Καρκίνος του πνεύμονα: Προτεινόμενη διαδικασία Προσυμπτωματικού Ελέγχου

Κατευθυντήριες οδηγίες και προτεινόμενη Διαδικασία Προσυμπτωματικού Ελέγχου του Καρκίνου του Πνεύμονα (ΠΕΚΠ) στην Ελλάδα, αναγνωρίζοντας την ανάγκη για άμεση εφαρμογή ενός οργανωμένου εθνικού πληθυσμιακού προγράμματος στη χώρα μας, ως βασικού μέτρου πρόληψης της νόσου σε επίπεδο δημόσιας υγείας κατήρτισαν η  Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία (ΕΠΕ), η Ελληνική Ακτινολογική Εταιρεία (ΕΑΕ) και η Ελληνική Εταιρεία Χειρουργών Θώρακος-Καρδιάς-Αγγείων (ΕΕΧΘΚΑ), με την ενεργό συμμετοχή της Ελληνικής Ομοσπονδίας Καρκίνου (ΕΛΛΟΚ.

Η προτεινόμενη διαδικασία Προσυμπτωματικού Ελέγχου του Καρκίνου του Πνεύμονα, η οποία θα υποβληθεί προς αξιολόγηση στο Υπουργείο Υγείας, είναι το αποτέλεσμα της 19μηνης διεπιστημονικής συνεργασίας της Ελληνικής Ομάδας Εργασίας για τον ΠΕΚΠ. Η ομάδα των 55 ειδικών επιστημόνων υγείας από όλη την Ελλάδα, αφού έλαβε υπόψιν της τα σχετικά δημοσιευμένα επιστημονικά δεδομένα, τη διάρθρωση και λειτουργία του Εθνικού Συστήματος Υγείας, του Ιδιωτικού Τομέα Υγείας και της παρούσας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας κατήρτισε τις Κατευθυντήριες Οδηγίες και την προτεινόμενη διαδικασία ΠΕΚΠ για τη χώρα μας.

Ο ΠΕΚΠ αποτελεί, επίσης, ένα σημαντικό βήμα για την εκπλήρωση μιας εκ των βασικών δεσμεύσεων της Χάρτας της κοινωνικής πρωτοβουλίας «Ανάσα Ζωής», που υλοποιεί η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία, με την υποστήριξη της Johnson & Johnson. Η «Ανάσα Ζωής», από το 2020, εστιάζει στην ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση για την υγεία του πνεύμονα και την αξία του προληπτικού ελέγχου, καθώς επίσης και στην ενίσχυση των προσπαθειών για τη διακοπή του καπνίσματος. 

Η παρουσίαση του ΠΕΚΠ στην Ελλάδα, πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια δημοσιογραφικής ενημέρωσης με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος (31/05). Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους ο Δήμαρχος Αθηναίων, κ. Κώστας Μπακογιάννης, η κ. Μίνα Γκάγκα, τ. Αναπληρώτρια Υπουργός Υγείας, οι Πρόεδροι των συνεργαζόμενων επιστημονικών εταιρειών κ.κ. Στυλιανός Λουκίδης (ΕΠΕ), Κωνσταντίνος Λυμπερόπουλος (ΕΑΕ) και Κοσμάς Ηλιάδης (ΕΕΧΘΚΑ), ο Πρόεδρος της ΕΛΛΟΚ κ. Γιώργος Καπετανάκης καθώς και οι Πρόεδροι των φορέων που συνυπέγραψαν την Χάρτα, κ.κ. Ζένια Σαριδάκη (ΕΟΠΕ) και Κορίνα Πατέλη-Bell (Fair Life Lung Cancer Care).

Ο κ. Ελευθέριος Ζέρβας, Πνευμονολόγος, Διευθυντής ΕΣΥ, 7η Πνευμονολογική Κλινική & Κέντρο Άσθματος, Γ.Ν.Ν.Θ.Α «Η Σωτηρία», Γενικός Γραμματέας και Συντονιστής της Ομάδας Εργασίας Καρκίνου του Πνεύμονα της ΕΠΕ, κατά την έναρξη της εκδήλωσης αναφέρθηκε στους βασικούς πυλώνες της καμπάνιας «Ανάσα Ζωής», που είναι η ενημέρωση, κινητοποίηση και η στήριξη όλων των ανθρώπων - κυρίως όσων ανήκουν στις ομάδες κινδύνου- για τη διακοπή του καπνίσματος, καθώς και η παροχή καθοδήγησης και υποστήριξης για τα κατάλληλα βήματα έγκαιρης διάγνωσης του καρκίνου του πνεύμονα σε αρχικό στάδιο με τον προσυμπτωματικό έλεγχο. «Συνεχίζουμε με συνέπεια να υπηρετούμε, μέσω αυτής της διεταιρικής επιστημονικής πρωτοβουλίας και της αρωγής των ασθενών και συλλογικών φορέων, τον τελικό μας στόχο που είναι να δώσουμε μια “ανάσα ζωής”. Να προστατεύσουμε την υγεία των πολιτών και να σωθούν ανθρώπινες ζωές!», τόνισε ο κ. Ζέρβας. 

Η κ. Γεωργία Χαρδαβέλλα, Πνευμονολόγος - Φυματιολόγος, Επιμελήτρια Α΄, Γ.Ν.Ν.Θ.Α. «Η Σωτηρία», Υπεύθυνη της Ομάδας Εργασίας Καρκίνου του Πνεύμονα της Ε.Π.Ε. και Πρόεδρος της Ομάδας Καρκίνου Πνεύμονα (Group 11.01) της Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρείας (ERS), παρουσιάζοντας τους βασικούς άξονες του ΠΕΚΠ ανέφερε ότι «είναι η πρώτη φορά που ολοκληρώνεται στη χώρα μας μια συντονισμένη διεπιστημονική προσπάθεια που καθορίζει, με βάση τα ελληνικά δεδομένα, ποιοι υποψήφιοι και με ποιο τρόπο θα συμμετέχουν στον ΠΕΚΠ. Προτείνουμε να υποβάλλονται σε ΠΕΚΠ άτομα 50-80 ετών, νυν ή πρώην καπνιστές που έχουν διακόψει εντός 15ετίας και καπνίζουν/-αν 1 πακέτο τσιγάρα για 20 έτη ή περισσότερο. Η διαδικασία που παρουσιάσαμε σήμερα καθορίζει τον τρόπο προσέγγισης του κοινού, την πρόσβασή τους στον ΠΕΚΠ, τις προϋποθέσεις και τον τρόπο παροχής της υπηρεσίας από τους συνεργαζόμενους παρόχους, τις προδιαγραφές των ακτινολογικών εργαστηρίων και το μονοπάτι των συμμετεχόντων. Παράλληλα, προτείνουμε κριτήρια ποιότητας καθώς και διαδικασία ελέγχου ποιότητας και συντονισμού του ΠΕΚΠ».

Στην παροχή όλων των σταδίων του ΠΕΚΠ από τους συνεργαζόμενους παρόχους καθώς και στις προϋποθέσεις για την παροχή της υπηρεσίας από κέντρα και ιατρικό προσωπικό, αναφέρθηκε ο κ. Ιωάννης Γκιόζος, Πνευμονολόγος - Φυματιολόγος, Επιστημονικός Συνεργάτης Ε.Κ.Π.Α, Ογκολογική Μονάδα ΓΠΠ, Γ.Ν.Ν.Θ.Α. «Η Σωτηρία», Μέλος της Διεθνούς Ένωσης για την Μελέτη του Καρκίνου Πνεύμονα και Υπεύθυνος της Ομάδας Εργασίας Καρκίνου του Πνεύμονα της Ε.Π.Ε. «Η αναγνώριση και παραπομπή ατόμων υψηλού κινδύνου για ΠΕΚΠ θα γίνεται από όλα τα επίπεδα παροχής φροντίδας (Πρωτοβάθμια, Δευτεροβάθμια, Τριτοβάθμια) ενώ η διενέργεια ΠΕΚΠ θα γίνεται από τριτοβάθμια κέντρα ή μονάδες (φορητές ή σταθερές). Η εκπαίδευση των συμμετεχόντων ιατρών  θα αναφέρεται σε δύο επίπεδα: στην εκπαίδευση 1ου επιπέδου, η οποία απευθύνεται στους παραπέμποντες ιατρούς με στόχο να αναγνωρίζουν και να ενημερώνουν αντικειμενικά τα άτομα υψηλού κινδύνου για τα οφέλη ΠΕΚΠ και να συνδράμουν στη λήψη ενημερωμένης απόφασης, καθώς και στην εκπαίδευση 2^ου επιπέδου, η οποία απευθύνεται σε ιατρούς (ακτινολόγους, πνευμονολόγους), που θα διενεργούν τον ΠΕΚΠ στα διαπιστευμένα  κέντρα αναφοράς», ανέφερε ο κ. Γκιόζος.

Εκ μέρους της ΕΕΧΘΚΑ, ο κ. Χριστόφορος Ν. Φορούλης, Καθηγητής Θωρακοχειρουργικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, δήλωσε ότι «H πρωτοβουλία της ΕΠΕ για τη δημιουργία της Ελληνικής Ομάδας Εργασίας για την προσυμπτωματική, πρώιμη ανίχνευση του καρκίνου του πνεύμονα αποτελεί κορυφαία διεταιρική επιστημονική πρωτοβουλία στο χώρο της υγείας. Η διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονα σε πρώιμα στάδια θα επιτρέπει τη ριζική εκτομή της νόσου, η οποία ακολουθείται ως γνωστόν από πολύ υψηλά ποσοστά πενταετούς επιβίωσης. Επιπλέον, η εκτομή των μικρού μεγέθους νεοπλασμάτων θα γίνεται στο μεγαλύτερο ποσοστό με τις ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές, με τα αντίστοιχα πολλαπλά οφέλη για τους ασθενείς».

Ο ΠΕΚΠ βασίζεται στην Αξονική Τομογραφία Θώρακος Χαμηλής Δόσης Ακτινοβολίας (LDCT), για τη διενέργεια, αξιολόγηση και διάγνωση της οποίας υπεύθυνος είναι ο Ακτινολόγος, δήλωσε η κ. Κυριακή Ταβερναράκη, Ακτινολόγος, Επιμελήτρια Α΄, Τμήμα Ιατρικής Απεικόνισης και Επεμβατικής Ακτινολογίας Γ.Ν.Ν.Θ.Α. «Η Σωτηρία», Γενική Γραμματέας της Ελληνικής Ακτινολογικής Εταιρείας. «Με γνώμονα την ασφαλή και υψηλού επιπέδου παροχή υπηρεσίας ΠΕΚΠ στη χώρα μας, καθορίσαμε τις προδιαγραφές που θα πρέπει να πληρούν τα Ακτινολογικά Τμήματα, ως προς τον ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό, τις τεχνικές παραμέτρους της LDCT και την εκπαίδευση των Ακτινολόγων. Διαμορφώθηκε, επίσης, πρότυπο δομημένης γνωμάτευσης της LDCT καθώς και αναλυτικοί αλγόριθμοι διαχείρισης των ευρημάτων που προκύπτουν από αυτήν. Τέλος, θεσπίστηκαν κριτήρια ποιότητας που αφορούν σε όλη την διαδικασία ΠΕΚΠ, με ελεγκτικό μηχανισμό  τήρησης αυτών και στόχο την προάσπιση της Δημόσιας Υγείας», εξήγησε η κ. Ταβερναράκη.

Η κ. Παρασκευή Κατσαούνου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Πνευμονολογίας, Ιατρική Σχολή Ε.Κ.Π.Α, Υπεύθυνη Μονάδας Πνευμονολογίας και Αναπνευστικής Ανεπάρκειας Α΄ ΚΕΘΓ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισμός», Μέλος του Δ.Σ. και Συντονίστρια της Ομάδας Εργασίας Διακοπής Καπνίσματος & Προαγωγής Υγείας της ΕΠΕ, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Καπνίσματος, τόνισε ότι είναι καθοριστικής σημασίας η γνώση των επιπτώσεών του στην υγεία των ατόμων. «Η κατανάλωση καπνού είναι η πρώτη αιτία καρκίνου που μπορεί να προληφθεί, με το 27% των καρκίνων να αποδίδονται στο κάπνισμα και 16 τύποι καρκίνων να σχετίζονται με το κάπνισμα με κορυφαίο τον καρκίνο του πνεύμονα (80–90% των καρκίνων του πνεύμονα σχετίζονται άμεσα με τη χρήση του καπνού) και άλλους καρκίνους (ουροδόχου κύστεως, παγκρέατος, ωοθηκών). Ακόμα και κακοήθειες στα παιδιά σχετίζονται με την έκθεσή τους σε παθητικό κάπνισμα τόσο κατά την εγκυμοσύνη όσο και μετά τη γέννησή τους», ανέφερε η κ. Κατσαούνου, σημειώνοντας ωστόσο ότι «Σε καμία περίπτωση τα παραπάνω δεν πρέπει να αποτελούν στίγμα για τους καπνιστές, οι οποίοι ως εξαρτημένοι από τη νικοτίνη αποτελούν θύματα. Οφείλουμε να τους προσφέρουμε την ασφαλή και αποτελεσματική τρίμηνη θεραπεία (φαρμακευτική και συμπεριφορική) για τη χρόνια νόσο της εξάρτησης από τη νικοτίνη».

Τέλος, ανέφερε ότι «περίπου 40% των καπνιστών που διαγιγνώσκονται με καρκίνο πνεύμονα καπνίζουν ακόμη τη στιγμή της διάγνωσης. Επιπρόσθετα, κάποιοι πρώην καπνιστές υπό το άγχος της διάγνωσης υποτροπιάζουν και καπνίζουν. Αν και το 44% των διαγνώσεων των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα γίνεται σε πρώιμα στάδια, μόνο 14–58% διακόπτουν το κάπνισμα μετά τη διάγνωση της κακοήθειας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να θέτουν τον εαυτό τους σε αυξημένο μετεγχειρητικό κίνδυνο, μειωμένη ανταπόκριση στη χημειοθεραπεία και την ακτινοβολία και αυξημένο κίνδυνο υποτροπής ή καινούργιο πρωτοπαθή καρκίνο. Στα ιατρεία διακοπής του καπνίσματος, οι καπνιστές διακόπτουν σε ποσοστό 35-65% χρησιμοποιώντας συνδυαστική θεραπεία υποκατάστασης της νικοτίνης και βουπροπιόνη μαζί με συμπεριφορική θεραπεία». 

Αξίζει να σημειώσουμε ότι, σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο του 2020, το 42% των Ελλήνων κάνει χρήση καπνικών προϊόντων και το 17% είναι πρώην καπνιστές, ποσοστά πολύ υψηλότερα από αυτά των Ευρωπαίων, που είναι 22% και 27% αντίστοιχα. Ιδιαίτερα δημοφιλή φαίνεται να είναι και τα νεότερα καπνικά προϊόντα, ηλεκτρονικό και θερμαινόμενο τσιγάρο, σύμφωνα με την ίδια πηγή. Ποσοστό 17% και 9% δηλώνουν ότι τα έχουν δοκιμάσει, αριθμοί που πιθανότατα να έχουν αυξηθεί τα τελευταία 3 έτη.

Την εκδήλωση χαιρέτισε και ο κ. Γρηγόρης Καρέλος, Γενικός Διευθυντής της Johnson & Johnson Consumer Health Ελλάδας, Βαλκάνιων και Ισραήλ, ο οποίος δήλωσε ότι «Είμαστε ιδιαίτερα υπερήφανοι που, ένα μόλις χρόνο μετά την παρουσίαση της Χάρτας της Ανάσας Ζωής, βρισκόμαστε εδώ με την ΕΠΕ αλλά και με τόσους άλλους φορείς & διακεκριμένους επιστήμονες για να μεταφέρουμε το μήνυμα της διακοπής του καπνίσματος αλλά και για να στηρίξουμε την εφαρμογή του Προσυμπτωματικού Ελέγχου του Καρκίνου του Πνεύμονα. Ένα σημαντικό βήμα για την ενίσχυση της δημόσιας υγείας, η οποία μαζί με την καινοτομία αποτελεί κύρια προτεραιότητα της εταιρείας μας».