Health & Fitness

Τι είναι το πολιτισμικό jet lag;

Η νομαδική παιδική ηλικία και οι συνέπειές της

62222-137653.jpg
A.V. Team
2’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ
Τι είναι το πολιτισμικό jet lag;
© Freepik

Πολιτισμικό jet lag: Τι είναι και πώς μπορεί να επηρεάσει την ψυχική υγεία των παιδιών

Tην έκφραση «πολιτισμικό jet lag» επινόησε ο Marc Perraud, ένας ερευνητής της διαπολιτισμικής ψυχολογίας, ο οποίος εννοούσε το φαινόμενο της μερικής, της ατελούς, κοινωνικοποίησης ενηλίκων που έχουν γεννηθεί από μεικτούς γάμους και σε οικογένειες με πολλαπλές μετακινήσεις. Ιδιαίτερα, το πολιτισμικό jet lag αφορά άτομα που έζησαν την παιδική τους ηλικία νομαδικά, ανάμεσα σε δύο κουλτούρες που εναλλάσσονταν, με αποτέλεσμα πολιτισμική υστέρηση και αποσύνδεση. Σύμφωνα με τον Marc Perraud, αυτή η υστέρηση και η αποσύνδεση είναι ψυχική διαταραχή: τα παιδιά που εκτίθενται σε συνεχώς μεταβαλλόμενα πολιτιστικά και ηθικά περιβάλλοντα αδυνατούν να κατανοήσουν την κοινωνική μηχανική και τον νομικό πολιτισμό του τόπου στον οποίον ζουν —δεν έχουν αρκετό χρόνο για να συνδεθούν με αυτόν τον τόπο και, συνήθως, παίρνουν μηνύματα από την οικογένεια που δεν ευθυγραμμίζονται με τα κοινωνικά. Το πολιτιστικό jet lag αναφέρεται στο αίσθημα του «μη ανήκειν» που βιώνουν τα παιδιά της τρίτης κουλτούρας (TCK), τα οποία ζουν σε χώρες άσχετες με εκείνες των γονέων τους και εκτίθενται σε κουλτούρες που διαφέρουν από τις γονεϊκές.

Πολλά παιδιά τρίτης κουλτούρας, που μοιράζονται μεταξύ χωρών σε διπολιτισμικό περιβάλλον, αναφέρονται επίσης ως «παγκόσμιοι νομάδες»: στο εσωτερικό αυτής της κοινωνικής κατηγορίας, συνήθως βιώνεται, σε ποικίλους βαθμούς, το πολιτισμικό jet lag. Ενώ τα παιδιά επιδεικνύουν υψηλά επίπεδα διαπολιτισμικής ικανότητας —δείχνουν να βρίσκονται σε αρμονία με τις διαφορετικές κουλτούρες μεταξύ των οποίων κινούνται και μερικές φορές παρουσιάζουν πιο οξυδερκή κατανόηση από τους μονοπολιτισμικούς συνομηλίκους τους— έχουν γενικά την αίσθηση ότι παραμένουν έξω από τη δεδομένη κουλτούρα. Καθώς δεν βιώνουν τις ίδιες ορμές, επιθυμίες και περιορισμούς με τους γηγενείς —πατριωτισμό, ταύτιση, εθνική υπερηφάνεια, καθήκον, πίστη, φίλαθλο πνεύμα, πολιτική ανάμειξη— υιοθετούν στάση εξωτερικού θεατή και σχολιαστή. Αυτή η στάση ευνοεί την αντικοινωνική συμπεριφορά και συχνά προκαλεί δυσκολίες σχέσης και δέσμευσης, απάθεια και πλήξη, κατάχρηση ουσιών, κοινωνικό άγχος και κακουχία, ελαφριά κατάθλιψη και το αίσθημα έλλειψης ταυτότητας, αναφοράς και ιδιοκτησίας. Τέτοια συμπτώματα παρατηρούνται στα παιδιά των εξω-Ευρωπαίων μεταναστών με αποτέλεσμα αδυναμία ένταξης, αλλά και στα παιδιά στρατιωτικών που αλλάζουν συχνά σχολείο και κοινωνικό περιβάλλον λόγω των αλλεπάλληλων μεταθέσεων των γονιών τους.

Συχνά το jet lag συνοδεύεται με πολιτισμικό σοκ το οποίο εκδηλώνεται με έλλειψη κατανόησης των τοπικών ηθών και εθίμων, με άρνηση εκμάθησης της τοπικής γλώσσας, με αδυναμία χρήσης της τοπικής τεχνολογίας. Αλλά, αν και το πολιτισμικό σοκ μπορεί να ξεπεραστεί με την πάροδο του χρόνου, το jet lag είναι μια κατάσταση ύπαρξης που χαρακτηρίζει όσους έχουν βιώσει πολιτισμικά αποδομημένη ανατροφή. To jet lag δεν ταυτίζεται με το πιθανό αίσθημα αποσύνδεσης και ξεριζωμού από μια χώρα: απλούστατα, στην περίπτωση αυτή, τέτοια χώρα δεν υπάρχει. Οι εκπατρισμένοι δεν νιώθουν χαμένοι: διατηρούν δεσμούς με την αρχική τους κουλτούρα· ακόμα κι αν αυτοί οι δεσμοί εξασθενούν με τον καιρό, οι εκπατρισμένοι δεν εμφανίζουν τα ίδια ψυχικά συμπτώματα με εκείνα που προκαλεί το jet lag. Εξάλλου, το jet lag διαφέρει επίσης από το λεγόμενο αντίστροφο πολιτισμικό σοκ, δηλαδή την αντίδραση που προκαλεί σε ένα μετανάστη η επιστροφή στη χώρα καταγωγής του μετά από χρόνια παραμονής στο εξωτερικό.

Η παγκοσμιοποίηση έχει αυξήσει τον αριθμό των παιδιών και των μελλοντικών ενηλίκων που θα βιώσουν jet lag. Η αλλαγή που έχει συμβεί έγκειται στο ότι τα παιδιά που είναι ριζωμένα σε έναν τόπο κληρονομούν ήθη και αξίες πρώτα από τους γονείς τους και μετά από το περιβάλλον τους, ενώ τα παιδιά-νομάδες, επειδή δεν έχουν ενιαία ηθική και πολιτισμική αναφορά στο περιβάλλον τους, αναπτύσσουν αργότερα υπερεκτιμημένο ρόλο της ταυτότητας στην ισορροπία του εγώ τους. Ο ψυχικός κίνδυνος της νομαδικής ζωής στην παιδική ηλικία δεν πρέπει να υποτιμάται: τα παιδιά έχουν ανάγκη από σταθερότητα· η απουσία της μπορεί να οδηγήσει —και οδηγεί— σε υπερβολικά ρευστές ταυτότητες φύλου, πολιτικής και ηθικής, με αποτέλεσμα αισθήματα ανασφάλειας και άγχους.

ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΤΟ NEWSLETTER ΜΑΣ

Tα καλύτερα άρθρα της ημέρας έρχονται στο mail σου

ΠΡΟΣΦΑΤΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΙ ΠΑΝΤΑ

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Έχετε δει 20 από 200 άρθρα.