Γιατί δυσκολευόμαστε ολοένα και περισσότερο να συγκεντρωθούμε στην ανάγνωση

Το να παραμείνουμε συγκεντρωμένοι σε μια μεμονωμένη εργασία για μεγάλο χρονικό διάστημα γίνεται ολοένα και πιο δύσκολο. Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με και πρέπει να επεξεργαζόμαστε απίστευτες ποσότητες πληροφοριών καθημερινά, και ο εγκέφαλός μας συχνά λειτουργεί σε υπερβολικό ρυθμό για να διαχειριστεί την επεξεργασία και τη λήψη αποφάσεων που απαιτούνται.

Σε μια εποχή αδιάκοπων ειδοποιήσεων από εφαρμογές, συσκευές και πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης, καθώς και πρόσβαση σε περισσότερες πληροφορίες από όσες θα μπορούσαμε να σκεφτούμε, πώς βρίσκουμε τρόπους διαχείρισης; Και αλλάζει ως αποτέλεσμα ο τρόπος που σκεφτόμαστε, εστιάζουμε και επεξεργαζόμαστε τις πληροφορίες;

Η ιστοσελίδα The Conversation δημιούργησε ένα podcast όπου τρεις ερευνητές που μελετούν την αλληλεπίδραση ανθρώπου-υπολογιστή μιλάνε και αναλύουν τον σχεδιασμό τεχνολογίας και πώς μας επηρεάζουν την προσοχή και την αυτοσυγκέντρωσή μας όλες αυτές οι απαιτήσεις.

Reading Brain: Πώς αναπτύχθηκε ο ανθρώπινος εγκέφαλος όσον αφορά στην ανάγνωση

Η Maryanne Wolf είναι διευθύντρια του Center for Dyslexia, Diverse Learners and Social Justice στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το βιβλίο της «Proust and the Squid» παρουσιάζει μια ιστορία του πώς αναπτύχθηκε ο εγκέφαλός μας όσον αφορά την ανάγνωση (reading brain). Από τη δημοσίευσή του το 2008, η Wolf έχει δημοσιεύσει εκτενώς την έρευνα για τον γραμματισμό και την ανάγνωση. Η Wolf πιστεύει ότι η ανάγνωση είναι σημαντική επειδή συμβάλλει στις δυνατότητες ενός ατόμου και ενισχύει την ικανότητα να μαθαίνει, να σκέφτεται και να είναι διορατικό:

«Έχω πάθει, ουσιαστικά, εμμονή με τις διαδικασίες βαθιάς ανάγνωσης που διευρύνουν τον αναγνωστικό εγκέφαλο του παιδιού για να επιτύχει τις ακαδημαϊκές του δυνατότητες. Αλλά αυτό το θεμέλιο επεκτείνεται με την πάροδο του χρόνου με όλα όσα διαβάζουμε και μαθαίνουμε, έτσι ώστε να αρχίσουμε να είμαστε άνθρωποι που έχουν την ικανότητα να πάρουμε τις γνώσεις μας, να τις χρησιμοποιήσουμε με λογική σκέψη για να συμπεράνουμε ποια είναι η αλήθεια - ή έλλειψη αλήθειας - σε αυτό που διαβάζουμε.»

Η Wolf ανησυχεί ότι η ποσότητα της αλληλεπίδρασης που έχουμε με τις οθόνες και τις συσκευές μας - και η ταχύτητα με την οποία πρέπει απαραίτητα να λειτουργούμε - μας έχει αλλάξει αφαιρώντας από εμάς τη δυνατότητα να είμαστε παρόντες.

«Όλοι έχουμε αλλάξει. Δεν το συνειδητοποιούμε καν, αλλά υπάρχει μια υπομονή που είναι απαραίτητη μέσα μας για να μπορούμε δώσουμε προσοχή σε ένα συμπέρασμα, την ενσυναίσθηση, την κριτική ανάλυση. Χρειάζεται προσπάθεια. Και είμαστε τόσο συνηθισμένοι να πηγαίνουμε τόσο γρήγορα που η εμβύθιση είναι δύσκολη».

Πώς οι σχεδιαστές εφαρμογών, πλατφορμών και τεχνολογίας προσπαθούν να τραβήξουν την προσοχή ενός χρήστη

Ο Kai Lukoff είναι επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Santa Clara στις ΗΠΑ, όπου διευθύνει το Εργαστήριο Αλληλεπίδρασης Ανθρώπου-Υπολογιστή, και ερευνά πώς οι σχεδιαστές εφαρμογών, πλατφορμών και τεχνολογίας προσπαθούν να τραβήξουν την προσοχή ενός χρήστη.

«Υπάρχουν χίλιοι ή περισσότεροι μηχανικοί, προγραμματιστές, σχεδιαστές στην άλλη πλευρά της οθόνης που σχεδιάζουν σκόπιμα αυτές τις υπηρεσίες για να τραβήξουν την προσοχή σας, να σας κάνουν να περάσετε περισσότερο χρόνο σε έναν ιστότοπο, για να κάνετε κλικ σε περισσότερες διαφημίσεις. Και μπορεί να είναι δύσκολο να αντισταθείτε ή ακόμα και να καταλάβετε τι σας συμβαίνει όταν αισθάνεστε χαμένος ή βρίσκεστε σε πειρασμό. Αλλά φυσικά, αυτό δεν είναι τυχαίο».

Και ως απάντηση, μαθαίνουμε πώς να διερευνούμε γρήγορα το περιεχόμενο. Με άλλα λόγια, ρίχνουμε μια γρήγορη ματιά ως προσαρμοστική στρατηγική. Αυτή η γρήγορη ματιά (skimming) υπονομεύει το είδος της προσοχής που απαιτείται από τον Wolf για να αποκομίσουμε τα πνευματικά, νοητικά και γνωστικά οφέλη της βαθύτερης ανάγνωσης.

Γνωστικό κόστος και multitasking

Ο Daniel Le Roux, ανώτερος λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Stellenbosch στη Νότια Αφρική, είναι μηχανικός ηλεκτρονικών υπολογιστών που ερευνά την ψυχολογία της αλληλεπίδρασης ανθρώπου-υπολογιστή. Εξετάζει τα αποτελέσματα αυτού που κάνουμε όταν κάνουμε «πολλαπλές εργασίες μέσων» (media multitasking), πώς πλοηγούμαστε σε πολλές πλατφόρμες, συμβάντα και διαδικασίες - τόσο στο διαδίκτυο όσο και εκτός σύνδεσης - ταυτόχρονα.

«Όλοι το κάνουν και είναι, σε μεγάλο βαθμό, μια φυσική προσαρμογή στο τεχνολογικό περιβάλλον που έχει δημιουργηθεί γύρω μας». Το multi-tasking μέσων, όπως το skimming, είναι μια προσαρμοστική απάντηση σε ένα περιβάλλον πλημμυρισμένο από πληροφορίες. Και το multi-tasking των μέσων έχει γνωστικό κόστος, επισημαίνει ο Le Roux.

«Παθαίνουμε κάτι που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «κόστος αλλαγής» (switch cost). Αυτό σημαίνει ότι η απόδοσή μας σε αυτό στο οποίο εστιάζουμε θα υποφέρει. Εάν, για παράδειγμα, πιστεύετε ότι η οδήγηση είναι η κύρια εργασία, ο λόγος που απαγορεύουμε στους οδηγούς να χρησιμοποιούν τα smartphones τους ενώ οδηγούν είναι επειδή τους αποσπά την προσοχή από την οδήγηση».

Με στοιχεία από The Conversation