Τι προκαλεί τις κρίσεις πανικού και πώς αντιμετωπίζονται

Τα άτομα που πάσχουν από ψυχικές, νευρολογικές και συμπεριφορικές διαταραχές ανέρχονται σε εκατοντάδες εκατομμύρια παγκοσμίως, ενώ ένας στους τέσσερις ευρωπαίους πολίτες θα βιώσει κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας στη διάρκεια της ζωής του. «Η ψυχική υγεία είναι ανθρώπινο δικαίωμα» είναι το φετινό θέμα της σημερινής Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας όπως έχει οριστεί η 10^η Οκτωβρίου.

Οι αγχώδεις διαταραχές που συνδέονται με τις κρίσεις πανικού αποτελούν σήμερα το πιο συχνό πρόβλημα ψυχικής υγείας στην Ευρώπη, καθώς υπολογίζεται ότι επηρεάζουν 25 εκατομμύρια κατοίκους των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και 301 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Οι κρίσεις πανικού είναι πιο συχνές στις γυναίκες (5,6%) σε σχέση με τους άντρες (2,2%). 

Η κρίση πανικού, ένα κοινό σύμπτωμα του άγχους, παρουσιάζεται ξαφνικά και εκδηλώνεται με επεισόδια έντονου φόβου, ενώ προσωπικές μαρτυρίες το παρομοιάζουν με «ηφαίστειο που ξερνάει και τη λάβα του και ξεχύνεται σε όλο το σώμα κάνοντάς το να τρέμει». Εκτιμάται ότι το 80% του πληθυσμού έχει πάθει έστω για μια φορά στην ζωή του κάποια κρίση πανικού και είναι πιθανό να μην επαναλήφθηκε ξανά. 

Τι είναι όμως η Κρίση Πανικού; 

«Ο κάθε άνθρωπος βιώνει άγχος σε κάποια φάση της ζωής του ή και συχνά μέσα στη μέρα του με όσα έχει ν’ αντιμετωπίσει. Οι σωματικές αλλαγές που νιώθουμε από το άγχος είναι μια φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού όταν βρίσκεται σε κίνδυνο ή αγχώδη κατάσταση για να μας βάλει σε κατάσταση δράσης και ν’ αντιδράσουμε στο επικείμενο πρόβλημα γρήγορα και αποτελεσματικά» επισημαίνει η κ. Άννα Χατζηδημητρίου, ΒΑ, MSc Ψυχολόγος Υγείας, Ειδικευμένη στην Ψυχο-ογκολογία και στον Χρόνιο Πόνο, St Thomas & Guy's Hospital, UK, Διευθύντρια Τμήματος Ψυχολογίας Ιατρικού Κέντρου Αθηνών, Ιδρύτρια Κέντρου Ψυχολογίας και Προαγωγής της Υγείας «Live Well – Be Well» και προσθέτει: «Η Κρίση Πανικού διαφέρει από το έντονο άγχος που μπορεί να μας καταβάλλει, και δεν είναι απαραίτητο ότι το συχνό και καθημερινό άγχος εξελίσσεται σε κρίσεις πανικού. Το άτομο που παθαίνει κρίση πανικού αισθάνεται ανήμπορο διότι η κρίση έρχεται ξαφνικά σε κάποια στιγμή της μέρας, σε οποιοδήποτε μέρος χωρίς προειδοποίηση και χωρίς φαινομενικά κάποιο λόγο. 

Τη στιγμή πριν την κρίση μπορεί το άτομο να νιώθει ότι όλα ήταν επιφανειακά ήρεμα και το αίσθημα του φόβου με τα έντονα σωματικά συμπτώματα να μπήκαν αιφνίδια σαν διαρρήκτες στο σώμα του χωρίς να προλάβει να τ’ αντιληφθεί. Έντονη ταχυπαλμία σαν να νιώθει ότι από στιγμή σε στιγμή θα πάθει καρδιακή προσβολή, αίσθηση πνιγμού ότι δεν φτάνει ο αέρας να πάρεις μια ανάσα, εφίδρωση, ζάλη σαν όλα να γυρίζουν και τρέμουλο στα πόδια σαν να νιώθει πως χάνει τις αισθήσεις του για μερικά λεπτά. Οι σκέψεις καλπάζουν ασταμάτητα, νιώθει ότι δεν μπορεί να τις ελέγχει, νιώθει ότι τα χάνει ότι δεν σκέφτεται λογικά, ότι θα τρελαθεί. Μέσα σ’ αυτό το στρόβιλο συναισθημάτων αναδύεται μια επίμονη σκέψη που κάνει το άτομο να νιώθει με σιγουριά ότι θα πάθει κάτι η υγεία του εκείνη την στιγμή, ότι το σώμα δεν θ’ αντέξει την πίεση, και ότι θα πάθε καρδιακή προσβολή, ή λιποθυμία, ή ασφυξία με πιθανότητα να απειλήσει τη ζωή του. Κατά τις κρίσεις πανικού, τα σωματικά συμπτώματα που περιεγράφηκαν παράγουν ψυχικά συμπτώματα όπως έντονο φόβο, άγχος, πανικό, αίσθημα απώλειας ελέγχου και επερχόμενου θανάτου». 

Το γνωσιακό Μοντέλο που εξηγεί τη Διαταραχή Πανικού 

«Αυτή η εμπειρία που βιώνει το άτομο είναι τόσο τρομακτική που μπαίνει σε μια διαδικασία που μοιάζει με γρανάζια μηχανής που τραβούν μέσα τον άνθρωπο και τον κατακερματίζουν, στην εμπειρία του πανικού, νιώθει κανείς σαν φυλακισμένος που δεν μπορεί ν’ αποδράσει» τονίζει η κ. Χατζηδημητρίου και συνεχίζει:

«Το αίσθημα του επερχόμενου άγχους, ο φόβος να μην ξανάρθει ο πανικός, γεννά φόβο, παγιδεύεται σ ένα φαύλο κύκλο της σκέψης του και των συναισθημάτων που έχει για τα σωματικά συμπτώματα. Αυτό λειτουργεί ως «γρανάζι» που μεταφέρει το φόβο στη συμπεριφορά του μ’ αποτέλεσμα να αρχίσει να εξαπλώνεται στις καθημερινές του συνήθειες.

Μεταξύ άλλων οδηγεί στο να συνδυάζει τα συμπτώματα από τις κρίσεις με όλο και περισσότερα μέρη, πράγματα που έκανε, αγαπημένες του συνήθειες, μ’ ανθρώπους που ίσως τον φορτίζουν, διάφορες κοινωνικές επαφές ή υποχρεώσεις και φτάνει στο σημείο ν’ αρχίζει να τα αποφεύγει συστηματικά.

Στην καλύτερη περίπτωση αν δεν τ’ αποφεύγει, αρχίζει και αναπτύσσει συμπεριφορές προσκόλλησης, δηλαδή κάνει τις συνήθειες του μ’ άλλους τρόπους (π.χ. έχει πάντα νερό μαζί του, φάρμακα στην τσάντα του, κάποιον για συνοδεία σε ό,τι κάνει) για να νιώθει ένα ουτοπικό αίσθημα ασφαλείας που τον βοηθάει να ανταπεξέλθει στα πράγματα που έχει να κάνει μέσα στην μέρα του. 

Πράγματα απλά, που όμως ο φόβος τα κάνει να φαίνονται Γολγοθάς για να τα φέρει εις πέρας. Και όπως έτσι ξαφνικά ήρθε η πρώτη κρίση πανικού, έτσι ξαφνικά κάποια στιγμή χωρίς ο ίδιος να το έχει αντιληφθεί ανακαλύπτει πως έχει εξαπλωθεί σταδιακά σε πολλά κομμάτια της ζωής του διαταράσσοντας την ποιότητά της και δημιουργώντας πολύ συχνά άλλα ψυχολογικά προβλήματα, όπως αγοραφοβία και κατάθλιψη που είναι τα πιο συνήθη». 

Ποια είναι τα συμπτώματα στη διαταραχή πανικού; 

Διακριτή περίοδος έντονου φόβου ή δυσφορίας, κατά την οποία εμφανίσθηκαν αιφνίδια και κορυφώθηκαν μέσα σε 10 λεπτά της ώρας τέσσερα (ή περισσότερα) από τα ακόλουθα συμπτώματα:

• αίσθημα παλμών, καρδιά που «σφυροκοπά», ή επιτάχυνση του καρδιακού ρυθμού
• εφίδρωση
• τρεμούλα ή έντονος τρόμος
• αίσθημα λαχανιάσματος ή ασφυξίας
• αίσθημα πνιγμονής
• πόνος ή δυσφορία στο θώρακα
• ναυτία ή κοιλιακή ενόχληση
• αίσθημα ζάλης, αστάθειας, ή τάση για λιποθυμία
• αποπραγματοποίηση (αίσθημα μη πραγματικού) ή αποπροσωποποίηση ( ότι αποσπάται από τον ίδιο τον εαυτό του)
• φόβος απώλειας του ελέγχου ή επερχόμενης τρέλας
• φόβος θανάτου
• παραισθησίες (μούδιασμα ή μυρμηγκιάσματα)
• ρίγη ή αίσθημα ζέστης 

Ποιους αφορά η Διαταραχή Πανικού; 

«Υπολογίζεται ότι μέχρι 4% του πληθυσμού υποφέρει από σοβαρές και συχνές κρίσεις πανικού. Σ’ αυτήν την περίπτωση η κρίση πανικού αποκτά ψυχοπαθολογικό χαρακτήρα και ονομάζεται διαταραχή πανικού. Οι κρίσεις πανικού σ’ αυτήν την κατάσταση μπορεί να εμφανίζονται σπανιότερα ή να επαναλαμβάνονται συχνά. Οι κρίσεις πανικού μπορούν να εκδηλώνονται σε όλες τις ηλικίες και είναι μια διαταραχή που αφορά άνδρες και γυναίκες. Η συχνότητα εκδήλωσης της πρώτης κρίσης πανικού είναι μεγαλύτερη μεταξύ 20 και 40 ετών και είναι πιο συχνή στις γυναίκες από ότι στους άνδρες» σημειώνει η κ. Χατζηδημητρίου. 

Πώς θα καταλάβω ότι έχω διαταραχή πανικού; 

Τα συνήθη συμπτώματα της κρίσης πανικού που μπορεί κάποιος ν’ αναγνωρίσει στον εαυτό του είναι:

• Έντονος φόβος, άγχος, πανικός, αίσθημα απώλειας ελέγχου και επερχόμενου θανάτου.
• Άγχος για απροσδόκητο, ξαφνικό γεγονός που μπορεί να του προκαλέσει πανικό.
• Αποφυγή δραστηριοτήτων λόγω φόβου μην πάθει κρίση πανικού (σαν αποτέλεσμα έχει να αποφεύγει την καθημερινή ρουτίνα).
• Απομονώνεται όλο και περισσότερο από φίλους λόγω του φόβου ή ένα ασφαλές περιβάλλον όπως είναι το σπίτι του.
• Αποφεύγει δημόσιους χώρους και πολλά άτομα συγκεντρωμένα στον ίδιο χώρο 

Πώς αντιμετωπίζεται θεραπευτικά η Διαταραχή Πανικού; 

Σκοπός της θεραπευτικής αντιμετώπισης είναι να μειωθούν σταδιακά τα συμπτώματα της διαταραχής πανικού. Ειδικότερα, με την γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία ο ασθενής θα ανακαλύψει πως ο πανικός δεν έρχεται ξαφνικά αλλά τον προκαλούν συγκεκριμένες σκέψεις του ή συναισθήματα και η συμπεριφορά του συνδέεται με γεγονότα» εξηγεί η κ. Χατζηδημητρίου και καταλήγει: «Μέσω της ψυχοθεραπείας θα μάθει πώς μπορεί να αλλάξει τον τρόπο που σκέφτεται και νιώθει, ώστε να αλλάξει την ερμηνεία που δίνει στον εαυτό του για τις κρίσεις πανικού. Θα βοηθηθεί να καταλάβει ότι:

• Η συχνότητα, η ένταση και η διάρκεια των κρίσεων πανικού θα μειωθούν
• Θα μειωθεί ο φόβος, και ότι το επεισόδιο του πανικού αν επαναληφθεί θα έχει τη δυνατότητα να τον διαχειριστεί
• Ο πάσχων θα αποβάλει τη σκέψη που του προκαλεί πανικό και θα μπορεί να διαχειριστεί μια επερχόμενη κατάσταση
• Θα καταφέρει να βγει από το σπίτι και να πάει σε ένα δημόσιο χώρο με κόσμο, να κάνει μόνος του τις δουλειές του, ν’ απομακρυνθεί από τα σημεία ασφαλείας του
• Να επιστρέψει κανονικά στην καθημερινότητα του».