Να πίνει κανείς ή να μην πίνει: Οι βλάβες στην υγεία που προκαλούν τα οινοπνευματώδη ποτά

Να πίνεις ή να μην πίνεις, αυτό είναι το ερώτημα… Καθώς το ποτό είναι μέρος της κουλτούρας και της οικονομικής δραστηριότητας στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου, είναι αρκετά δύσκολο να εκτεθεί ολόκληρη η αλήθεια σχετικά με τις συνέπειές του στην υγεία. Εξάλλου, τίθεται πάντοτε το δίλημμα μεταξύ ασκητισμού και ηδονισμού, εγκράτειας και καλοπέρασης: αν και υπάρχει γενική συμφωνία ότι η υπερβολική κατανάλωση οινοπνεύματος είναι επιβλαβής για την υγεία και για τη ζωή μας (κακή συμπεριφορά, λανθασμένες αποφάσεις), η αποχή από το αλκοόλ θεωρείται μορφή φονταμενταλισμού. Υπάρχει «μέτρο» στην κατανάλωση αλκοόλ; Είναι άραγε το «λίγο» καλύτερο από το «μηδέν»; Τι σημαίνει «μέτρια» κατανάλωση αλκοόλ; Και από ποιο σημείο ξεκινά η  υπερβολική κατανάλωση;

Η μέτρια κατανάλωση μπορεί να σημαίνει ένα ποτήρι κρασί, (12% αλκοόλ), ένα μεγάλο ποτήρι μπίρα (5% αλκοόλ), ή ένα σφηνάκι σκληρού ποτού (40% αλκοόλ). Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, όπως ορίζεται από το αμερικανικό Εθνικό Ινστιτούτο για την Κατάχρηση Οινοπνεύματος και τον Αλκοολισμό (NIAAA), είναι 4 ή περισσότερα ποτά σε διάστημα δύο ωρών για τις γυναίκες και πέντε ή περισσότερα ποτά σε δύο ώρες για τους άνδρες. Η βαριά κατανάλωση αλκοόλ είναι 8 ή περισσότερα ποτά την εβδομάδα για τις γυναίκες και 15 ή περισσότερα ποτά την εβδομάδα για τους άνδρες. Αλλά προσοχή: αν κάποιος βγαίνει το Σαββατόβραδο και καταναλώνει 5 ποτήρια κρασί ή 5 σφηνάκια, αυτά δεν μοιράζονται ανά επτά, άρα δεν προκύπτει «μέτρια εβδομαδιαία κατανάλωση». Ιδιαίτερα αν υπάρχει ιστορικό αλκοολισμού, πάνω από 2 ποτά μαζί είναι πολύ κακό σημάδι.

Αν και βεβαίως εκτυλίσσεται διαμάχη —όπως είπαμε το αλκοόλ κάνει τον κόσμο να γυρίζει: από την κατανάλωση αλκοόλ εξαρτάται το μεγαλύτερο μέρος της βιομηχανίας εστίασης και ψυχαγωγίας— στην πραγματικότητα ούτε η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ έχει οφέλη για την υγεία. Βοηθάει  πρόσκαιρα την ψυχική διάθεση, όπως όλα τα ναρκωτικά, ενώ όντως το σώμα μας καταφέρνει να επανορθώνει τις βλάβες που προκαλεί το «λίγο» αλκοόλ — ωστόσο, κανένα αλκοόλ δεν είναι καλό αλκοόλ. Όμως, δεν στεκόμαστε ποτέ στα συμπεράσματα των ερευνών που μας ωθούν στην αποχή από το αλκοόλ: για παράδειγμα, εκείνης που εξέτασε τις επιπτώσεις της χρήσης αλκοόλ σε 195 χώρες από το 1990 έως το 2016, αναλύοντας τους κινδύνους για ασθένειες αλλά και τα τροχαία ατυχήματα, τους αυτοτραυματισμούς και άλλους παράγοντες θανάτου που σχετίζονται με το αλκοόλ. Τα πιθανά οφέλη για την καρδιά από τη μέτρια κατανάλωση αλκοόλ εκτιμήθηκε ότι αντισταθμίζονται από τον καρκίνο και άλλες ασθένειες. Η έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το ασφαλέστερο επίπεδο κατανάλωσης αλκοόλ είναι το καθόλου: αντιθέτως, στην ευρύτερη κοινωνία επικρατεί η άποψη ότι η κατανάλωση έως και δύο ποτών την ημέρα «κάνει καλό».

Τα τελευταία χρόνια, ορισμένες χώρες άλλαξαν τις κατευθυντήριες γραμμές τους. Ανάμεσα σ’ αυτές τις «ξενέρωτες» είναι ο Καναδάς, ο οποίος συμβουλεύει όχι περισσότερα από δύο ποτά την εβδομάδα, τονίζοντας ότι «θα ήταν προτιμότερο το ένα ή το κανένα». Το μήνυμα εμφανίστηκε στο BBC News, όπου η Έριν Χόμπιν, επιστήμονας της Δημόσιας Υγείας του Οντάριο και μέλος της ομάδας εμπειρογνωμόνων που ανέπτυξε τις οδηγίες, μίλησε για όσα ξέρουμε όλοι αλλά δεν μας πολυαρέσουν: Το αλκοόλ βλάπτει το DNA μας μέσω της παραγωγής ακεταλδεΰδης, μιας χημικής ουσίας που είναι τοξική για τα κύτταρα. Ακόμη και τα χαμηλά επίπεδα αλκοόλ αυξάνουν ελαφρώς τον κίνδυνο υψηλής αρτηριακής πίεσης και καρδιακών παθήσεων. Το αλκοόλ είναι άμεση αιτία επτά διαφορετικών καρκίνων, συμπεριλαμβανομένου εκείνου του μαστού και του παχέος εντέρου. Η απάντηση σε όλα τούτα είναι το ζήτημα της ευζωίας: το ότι το αλκοόλ σε μικρές ποσότητες ανακουφίζει από το στρες και ευνοεί την κοινωνικότητα. Καθώς δεν είμαστε απλώς μηχανές με εισροές και εκροές χημικών ή διατροφής, η κατανάλωση οινοπνευματωδών μάς βοηθάει να υπάρχουμε σε έναν κοινωνικό χώρο κι αυτό έχει σημαντικό αντίκτυπο στην υγεία μας. Οι αντίπαλοι των εκστρατειών υγείας εγείρουν ως επιχείρημα ότι η ζωή είναι γεμάτη κινδύνους, ότι δεν υπάρχει «ασφαλές επίπεδο» διαβίωσης, κι ότι η αποχή από τις μικρές καθημερινές ηδονές είναι βλάπτει την ανθρώπινη ευημερία.

Το Bowles Center for Alcohol Studies στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας στο Chapel Hill υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι που πίνουν ένα ποτηράκι την ημέρα ζουν περισσότερο από όσους δεν πίνουν καθόλου. Κι οπωσδήποτε περισσότερο από όσους πίνουν πολύ. Αλλά τι μπορούμε να πίνουμε άφοβα; Το 1991, το ειδησεογραφικό πρόγραμμα 60 Minutes του CBS πρόβαλε ένα ρεπορτάζ με τίτλο «Το γαλλικό παράδοξο» που έλεγε ότι η κατανάλωση αλκοόλ, ιδιαίτερα κόκκινου κρασιού, μειώνει τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων: πολλοί άνθρωποι απέκτησαν πεποίθηση ότι το κρασί είναι πιο υγιεινό από άλλα είδη αλκοόλ εξαιτίας του ότι αυξάνει την HDL, την «καλή» χοληστερόλη και ότι η ρεσβερατρόλη, ένα αντιοξειδωτικό που βρίσκεται στα σταφύλια (και στο κόκκινο κρασί), έχει ιδιότητες προστασίας της καρδιάς. Αλλά έρευνα του πανεπιστημίου του Johns Hopkins συμπέρανε ότι η ρεσβερατρόλη δεν έχει σημαντική επίδραση στη διάρκεια ζωής ή στις καρδιακές παθήσεις.

Παρά τις διαψεύσεις για τα οφέλη στην υγεία, η κατανάλωση αλκοόλ αυξήθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19: οι περιορισμοί στις εξόδους έγιναν πρόφαση για να πίνουν οι άνθρωποι στο σπίτι και μάλιστα για να πίνουν μόνοι. Πρέπει ωστόσο να έχουμε υπόψη τα εξής: 1) Το πόσο ασφαλές ή επικίνδυνο είναι το αλκοόλ εξαρτάται από τη δοσολογία 2) Τα υποτιθέμενα οφέλη και οι κίνδυνοι της μέτριας κατανάλωσης αλκοόλ αλλάζουν κατά τη διάρκεια της ζωής: όσο προχωρεί η ηλικία τόσο ο οργανισμός δυσκολεύεται να επανορθώσει τις βλάβες 3) Υπάρχει αλκοόλ και αλκοόλ: άλλο οι μπόμπες, άλλο τα σακχαρώδη κοκτέιλ με τα πολλά χημικά, συντηρητικά και βελτιωτικά γεύσης, άλλο το καλό κρασί 4) Αν και η κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να φαίνεται ίδια όπου και να γίνεται, όταν αρχίζουμε να πίνουμε μόνοι στο σπίτι, είναι ένα καμπανάκι που πρέπει να ακούσουμε προσεκτικά.