Ίσως είναι ένα μέλος της οικογένειας μας, ένας φίλος μας, ένας συνεργάτης ή απλά κάποιος με τον οποίο βρισκόμαστε περιστασιακά αλλά κάθε φορά όταν συναντιόμαστε αυτά που λέει ή πώς συμπεριφέρεται ή κάτι στη συναναστροφή μας μαζί του, μας πυροδοτεί. Αυτό επηρεάζει στο πώς συμπεριφερόμαστε κατά τη διάρκεια της συνεύρεσής μας αλλά και μετέπειτα επειδή μας αφήνει με αρνητικά συναισθήματα όπως στρες, λύπη, θυμό, ενοχή ή αυτό-λύπηση. Συνήθως χρειάζεται κάποιος χρόνος, κατά τη διάρκεια του οποίου μπορεί να παρεκτραπούμε και να μην συμπεριφερθούμε σωστά σε κάποιον άλλον ή ακόμα και στον ίδιο μας τον εαυτό, αλλά συνήθως στο τέλος καταφέρνουμε να επαναφέρουμε την ψυχική μας ισορροπία και πάλι. Μέχρι την επόμενη φορά που θα ξανασυναντήσουμε αυτό τον άνθρωπο, φυσικά.
Υπάρχουν κάποιοι βαθιά ριζωμένοι λόγοι που αυτό μας συμβαίνει κατ’ επανάληψη. Δουλεύοντας με έναν ψυχολόγο μπορεί να μας βοηθήσει να καταλάβουμε καλύτερα τον εαυτό μας, τις συμπεριφορές μας αλλά και από πού προέρχονται. Σε αυτό το άρθρο όμως θα ήθελα να επικεντρωθώ σε μερικές τεχνικές που προέρχονται από επιστημονικές μελέτες και να τις παρουσιάσω με παραδείγματα φράσεων που μπορούμε να υιοθετήσουμε άμεσα προκειμένου να τις υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας όταν μια συνάντηση μας πυροδοτεί.
Αυτό μπορεί να καταπραΰνει αποτελεσματικά τα συναισθήματα μας, το πώς βιώνουμε μέσα μας τη συνάντηση αυτή και ίσως να την κάνει λιγότερο ενοχλητική και γιατί όχι περισσότερο εποικοδομητική.
1. Συναισθηματική ευκινησία
Συνήθως όταν βιώνουμε δυσάρεστα συναισθήματα προσπαθούμε να τα αποφύγουμε. Για παράδειγμα, όταν νιώθουμε άβολα στην παρουσία κάποιου τείνουμε να μην τον κοιτάμε στα μάτια η’ αποσυρόμαστε από την συζήτηση. Αυτή η αντίδραση είναι ανεξάρτητή από το εάν όντως ο άλλος έκανε κάτι για να μας κάνει να νιώσουμε άβολα ή όχι. Κατά συνέπεια η αντίδρασή μας οδηγεί στο να αποσυνδεόμαστε και αυτό κάνει κακό στη σχέση. Αντί αυτού μπορούμε συνειδητά να επικεντρωθούμε στα συναισθήματά μας και να τα «δούμε» ως φορείς πληροφοριών που μας μεταφέρουν ένα μήνυμα. Αυτή η απλή συνειδητοποίηση έχει τη δύναμη να μας βοηθήσει μην αντιδράσουμε αυτόματα και να κάνουμε ένα βήμα πίσω προκειμένου να αποφασίσουμε πώς να συμπεριφερθούμε σύμφωνα με τις αξίες και τους στόχους μας.
«Παρατηρώ ότι αποφεύγω να κοιτάξω τον Χ επειδή νιώθω άβολα μαζί του αυτή τη στιγμή. Όμως εγώ εκτιμάω τις σχέσεις με άλλους ανθρώπους. Επίσης θέλω να προσπαθήσω να είμαι πιο ανοιχτός με ανθρώπους που είναι διαφορετικοί από εμένα και αυτή τη στιγμή μου δίνετε μια ευκαιρία να το εφαρμόσω.»
2. Αυτό-αποδοχή
Η σχέση με τον εαυτό μας επηρεάζει τις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους. Έχοντας το κουράγιο να δούμε τον εαυτό μας και να τον αποδεχθούμε «όπως ακριβώς είμαστε» με όλα τα θετικά και αρνητικά χαρακτηριστικά μας είναι μια ανεκτίμητη θεραπευτική πράξη προς τον εαυτό μας. Με το να αναγνωρίσουμε τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα μας καλλιεργούμε μια πιο ειλικρινής και αυθεντική σχέση με τον εαυτό μας επειδή αποδεχόμαστε και αγκαλιάζουμε κάθε πλευρά της προσωπικότητάς μας και όλες τις ικανότητες μας ανεξαρτήτου βαθμού χωρίς αλαζονεία ή ντροπή.
Κατά συνέπεια, η ανοχή που δείχνουμε στον εαυτό μας και στην απόδοση μας όταν είμαστε με άλλους βελτιώνεται και τα συμπτώματα άγχους ή μελαγχολίας πριν ή μετά από αυτές τις συναναστροφές μειώνονται. Με το να μας επιτρέπουμε απλά να είμαστε όπως είμαστε κατά τη διάρκεια αυτών των συνευρέσεων με τους άλλους μας δίνουμε την άδεια να απελευθερώσουμε τον εαυτό μας από προσδοκίες είτε δικές μας ή άλλων. Για αυτό το λόγο δουλεύοντας την αυτό-αποδοχή μας είναι κλειδί για να αλλάξουμε την ποιότητα των σχέσεων μας με τους άλλους καθώς διαχειριζόμαστε συναναστροφές από ασφαλέστερη θέση.
«Είμαι αυτός που είμαι και είμαι αρκετός όπως ακριβώς είμαι. Δεν χρειάζεται να είμαι τίποτα περισσότερο η΄ λιγότερο. Έχω προτερήματα και έχω ελαττώματα όπως κάθε άνθρωπος αλλά αυτό δεν με κάνει περισσότερο ή λιγότερο άξιο από οποιονδήποτε άλλον»
3. Αυτό-συμπόνια
Οι σχέσεις μπορεί να γίνουν προκλητικές και είναι θέμα χρόνου να έρθει η στιγμή που κάποια στιγμή κάτι θα μας πυροδοτήσει. Αυτό θα μας κάνει να νιώσουμε άβολα συναισθήματα (π.χ. ντροπή, ενοχή, στρες, λύπη, εκνευρισμό, κλπ) και μπορεί ακόμη να μας κάνει να παρεκτραπούμε σε άλλους είτε και στον ίδιο μας τον εαυτό (π.χ. να κατηγορήσουμε κάποιον η΄ να του φωνάξουμε, να επικρίνουμε τον εαυτό μας η’ να μας κάνουμε να νιώσουμε ντροπή, κλπ.). Είναι σημαντικό με το που συνειδητοποιήσουμε ότι κάτι μας έχει πυροδοτήσει και βιώνουμε αρνητικά συναισθήματα η’ παρεκτρεπόμαστε να γυρίσουμε πίσω στον εαυτό μας. Η κίνηση αυτή «επαναφοράς στο σπίτι» μας δίνει την ευκαιρία να φροντίσουμε τον εαυτό μας δείχνοντάς μας καλοσύνη και υπενθυμίζοντάς μας ότι μπορούμε να επιλέξουμε να συμπεριφερθούμε με τρόπο που αντιπροσωπεύει τις αξίες μας.
« Παρατηρώ ότι νιώθω […] και αντιδρώ με […] εξαιτίας αυτό που είπε ή έκανε ο Χ. Δεν είμαι τέλειος, είμαι άνθρωπος - όπως όλοι μας και αναγνωρίζω ότι δεν έκανα καλή επιλογή συμπεριφοράς αυτή τη φορά. Πολλές φορές όμως έχω συμπεριφερθεί σωστά σε αυτή τη σχέση. Η αξία μου ως άνθρωπος δεν αλλάζει εξαιτίας αυτού του γεγονότος. Αυτό που μπορώ να κάνω όμως είναι όταν συναντήσω τον Χ αύριο να προσπαθήσω και να είμαι πιο (π.χ. ανοιχτόμυαλος, με αυτοπεποίθηση σεβαστικός, φιλικός, κλπ.].
4. Ψυχοεκπαίδευση
Διαβάζοντας και μαθαίνοντας για την ανθρώπινη συμπεριφορά, τις επιρροές που έχουν παρελθοντικές εμπειρίες στο παρόν και τον ρόλο των τωρινών εναυσμάτων μας δίνει μια καινούργια προοπτική. Αυτή μας βοηθάει να καταλάβουμε και να προσεγγίσουμε διαφορετικά τις σχέσεις μας. Όταν συνειδητοποιήσουμε ότι η συμπεριφορά των ανθρώπων είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με δύσκολες εμπειρίες που βίωσαν καθώς μεγάλωναν και τα τωρινά εναύσματα ενεργοποιούν αυτές τις ανεπίλυτες παλαιότερες τραυματικές εμπειρίες, μας βοηθάει να κατανοήσουμε καλύτερα το τι λένε και το πώς το λένε καθώς και το πως συμπεριφέρονται. Με το να υπενθυμίσουμε στον εαυτό μας ότι όλοι μας, είτε το γνωρίζουμε είτε όχι, υποφέρουμε και ότι όλοι μας, ως άνθρωποι, δεν κάνουμε πάντα καλές επιλογές, μας βοηθάει να γινόμαστε πιο συμπονετικοί και με περισσότερη κατανόηση προς τους άλλους. Αυτό στη συνέχεια βοηθάει να συμπεριφερθούμε με πιο υποστηρικτικό και συνεργατικό τρόπο.
«Ο Χ κουβαλάει το παρελθόν του μέσα του και αυτό φαίνεται από τα ατελή πράγματα που λέει ή κάνει. Κανένας μας δεν είναι τέλειος άνθρωπος. Όλοι μας έχουμε διαφορετικό βαθμό κατανόησης του εαυτού μας.»
5. Αποδοχή
Όταν επιτρέπουμε στις σχέσεις μας να είναι όπως είναι, δημιουργούμε χώρο μεταξύ μας στο να συνυπάρχουμε χωρίς την ανάγκη κάποιος η΄ κάτι να αλλάξει. Αποδεχόμενοι αυτή την πραγματικότητας και αναγνωρίζοντας την ως είναι, ακόμα και εάν συνοδεύεται με άβολα συναισθήματα λειτουργεί απελευθερωτικά μέσα μας και μπορεί τελικά να επηρεάσει θετικά τη σχέση μας με τους άλλους.
« Ο Χ είναι ένας συνάνθρωπος, όχι περισσότερο ή λιγότερο σημαντικός από εμένα ή άλλους ανθρώπους και έχει το δικαίωμα να έχει διαφορετικές πεποιθήσεις και γνώμες. Είμαστε όλοι μας σε διαφορετικά σημεία στο ταξίδι της ζωής μας και έχουμε ζήσει και μάθει διαφορετικά πράγματα ως τώρα. Δεν υπάρχει κάτι λάθος σε αυτό, ούτε είναι ο ένας καλύτερος από τους άλλον. Η κατάσταση είναι αυτή που είναι.»
Ο κάθε άνθρωπος μας δίνει κάτι που μπορεί να το «δούμε» ως θετικό. Όταν το αναγνωρίσουμε και νιώσουμε ευγνωμοσύνη για αυτό μας βοηθήσει να νιώσουμε περισσότερο ικανοποιημένοι με αυτή τη σχέση. Αυτό στη συνέχεια μας βοηθάει να αντιδρούμε με πιο ευελιξία στις συναναστροφές μας μαζί του και αυτό μπορεί να δυναμώσει τη μεταξύ μας σχέση.
«Ο Χ κάνει […] για μένα και αυτό με βοηθάει. Είμαι ευγνώμων για αυτό και το εκτιμώ.»
7. Συγχώρεση
Υπάρχουν άνθρωποι που μας έχουν πληγώσει στο παρελθόν που εξακολουθούν να υπάρχουν στη ζωή μας. Εάν αποφασίσουμε να διατηρήσουμε τη σχέση μαζί τους είναι σημαντικό να τους συγχωρέσουμε προκειμένου να προστατέψουμε και εμάς αλλά και εκείνους από ακούσιες ή όχι δυσπροσάρμοστες συμπεριφορές μας (π.χ. να τους κατηγορούμε, να τους αποφεύγουμε, να υποχωρούμε η’ να προσπαθούμε να τους ευχαριστήσουμε συνεχώς, κλπ.). Με αυτό τον τρόπο μπορούμε να δώσουμε στη σχέση μια πιο υγιή βάση για να υπάρχει και ίσως ακόμα και για να εξελιχθεί.
«Ο Χ με έχει πληγώσει. Ήταν λάθος του Χ που το έκανε αυτό. Δεν χρειάζεται να ξεχάσω, να βρω δικαιολογίες ή να αποδεχτώ τον τραυματισμό που έγινε εις βάρος μου και δεν χρειάζεται απαραίτητα να συμφιλιωθώ με τον Χ εάν δεν το επιθυμώ. Διαλέγω για μένα όμως να με ελευθερώσω από προσδοκίες και μη ρεαλιστικές επιθυμίες σχετικά τι θα μπορούμε ή θα έπρεπε να είχε κάνει διαφορετικά ο Χ και αποδέχομαι ότι ο Χ όντως έκανε ό,τι έκανε σε μένα. Επίσης αναγνωρίζω ποιος είμαι και την δύναμή μου να διαλέξω πως να προσεγγίσω και να διαχειριστώ τη σχέση μας τώρα και στο μέλλον.»
Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις παραπάνω τεχνικές που έχουν συνοψιστεί σε αυτές τις φράσεις είτε ξεχωριστά ή με οποιοδήποτε συνδυασμό. Αυτό εξαρτάται από την κάθε περίπτωση που αντιμετωπίζουμε και τη σχέση μας με τον άλλον άνθρωπο.
Στην πρώτη συνάντηση με τίτλο «Ψυχανάλυση και κινηματογράφος της παρατήρησης - Μεγεθύνοντας το αδιόρατο», την Κυριακή 24 Νοεμβρίου, ο Γρηγόρης Μανιαδάκης συνομιλεί με την Εύα Στεφανή
13°
