Κολονοσκόπηση και ενδοσκόπηση: 5 πράγματα που πρέπει να γνωρίζουμε

Με τη χρήση εξειδικευμένων εργαλείων η ενδοσκόπηση στη Γαστρεντερολογία προσφέρει έλεγχο του πεπτικού συστήματος προλαμβάνοντας και διαγιγνώσκοντας σοβαρά προβλήματα υγείας. Οι βασικές και πιο συνήθεις ενδοσκοπικές τεχνικές περιλαμβάνουν τη γαστροσκόπηση και την κολονοσκόπηση.

Η γαστροσκόπηση, γνωστή και ως ενδοσκόπηση του ανωτέρου πεπτικού, περιλαμβάνει τον έλεγχο του οισοφάγου, του στομάχου και του δωδεκαδακτύλου που αποτελούν τμήματα του αρχικού λεπτού εντέρου. Αυτή η διαδικασία πραγματοποιείται με τον ασθενή να βρίσκεται υπό πλήρη καταστολή, εξασφαλίζοντας τη μη όχληση του σε όλη τη διάρκεια της εξέτασης και τον αποτελεσματικό έλεγχο από τον γιατρό. 

Η κολονοσκόπηση, γνωστή επίσης ως ενδοσκόπηση του κατωτέρου πεπτικού, περιλαμβάνει τον έλεγχο του παχέος εντέρου και του τελικού ειλεού, μέρη του τελικού τμήματος του λεπτού εντέρου. Και αυτή η διαδικασία εκτελείται με τον ασθενή να είναι υπό πλήρη καταστολή, για τους ίδιους λόγους μη όχλησης και αποτελεσματικότητας που έχουν προσφέρει σημαντικά οφέλη τόσο στους ασθενείς, όσο και τους γιατρούς.

Γιατί ένας ασθενής να προχωρήσει σε ενδοσκόπηση;

Οι ενδοσκοπήσεις πραγματοποιούνται είτε για διαγνωστικούς είτε για θεραπευτικούς σκοπούς. Ως θεραπευτική ενδοσκόπηση ορίζεται αυτή που πραγματοποιείται με σκοπό την παρέμβαση για την αντιμετώπιση μιας υποκείμενης πάθησης όπως μια γαστρορραγία ή η αφαίρεση ενός πολύποδα του παχέος εντέρου.

«Ο κύριος στόχος των διαγνωστικών ενδοσκοπήσεων είναι η πρώιμη ανίχνευση βλαβών, ο εντοπισμός πιθανών κακοήθων όγκων, αλλά και η διάγνωση καλοηθών παθήσεων που ωστόσο μπορεί να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα στο εγγύς ή στο απώτερο μέλλον. 

Ένα τυπικό παράδειγμα αποτελούν τα έλκη του στομάχου ή του δωδεκαδακτύλου, τα οποία μπορεί να είναι καλοήθεις παθήσεις, ωστόσο μπορεί να προκαλέσουν αιμορραγία που να απειλήσει τη ζωή του ασθενούς. Ακολούθως με ενδοσκοπική παρέμβαση, η αιμορραγία θα σταματήσει όσο το δυνατόν γρηγορότερα, προκαλώντας τα λιγότερα δυνατά προβλήματα στον ασθενή.
Επιπλέον, σημαντικός στόχος, ειδικά της κολονοσκόπησης, είναι η ανίχνευση πολυπόδων στο παχύ έντερο, οι οποίοι μπορούν να είναι πρόδρομοι καρκίνου», αναφέρει ο κ. Κωνσταντίνος Δελής Διευθυντής Γαστρεντερολόγος στο Metropolitan Hospital & Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ).

Υπάρχουν κίνδυνοι κατά τη διάρκεια μιας ενδοσκόπησης;

Οι κύριοι κίνδυνοι που συνδέονται με τις ενδοσκοπήσεις είναι η αιμορραγία και εξαιρετικά σπάνια η διάτρηση. Η αιμορραγία μπορεί να εμφανιστεί σπάνια κατά τη λήψη βιοψίας ή κυρίως σε επεμβατικές διαδικασίες όπως π.χ. η αφαίρεση ενός πολύποδα τόσο στην διάρκεια της επέμβασης ή καθυστερημένα, έως και14 ημέρες μετά, κυρίως όμως στο πρώτο εικοσιτετράωρο. Στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων αυτή αντιμετωπίζεται επιτυχώς με τις κατάλληλες ενδοσκοπικές τεχνικές.

Η διάτρηση αποτελεί μια εξαιρετικά ακόμη πιο σπάνια επιπλοκή της ενδοσκόπησης. Μπορεί να προκληθεί κατά τη διάρκεια μιας διαγνωστικής ενδοσκόπησης κυρίως όμως κατά τη διάρκεια μιας επίπονης και δύσκολης επεμβατικής διαδικασίας. Η αντιμετώπισή της μπορεί να είναι ενδοσκοπική, ωστόσο υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να απαιτηθεί χειρουργική επέμβαση για την επιδιόρθωσή της. 

Τι πρέπει να γνωρίζω για τους πολύποδες και τον καρκίνο του παχέος εντέρου; 

«Ακόμη και σήμερα, ο καρκίνος του παχέος εντέρου παραμένει συχνή πάθηση, αποτελώντας τον τρίτο πιο συχνό καρκίνο τόσο σε άντρες όσο και σε γυναίκες. Από τη στιγμή που γίνεται η διάγνωση, ακολουθεί μια σειρά ελέγχων, όπως αιματολογικές και απεικονιστικές εξετάσεις και στη συνέχεια η θεραπεία, η οποία συνήθως περιλαμβάνει χειρουργική επέμβαση και πιθανώς χημειοθεραπεία. Ωστόσο, ο στόχος της σύγχρονης ιατρικής είναι να αποφεύγονται αυτές οι διαδικασίες που είναι επώδυνες και φέρνουν ψυχολογικό άγχος στον ασθενή. Η τρέχουσα γνώση δείχνει ότι πριν ο καρκίνος αναπτυχθεί, προηγείται η ανάπτυξη πολυπόδων. Συνήθως, περνούν αρκετά χρόνια από την εμφάνιση ενός πολύποδα μέχρι να εξελιχθεί τελικά σε καρκίνο. Χάρις στην κολονοσκόπηση, έχουμε τη δυνατότητα να παρεμβαίνουμε πριν η νόσος προχωρήσει, μέσα από τη έγκαιρη διάγνωση και αφαίρεση του πολύποδα (πολυποδεκτομή) σε πολύ πρώιμο στάδιο, εξασφαλίζοντας έτσι την αποφυγή ενός μελλοντικού χειρουργείου.

Πρέπει να σημειωθεί ότι υπάρχουν διάφορα είδη πολυπόδων. Ορισμένοι είναι εντελώς αβλαβείς και δεν μετατρέπονται σε κακοήθεια (π.χ. υπερπλαστικοί πολύποδες), ενώ άλλοι έχουν πιθανότητα εξέλιξης σε κακοήθεια (αδενωματώδεις πολύποδες). Προς το παρόν, δεν είναι δυνατό να προβλέψουμε με ασφάλεια ποιος πολύποδας (από αυτούς με δυναμικό εξέλιξης σε κακοήθεια) θα εξελιχθεί τελικά σε κακοήθεια και για τον λόγο αυτό αφαιρούνται όλοι όσοι εντοπίζονται κατά την ενδοσκόπηση με σκοπό την προφύλαξη του ασθενούς. Μετά την αφαίρεση κάθε πολύποδα, γίνεται ιστολογική εξέταση και ανάλογα με το αποτέλεσμα, καθορίζεται το διάστημα επανελέγχου. Συνήθως, απαιτείται επανεξέταση μετά από τρία έτη. Συνολικά, η κολονοσκόπηση αποτελεί σήμερα το καλύτερο διαθέσιμο μέσο για την πρόληψη, έγκαιρη διάγνωση, και αντιμετώπιση του καρκίνου του παχέος εντέρου», επισημαίνει ο ειδικός. 

Πότε πρέπει να κάνω την πρώτη μου κολονοσκόπηση; 

«Όλοι μας, ανεξαρτήτως εμφάνισης συμπτωμάτων», τονίζει «πρέπει να υποβληθούμε στην πρώτη κολονοσκόπησή στα 50 μας χρόνια ενώ πρόσφατα υπάρχουν συστάσεις για τα 45 χρόνια. Ωστόσο υπάρχουν εξαιρέσεις. Μια τέτοια εξαίρεση π.χ. αποτελούν οι κατιόντες συγγενείς πρώτου βαθμού ασθενών με καρκίνο παχέος εντέρου, οι οποίοι πρέπει να υποβληθούν για πρώτη φορά 10 χρόνια νωρίτερα από την ηλικία που ο ανιόν συγγενής ανέπτυξε την κακοήθεια. Σε κάθε περίπτωση όμως ο αρμόδιος για την καταλληλότερη σύσταση είναι ο θεράπων γαστρεντερολόγος». 

Τι είναι η ενδοσκόπηση του τρίτου χώρου; 

«Η ενδοσκόπηση του τρίτου χώρου αποτελεί μια πρωτοποριακή και καινοτόμο εξέλιξη στη θεραπευτική ενδοσκόπηση του πεπτικού σωλήνα κυρίως στον οισοφάγο και το στομάχι αλλά και το παχύ έντερο. Αυτές οι λεπτές επεμβάσεις του τρίτου χώρου ανήκουν στην κατηγορία της προηγμένης ενδοσκόπησης και θεωρούνται ελάχιστα επεμβατικές. Οι παραδοσιακές ενδοσκοπικές θεραπευτικές επεμβάσεις του πεπτικού σωλήνα, όπως η αφαίρεση πολυπόδων, συνήθως πραγματοποιούνται μέσω των ενδοσκοπίων (γαστροσκοπίων και κολονοσκοπίων) εντός του αυλού του γαστρεντερικού σωλήνα, ο οποίος θεωρείται ως ο πρώτος χώρος. Σε αντιδιαστολή, ο δεύτερος χώρος είναι εκείνος μέσα στην κοιλιά που επεκτείνεται εκτός του τοιχώματος του γαστρεντερικού σωλήνα και αποτελεί συνήθως τον χώρο για διενέργειες των χειρουργικών επεμβάσεων, κλασικών και λαπαροσκοπικών. 

Τα τελευταία χρόνια, έχει εμφανιστεί ένα νέο πεδίο, ο τρίτος χώρος, που αφορά μια τεχνητά δημιουργημένη σήραγγα (τούνελ) μέσα στο τοίχωμα των οργάνων του γαστρεντερικού σωλήνα. Αυτή η νέα κατηγορία επεμβάσεων, γνωστές ως επεμβάσεις του τρίτου χώρου, πραγματοποιείται ακριβώς μέσα στο τοίχωμα των οργάνων του πεπτικού σωλήνα, όπως ο οισοφάγος, το στομάχι ή το πόσοι έντερο. Η ενδοσκόπηση του τρίτου χώρου είναι επίσης γνωστή ως υποβλεννογόνια ενδοσκόπηση, καθώς πραγματοποιείται κάτω από τον βλεννογόνο, την εσωτερική δηλαδή επένδυση αυτών των οργάνων» διευκρινίζει ο κ. Δαρλής και καταλήγει εξηγώντας τις επεμβάσεις που ανήκουν στον τρίτο χώρο.
«Ανάμεσα στις επεμβάσεις του τρίτου χώρου περιλαμβάνονται:

• η POEM για την αντιμετώπιση της αχαλασίας του οισοφάγου
• η Z-POEM για την αντιμετώπιση των εκκολπωμάτων Zenker του οισοφάγου
• η STER για την αφαίρεση υποβλεννογόνιων όγκων, αυτών δηλαδή που βρίσκονται στο τοίχωμα του οισοφάγου ή του στομάχου κ.ά.».