Γιατί ο μεσημεριανός ύπνος μπορεί να κάνει καλό στην υγεία μας

Σε πολλούς πολιτισμούς, ο απογευματινός ύπνος είναι μια καθημερινή ιεροτελεστία. Οι Ισπανοί είναι γνωστό ότι απολαμβάνουν την σιέστα τους και ορισμένοι Ιάπωνες εργάτες επιδίδονται στο hirune, ή «απογευματινό ύπνο».

Εταιρίες όπως η Google, η Samsung και το Facebook έχουν όλες ειδικούς χώρους για έναν υπνάκο στα γραφεία τους, επιτρέποντας στους εργαζόμενους να ξεκουράσουν λίγο τα μάτια τους κατά τη διάρκεια της εργασίας τους.

Ποια είναι όμως τα πραγματικά οφέλη του μεσημεριανού ύπνου; Το BBC Future εξετάζει τα πιο πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα για να ξεκαθαρίσει εάν ο μεσημεριάτικος ύπνος είναι καλός για την υγεία μας.

Τα οφέλη της μεσημεριανής σιέστας

Ο μεσημεριάτικος ύπνος μπορεί να βοηθήσει να διατηρήσουμε τον εγκέφαλό μας μεγαλύτερο για περισσότερο χρονικό διάστημα και να ενισχύσουμε τη συνολική του υγεία, σύμφωνα με μια μελέτη του 2023 από το University College του Λονδίνου (UCL) και από το Πανεπιστήμιο της Δημοκρατίας στην Ουρουγουάη.

Οι ερευνητές ανέλυσαν δεδομένα από 35.000 άτομα, ηλικίας 40 έως 69 ετών, που είχαν λάβει μέρος σε μια μελέτη της UK Biobank, μια ερευνητική πηγή βιοϊατρικής βάσης δεδομένων. Διαπίστωσαν ότι ο εγκέφαλος των ανθρώπων που κοιμόντουσαν κατά την διάρκεια της ημέρας πολλές φορές την εβδομάδα ήταν περισσότερο από 15 κυβικά εκατοστά μεγαλύτερος από τους εγκεφάλους των ανθρώπων που δεν είχαν αυτή τη συνήθεια.

Αυτό ισοδυναμεί με καθυστέρηση της γήρανσης του εγκεφάλου από τρία έως έξι χρόνια, λέει η επικεφαλής συγγραφέας Victoria Garfield, ανώτερη ερευνήτρια στη Μονάδα MRC για τη Δια Βίου Υγεία και Γήρανση στο UCL.

«Το μεγάλο εύρημα ήταν ότι ο μεσημεριανός ύπνος συνδέεται με μεγαλύτερο όγκο εγκεφάλου», λέει η Garfield. Ο εγκέφαλος συρρικνώνεται φυσικά με την ηλικία και ένας μικρότερος σε όγκο εγκέφαλος έχει συνδεθεί με ένα ευρύ φάσμα ασθενειών.

«Οι άνθρωποι που έχουν μικρότερο όγκο εγκεφάλου είναι πιο πιθανό να έχουν υψηλότερα επίπεδα της ορμόνης του στρες κορτιζόλη ή διάγνωση άπνοιας ύπνου… πολλοί έχουν καρδιαγγειακή νόσο», λέει η Garfield. «Βλέπουμε επίσης σημαντική συρρίκνωση του εγκεφάλου σε άτομα με Αλτσχάιμερ και αγγειακή άνοια».

«Οτιδήποτε μπορείτε να κάνετε για να διατηρήσετε το μέγεθος του εγκεφάλου σας είναι καλό», λέει η Garfield. «Είναι ένα πραγματικά θετικό μήνυμα ότι ο μεσημεριανός υπνάκος θα μπορούσε να βοηθήσει τον εγκέφαλο».

Ένας υπνάκος των 15 λεπτών βοηθά στη λειτουργία του εγκεφάλου

Ο μεσημεριανός ύπνος έχει αποδειχθεί ότι είναι κρίσιμος για τη γνωστική ανάπτυξη των μωρών, με δοκιμές που έδειξαν ότι δεν μπορούσαν να θυμηθούν νέες εργασίες εάν δεν είχαν έναν υπνάκο αμέσως μετά.

Αλλά τα οφέλη του μεσημεριανού ύπνου για τους ενήλικες είναι λιγότερο κατανοητά. Οι συμμετέχοντες στη μελέτη της Garfield ήταν ηλικίας μεταξύ 40 και 69 ετών. «Προσπαθήσαμε να επικεντρωθούμε σε εκείνο το σημείο της μέσης ηλικίας όταν οι άνθρωποι αρχίζουν να νοσούν από ασθένειες όπως ο διαβήτης και η υψηλή αρτηριακή πίεση», λέει.

Υπάρχουν επίσης βραχυπρόθεσμα οφέλη για την υγεία που σχετίζονται με τον μεσημεριανό ύπνο. Οι σύντομοι μεσημεριανοί ύπνοι διάρκειας πέντε έως 15 λεπτών μπορούν να βελτιώσουν αμέσως το πόσο καλά αποδίδουμε διανοητικά. Αυτό το νοητικό ερέθισμα μπορεί να διαρκέσει έως και τρεις ώρες αφού ξυπνήσουμε.

«Ο μεσημεριανός ύπνος είναι πολύ σημαντικός στην αθλητική επιστήμη αυτή τη στιγμή», λέει ο Kevin Morgan, καθηγητής ψυχολογίας και ειδικός στον ύπνο στο Πανεπιστήμιο του Loughborough στο Ηνωμένο Βασίλειο. «Οτιδήποτε θα βελτιώσει την απόδοση ενός αθλητή έστω κατά ένα μικρό ποσό, το χρησιμοποιούμε. Οι προπονητές θα ήθελαν να “εμφιαλώσουν” τον ύπνο και να τον δώσουν στους αθλητές τους. Τον αντιμετωπίζουν ως ένα είδος συμπληρώματος διατροφής», λέει ο Morgan.

Μελέτες δείχνουν ότι ο μεσημεριανός ύπνος μεταξύ 13:00 και 16:00 μπορεί να ωφελήσει τη σωματική και γνωστική απόδοση καθώς και τη διάθεση. «Σίγουρα εμπεδώνετε τις αναμνήσεις. Οι χρόνοι αντίδρασής σας μπορεί να βελτιωθούν και μπορεί να υπάρξει κάποια βελτίωση όσον αφορά τη συντονισμένη απόδοση», λέει ο Morgan.

Μια μελέτη που συντάχθηκε από τον Morgan διαπίστωσε ότι οι ελίτ αθλητές, που προπονούνται έως και 17 ώρες την εβδομάδα, κοιμούνται πιο γρήγορα από τους μη-αθλητές, παρά το γεγονός ότι αναφέρουν τα ίδια επίπεδα υπνηλίας. Ο παίκτης του σνούκερ Ronnie O'Sullivan, η μαραθωνοδρόμος Camille Herron και οι ποδοσφαιριστές της Ρεάλ Μαδρίτης έχουν ενσωματώσει τον μεσημεριανό ύπνο στην καθημερινότητά τους.

Ο μεσημεριανός ύπνος πρέπει να γίνει μέρος της καθημερινότητάς;

Λαμβάνοντας υπόψη αυτά τα οφέλη για την υγεία, πρέπει όλοι να αρχίσουμε να έχουμε έναν καθημερινό μεσημεριάτικο υπνάκο; Οι ειδικοί λένε ότι είναι σημαντικό ο μεσημεριανός ύπνος να μην υποκαθιστά έναν καλό βραδινό ύπνο.

«Ο μεσημεριανός ύπνος είναι συνήθως ένα σημάδι ότι δεν κοιμάσαι επαρκώς», λέει ο Colin Espie, καθηγητής Ιατρικής του ύπνου στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. «Εάν αισθάνεστε ότι χρειάζεστε συχνά έναν ημερήσιο υπνάκο, είναι σημαντικό να αναρωτηθείτε εάν αντισταθμίζετε ένα πρόβλημα ύπνου ή μια επιλογή τρόπου ζωής που σας εμποδίζει να κοιμάστε αρκετά τη νύχτα», λέει ο Espie. «Το βασικό που πρέπει να προσπαθούμε να κάνουμε είναι να προστατεύσουμε τον βραδινό ύπνο».

Οι άνθρωποι που αγωνίζονται να κοιμηθούν αρκετά τη νύχτα, όπως οι γονείς μικρών παιδιών ή οι εργαζόμενοι σε βάρδιες, «πιθανότατα θα ωφεληθούν από μια περίοδο πειθαρχημένου ύπνου κατά τη διάρκεια της ημέρας», λέει ο Morgan.

Πόσο χρόνο πρέπει να κοιμάστε;

Ο χρόνος είναι το κλειδί για τον τέλειο υπνάκο. Εάν πρόκειται να έχετε έναν μεσημεριάτικο υπνάκο, φροντίστε να τον κάνετε το απόγευμα και μην τον αφήσετε να διαρκέσει περισσότερο από 20 λεπτά, λέει ο Morgan.

«Το σώμα σας ανταποκρίνεται περισσότερο στον ημερήσιο ύπνο μεταξύ 14:00 και 16:00, καθώς τότε υπάρχει μια πτώση στον κιρκάδιο ρυθμό και η θερμοκρασία του σώματός μας πέφτει», εξηγεί ο Morgan.

Εάν προσπαθήσετε να κοιμηθείτε το πρωί, η θερμοκρασία του σώματός σας εξακολουθεί να ανεβαίνει, που σημαίνει ότι αισθάνεστε περισσότερο σε εγρήγορση, λέει. Αν το αφήσετε για αργότερα την ημέρα, θα δυσκολευτείτε να κοιμηθείτε το βράδυ.

Εάν κοιμάστε για περισσότερα από 20 λεπτά, είναι πιθανό να ξυπνήσετε νιώθοντας νωθρός και αποπροσανατολισμένος, μια κατάσταση γνωστή ως αδράνεια ύπνου, λέει ο Espie. «Αυτό είναι προφανώς αντιπαραγωγικό καθώς θα δυσκολευτείτε να συνέλθετε», λέει ο Espie. «Ο μεσημεριανός ύπνος δεν είναι επιλογή, είναι συνήθεια. Μόλις αποκτήσεις τη συνήθεια, ο εγκέφαλός σου σε βοηθά να τη διατηρήσεις».