Τι ισχύει σχετικά με την ασφάλεια των γλυκαντικών

Το καλό φαγητό είναι μια από τις πιο σημαντικές απολαύσεις της ζωής. Η εμφάνιση ωστόσο, σακχαρώδους διαβήτη σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι το άτομο θα πρέπει να ζει πλέον με στερήσεις και άγχος για το τι είναι κατάλληλο να τρώει. Τι είναι όμως, ο σακχαρώδης διαβήτης; Ο σακχαρώδης διαβήτης (ΣΔ), ή αλλιώς ζάχαρο, είναι μια νόσος που χαρακτηρίζεται από αύξηση του σακχάρου (γλυκόζης) στο αίμα, η οποία οφείλεται στην ελλιπή παραγωγή ινσουλίνης. 

Η 14η Νοεμβρίου έχει οριστεί ως Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη και ο Νοέμβριος ως μήνας αφιερωμένος στην ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση για τη σημασία της πρόληψης και σωστής αντιμετώπισης του σακχαρώδους διαβήτη. Ο διαβήτης είναι μια πρόκληση παγκόσμιας κλίμακας για τη δημόσια υγεία. Υπολογίζεται ότι 537 εκατομμύρια ενήλικες (1 στους 10 ενήλικες) ζουν με διαβήτη και ο αριθμός αυτός προβλέπεται να αυξηθεί περαιτέρω και να φτάσει τα 783 εκατομμύρια έως το 2045, με τον διαβήτη τύπου 2 να αποτελεί την πλειοψηφία (>90%) των περιπτώσεων. Επιπλέον, 1 στα 2 άτομα με διαβήτη παραμένει αδιάγνωστο. Η υιοθέτηση υγιεινών διατροφικών συνηθειών μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση του γλυκαιμικού ελέγχου, στην πρόληψη ή/και τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης επιπλοκών του διαβήτη και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής. 

Είναι γνωστό ότι μια ισορροπημένη διατροφή περιλαμβάνει την κατανάλωση λαχανικών, φρούτων, προϊόντων ολικής άλεσης, οσπρίων, ξηρών καρπών, κ.α., και παράλληλα περιορίζει την κατανάλωση κορεσμένων λιπαρών, αλατιού και ζάχαρης. Ωστόσο, πολλοί ασθενείς αισθάνονται ότι στερούνται την γλυκιάς γεύσης και αντικαθιστούν τη ζάχαρη με ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά. Τι ισχύει στην πραγματικότητα με τη χρήση των ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών στο διαβήτη;

O ρόλος που μπορεί να παίξουν τα γλυκαντικά με λίγες ή καθόλου θερμίδες για τα άτομα με διαβήτη

Τα γλυκαντικά με λίγες ή καθόλου θερμίδες μπορούν να χρησιμοποιηθούν με ασφάλεια για να αντικαταστήσουν τη ζάχαρη στο πλαίσιο μιας ισορροπημένης διατροφής. Όπως σημειώνει η κα Βίκυ Πυρογιάννη, Διαιτολόγος - Διατροφολόγος MSc, Επιστημονικός Σύμβουλος της Διεθνούς Ένωσης Γλυκαντικών: «Σε αντίθεση με τη ζάχαρη, τα ολιγοθερμιδικά/μη θερμιδογόνα γλυκαντικά δεν αυξάνουν τα επίπεδα γλυκόζης (σακχάρου) και ινσουλίνης στο αίμα. Αυτή η ιδιότητά τους είναι που τα καθιστά χρήσιμα στη διατροφή των ατόμων με διαβήτη που αναζητούν εναλλακτικές επιλογές για να διατηρήσουν τη γλυκιά γεύση στη ζωή τους μειώνοντας παράλληλα την κατανάλωση ζάχαρης».

Τι σημαίνει αυτό όμως, στην πράξη; Τα ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά δεν «ρίχνουν το σάκχαρο» από μόνα τους. Ωστόσο, αν αντικαταστήσουμε ένα τρόφιμο/ρόφημα με ζάχαρη με το αντίστοιχο με ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά, θα έχουμε μικρότερη αύξηση του σακχάρου μεταγευματικά.

Γι’ αυτόν τον λόγο, τα γλυκαντικά με λίγες ή καθόλου θερμίδες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως μέρος της διατροφικής διαχείρισης του διαβήτη για να βοηθήσουν στη μείωση της συνολικής πρόσληψης ενέργειας και υδατανθράκων. Αυτό το όφελος αναγνωρίζεται από τον Αμερικάνικο Σύλλογο Διαβήτη (American Diabetes Association), την Ευρωπαϊκή Εταιρία για τη Μελέτη του Διαβήτη (European Association for the Study of Diabetes), και άλλους επιστημονικούς συλλόγους ανά τον κόσμο, που έχουν δημοσιεύσει διατροφικές οδηγίες προς τα άτομα με διαβήτη συστήνοντας τη χρήση ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών ως υποκατάστατα της ζάχαρη στην καθημερινή διατροφή μιας και δεν επιδρούν στα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα.

Επιπλέον οφέλη των ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών
Τα γλυκαντινά μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην καταπολέμηση της παχυσαρκίας, βοηθώντας όσους χρησιμοποιούν συγκεκριμένα, ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά αντί για ζάχαρη να μειώσουν τόσο την πρόσληψη θερμίδων όσο και το σωματικό τους βάρος, εφόσον βέβαια είναι μέρος μιας συνολικά ισορροπημένης διατροφής και ενός υγιεινού τρόπου ζωής. Ακόμη, δε συμβάλλουν στη δημιουργία τερηδόνας και η χρήση τους στη θέση της ζάχαρης συμβάλλει στη διατήρηση της μεταλλοποίησης των δοντιών και στην εξουδετέρωση των οξέων της οδοντικής πλάκας. Τέλος, αποτελούν ένα απαραίτητο εργαλείο που βοηθά/διευκολύνει τις εταιρείες τροφίμων και ποτών να ανασυνθέσουν τα προϊόντα τους, μειώνοντας την ποσότητα της ζάχαρης και των θερμίδων που περιέχουν.

Τι ισχύει σχετικά με την ασφάλεια των γλυκαντικών

Tα γλυκαντικά με λίγες ή καθόλου θερμίδες είναι ασφαλή, καθώς έχουν ερευνηθεί εκτενώς και εγκριθεί από φορείς υπεύθυνους για τον έλεγχο της ασφαλείας τροφίμων σε όλο τον κόσμο, όπως η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA), ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των ΗΠΑ, και η Μικτή Επιτροπή Ειδικών για τα Πρόσθετα Τροφίμων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας (JECFA).

Μάλιστα, μόλις τον Ιούλιο του 2023 η JECFA που είναι το υπεύθυνο όργανο για την ασφάλεια πρόσθετων τροφίμων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας επιβεβαίωσε την ασφάλεια του γνωστού ολιγοθερμιδικού γλυκαντικού ασπαρτάμη, χωρίς να αλλάξει το όριο της Αποδεκτής Ημερήσιας Πρόσληψης. Το όριο αυτό που αντιστοιχεί στην ποσότητα που μπορεί να καταναλώνεται ημερησίως χωρίς πρόβλημα για την υγεία αφορά σε καθημερινή κατανάλωση έως και 40 mg ασπαρτάμης ανά κιλό σωματικού βάρους, που σημαίνει πως ένας ενήλικος άνθρωπος 70 κιλών πρέπει να πίνει καθημερινά από 9 έως 14 κουτάκια για να υπερβεί την Αποδεκτή Ημερήσια Πρόσληψη ασπαρτάμης μόνο από αναψυκτικά, δηλαδή πολλαπλάσια ποσότητα από αυτή  που καταναλώνουν οι περισσότεροι άνθρωποι καθημερινά. Μελέτες ανά τον κόσμο δείχνουν ότι οι προσλήψεις των εγκεκριμένων γλυκαντικών με λίγες ή καθόλου θερμίδες, συμπεριλαμβανομένης της ασπαρτάμης είναι πολύ χαμηλότερες από τις τιμές της Αποδεκτής Ημερήσιας Πρόσληψης.

Βιβλιογραφία

1. International Diabetes Federation (IDF). IDF Diabetes Atlas, 10^th edition, 2021. Available at: https://diabetesatlas.org/ (Accessed 6 July 2023)
2. Sun H, Saeedi P, Karuranga S, et al. IDF Diabetes Atlas: Global, regional and country-level diabetes prevalence estimates for 2021 and projections for 2045. Diabetes Res Clin Pract. 2022;183:109119.
3. ElSayed NA, Aleppo G, Aroda VR, et al. American Diabetes Associaion (ADA). 5. Facilitating Positive Health Behaviors and Well-being to Improve Health Outcomes: Standards of Care in Diabetes-2023. Diabetes Care. 2023;46(Supple 1):S68-S96.
4. Diabetes and Nutrition Study Group (DNSG) of the European Association for the Study of Diabetes (EASD). Evidence-based European recommendations for the dietary management of diabetes. Diabetologia. 2023;66(6):965-985.
5. Diabetes UK. The use of low or no calorie sweeteners. Position Statement (Updated December 2018). Available at: https://www.diabetes.org.uk/professionals/position-statements-reports/food-nutrition-lifestyle/use-of-low-or-no-calorie-sweetners (Accessed 6 July 2023)
6. Dyson PA, Twenefour D, Breen C, et al. Diabetes UK evidence-based nutrition guidelines for the prevention and management of diabetes. Diabet Med. 2018;35(5):541-547.
7. Laviada-Molina H, Escobar-Duque ID, Pereyra E, et al. Consenso de la Asociación Latinoamericana de Diabetes sobre uso de edulcorantes no calóricos en personas con diabetes [Consensus of the Latin-American Association of Diabetes on low calorie sweeteners in persons with diabetes]. Rev ALAD. 2018;8:152-74.