Το χάσιμο χρόνου και γιατί έχουμε την ανάγκη να γεμίζουμε τον χρόνο μας με κάτι - Οι Rebeca Rashid και Ian Bogost μας εξηγούν στο podcast «How to keep time»
Σήμερα το πρωί αφού ήπια την πρώτη κούπα καφέ και είδα τα late night shows μου, άρχισα να διαβάζω διάφορα άρθρα και να χαζεύω νέα. Χαζολογώντας στο «The Atlantic» έπεσα πάνω σε ένα podcast με το όνομα «How to Keep Time». Το σημερινό επεισόδιο είχε να κάνει με το «χάσιμο» χρόνου, «How to Waste Time». Πως στην εποχή που ζούμε, ουσιαστικά, αισθανόμαστε συνεχώς ότι πρέπει να γεμίζουμε τον χρόνο μας με κάτι. Ότι κάθε λεπτό πρέπει να είναι παραγωγικό με κάποιο τρόπο. Ότι τον χρόνο που δεν έχουμε εκμεταλλευτεί στο έπακρον με κάποια δραστηριότητα, τον θεωρούμε χαμένο.
Το podcast όμως άγγιξε και θέματα του τι κάναμε παλαιότερα σε αντίστοιχους νεκρούς χρόνους, π.χ. όταν περιμέναμε έξω από το ιατρείο του οδοντιάτρου. Ο ένας ομιλητής είπε ξεκάθαρα ότι βαριόμασταν και τότε, κοιτούσαμε τον τοίχο, ξεφυλλίζαμε ίσως ένα αρχαίο περιοδικό ξεχασμένο εκεί από το πάλαι ποτέ, κτλ. Ενώ τώρα αντίστοιχα θα χαζεύαμε στο κινητό μας.
Παραγωγοί του podcast είναι η Rebecca Rashid και ο Ian Bogost, και καλεσμένο σε αυτό το επεισόδιο είχαν τον Oliver Buckerman, δημοσιογράφο και συγγραφέα ο οποίος έγραφε για την Guardian, κυρίως σε θέματα που είχαν να κάνουν με την παραγωγικότητα και την προσωπική εξέλιξη.
Πριν κάποιους μήνες είχα ασχοληθεί με την τέχνη του αράγματος και πως φαίνεται ότι έχουμε ξεχάσει να το κάνουμε. Αυτό όμως είναι διαφορετικό. Στο podcast σχολιάζουν το γεγονός ότι ενώ η σύγχρονη τεχνολογία έχει κάνει τα πάντα πιο γρήγορα, η σχέση μας με το χρόνο έχει χειροτερέψει, γιατί παρ’ όλη την ταχύτητα και την αποτελεσματικότητα με την οποία γίνονται όλα, συνεχίζουμε και νιώθουμε ότι δεν υπάρχουν αρκετές ώρες μέσα στην ημέρα. Ένας λόγος μπορεί να είναι γιατί ακριβώς επειδή όλα είναι πιο εύκολα, έχουμε πολλά περισσότερα να κάνουμε. Η δουλειά, για παράδειγμα, δεν σταματάει τη στιγμή που φεύγουμε από το γραφείο.
Ο Bogost όμως κάποια στιγμή γίνεται πιο συγκεκριμένος και ρωτάει τη Rashid τι ακριβώς εννοεί όταν λέει «χαραμίζω χρόνο». Σε σχέση με τι; Σε σύγκριση με τι; Ότι θα ‘πρεπε να στέλνει περισσότερα email; Η Rashid απαντάει ότι πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού της έχει τη σκέψη ότι ο χρόνος της γενικότερα είναι περιορισμένος και ότι υπάρχει κάτι που λέγεται χρονοφοβία, και είναι η αίσθηση και η ανησυχία που μπορεί να έχουμε ότι ο χρόνος περνάει και χάνεται εάν δεν κάνουμε κάτι παραγωγικό για να τον γεμίσουμε.
Ενώ όταν ξεκίνησα να ακούω το podcast καθόμουν στην καρέκλα του γραφείου μου πίνοντας καφέ με τα πόδια μου ακουμπισμένα στη βιβλιοθήκη, σε αυτό το σημείο είχα μόλις αρχίσει να σιδερώνω. Ακούγοντας το τελευταίο αυτό σχόλιο και κουνώντας το κεφάλι μου πάνω-κάτω σκεπτόμενη πόσο δίκιο είχαν, συνειδητοποίησα ότι μάλλον πάσχω από αυτό που περιέγραφαν. Γιατί να κάτσω απλά να ακούσω κάτι ενώ μπορώ, ταυτόχρονα, να κάνω και μια δουλειά του σπιτιού για να τη βγάλω από τη μέση; Έτσι και αλλιώς θα πρέπει να γίνει κάποια στιγμή.
Υποθέτω ότι σε ένα βαθμό, τόσο η σκέψη αυτή όσο και η πράξη είναι καλή, ωφέλιμη, πρακτική και εξοικονομεί χρόνο και ενέργεια. Πάντα μ’ αρέσει ενώ σιδερώνω να βλέπω ή να ακούω κάτι. Εν προκειμένω όμως το έκανα γιατί μ’ αρέσει ή γιατί υποσυνείδητα θεώρησα ότι χάνω το χρόνο μου αν απλά κάθομαι και ακούω ένα podcast για το χάσιμο χρόνου χωρίς να κάνω άλλα πράγματα που πρέπει να γίνουν; Τραγική ειρωνεία νομίζω λέγεται.
Ο Burkeman κάνει μια πολύ σωστή παρατήρηση όταν λέει ότι πολλά από αυτά που κάνουμε όταν ισχυριζόμαστε ότι επιδιώκουμε να γίνουμε πιο παραγωγικοί, πιο αποτελεσματικοί, να οργανωθούμε καλύτερα, κτλ., είναι μια προσπάθεια, στην πραγματικότητα να αισθανθούμε ότι δεν έχουμε όρια σε σχέση με το χρόνο, ότι είμαστε δηλαδή unlimited, σε σχέση με τις υποχρεώσεις μας και τις φιλοδοξίες μας. Κοινώς, ότι μπορούμε να τα κάνουμε όλα.
Και συμπληρώνει αυτό του το επιχείρημα με ένα ακόμη, ίσως ισχυρότερο. Ότι τα περισσότερα πράγματα τα οποία κάνουμε τώρα είναι άμεσα συνδεδεμένα με έναν μελλοντικό στόχο. Πρέπει πάντα να δουλεύουμε προς κάτι, το επόμενο, το καλύτερο, το ανώτερο. Οπότε φοβόμαστε να χαραμίσουμε χρόνο γιατί αυτός ο χρόνος δεν οδηγεί σε κάτι μελλοντικό. Χωρίς έναν οριοθετημένο στόχο προς τον οποίο να δουλεύουμε ή να οδεύουμε, σπαταλάμε τον χρόνο μας.
Γιατί; Ο Bogost καταλήγει ότι το πρόβλημα δεν πηγάζει τόσο από εμάς τους ίδιους, αλλά από την κουλτούρα μας. Αυτή η εμμονή του να πρέπει να κάνουμε κάθε λεπτό και κάθε στιγμή να μετράει για κάτι, να προσδίδει κάτι, να έχει κάποιο αποτέλεσμα. Κάτι εμφανές το οποίο να έχουμε σχεδόν σαν απόδειξη του πως ξοδέψαμε τον χρόνο μας. Και απ’ την άλλη, ο χρόνος δεν σταματά, δεν μας περιμένει…αλλά δεν ήρθε και ποτέ να μας ρωτήσει ή να μας ζητήσει τα ρέστα. Οπότε εμείς γιατί βιαζόμαστε;
Γιατί εμμονικά κοιτάμε το ρολόι (δηλαδή το κινητό μας) γεμάτοι έκπληξη για τον χρόνο που χάθηκε σε κάτι υποτιθέμενα μη αξιόλογο, ενώ ταυτόχρονα σπαταλάμε άπειρο σκρολάροντας αιώνια ανανεώσιμο υλικό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που σε συντριπτικό ποσοστό δεν μας ενδιαφέρει και δεν μας αφορά; Γιατί είναι καλύτερο απ’ το να κοιτάμε τον τοίχο; Απ’ το να χαζεύουμε Netflix με τις ώρες; Απ’ το να μιλάμε με φίλους ανταλλάσσοντας memes; Says who? Πάλι μπαίνουμε στο ίδιο τρυπάκι κριτικής για τους «επιτρεπτούς» ή αποδεκτούς τρόπους να σκοτώσουμε χρόνο. Γιατί είναι το Instagram χειρότερο από την τηλεόραση και ποιος το ορίζει;
Τέλος πάντων. Πίσω στο θέμα μας. Όλα είναι πιο γρήγορα και φαινομενικά πιο εύκολα και πιο αποτελεσματικά. Γιατί βιαζόμαστε; Μα ακριβώς επειδή όλα είναι πιο γρήγορα. Έχω πιάσει τον εαυτό μου να κλείνω με νεύρα μια ιστοσελίδα γιατί δεν άνοιγε στα κλάσματα δευτερολέπτου που έχω συνηθίσει. Που έχουμε όλοι συνηθίσει. Δεν έχουμε πια υπομονή για τίποτα. Καλά, μεταξύ μας, εγώ ποτέ δεν είχα. Μόνο στη δουλειά μου εξασκώ τη χάρη αυτή γιατί απαιτείται. Οπουδήποτε αλλού είμαι θηρίο ανήμερο. Το παλεύω, αλλά πόσα να σου κάνει και αυτή η yoga. Πάει λοιπόν και η υπομονή.
Μοιάζουμε με κάτι καρτούν, cute αλλά αστεία, που τρέχουμε πανικόβλητα στο πουθενά κοιτώντας ένα εικονικό ρολόι. Γιατί; Ότι και να κάνουμε, όσο και να τρέχουμε, όσα tasks, projects και to-do lists να ζουλήξουμε σε μία αναθεματισμένη ημέρα, πάντα θα έχει 24 ώρες και ποτέ δεν πρόκειται να τελειώσουμε τα πάντα και να κάνουμε όλα όσα θέλουμε. Και προφανώς δεν αναφέρομαι στα απλά καθημερινά πραγματάκια που πρέπει να φέρουμε εις πέρας.
Ξέρετε πολύ καλά τι εννοώ. Μη με κοιτάτε έτσι. Πάρτε ένα chill pill, θα σας κάνω και εγώ παρέα, και πάμε να σκοτώσουμε λίγο χρόνο, για το καλό μας. Μισό…να βγάλω το σίδερο από την πρίζα…
Στην πρώτη συνάντηση με τίτλο «Ψυχανάλυση και κινηματογράφος της παρατήρησης - Μεγεθύνοντας το αδιόρατο», την Κυριακή 24 Νοεμβρίου, ο Γρηγόρης Μανιαδάκης συνομιλεί με την Εύα Στεφανή
17°
