στο αίμα, και κάθε πόσο; Χοληστερίνη π.χ. πόσο πρέπει να έχω;

Γ.Π.: Υπενθύμιση για τη χοληστερίνη: σημασία έχει η κακή η λεγόμενη, η LDL, περισσότερο από όποια άλλη τιμή. Στόχους με βάση αυτή βάζουμε, και πλέον όλο και κατεβαίνουν τα όρια, ανάλογα με τα άλλα προβλήματα υγείας (αν καπνίζεις, αν έχεις καρδιολογικό οικογενειακό ιστορικό, αν έχεις υπέρταση και/ή διαβήτη, αν έχεις κανένα γνωστό βουλωμένο αγγείο στην καρδιά ή αλλού). Οπότε μην κοιτάς την ολική, μην κάνεις εξετάσεις μόνος σου που θα είναι μισές και άσωστες, συνεννοήσου με τον γιατρό σου. Κάθε πόσο να κάνεις εξετάσεις; Εξαρτάται από το ζητούμενο, ένας γενικά υγιής δεν έχει λόγο να κάνει κάθε τρεις και λίγο.

Κ.Α.: Για να τελειώσουμε: δεν είπαμε φυσικά κάτι πολύ βασικό: την άσκηση!

Γ.Π.: Ναι, φυσικά. Που κι αυτή οφείλει να είναι προσαρμοσμένη — μην πάτε για πρωταθλητισμό στα 40+ με τη μία, έχουμε δει πόσα εμφράγματα έτσι. Η ορθή άσκηση όμως βοηθά στην απώλεια βάρους και στην ελάττωση εμφάνισης όλων αυτών των καρδιαγγειακών και μεταβολικών νοσημάτων. Και φυσικά, καθώς μπροστά μας ανοίγεται, όπως φαίνεται, ένας κόσμος λεπτότερων ανθρώπων μέσω των δημοφιλών νέων φαρμάκων που (και) αδυνατίζουν, να θυμόμαστε ότι ο φαρμακογενώς λεπτός άνθρωπος δεν είναι απαραίτητα ένας άνθρωπος με σωστό διατροφικό προφίλ ή ισορροπημένης ενεργειακής ομοιόστασης, είναι (πλην συγκεκριμένων εξαιρέσεων) απλά ένας άνθρωπος που βγαίνει καλά στις selfies της παραλίας.

Υ.Γ.: Με ευχαριστίες και συγχαρητήρια για μια ακόμη φορά στους Μαίρη Γιαννακούλια και Νίκο Σκαρμέα για το άρθρο τους στο N Engl J Med.