Ποια είναι η αληθινή μας ηλικία;

Στα τέλη του περασμένου έτους, ο Jay Chan, ένας 30χρονος ναυπηγός, αγόρασε στη μητέρα του ένα τεστ βιολογικής ηλικίας από την Elysium, μια start-up βιοτεχνολογίας και συμπληρωμάτων διατροφής με έδρα τη Νέα Υόρκη που ιδρύθηκε το 2014. Το τεστ ήταν απλό -χρειαζόταν μόνο ένα δείγμα σάλιου- και προσφερόταν στη μισή τιμή από τη συνήθη τιμή των 499 ευρώ. Για τους οπαδούς του αποκαλούμενου «κινήματος μακροζωίας», όπως ο Chan, η έννοια της βιολογικής ηλικίας είναι απελευθερωτική. Αντί να μετράει απλώς το πέρασμα του χρόνου, η βιολογική ηλικία στοχεύει να ποσοτικοποιήσει τη γήρανση των λειτουργιών του σώματος και μπορεί να προβλέψει ακόμα και τη θνησιμότητα. Πολλοί επιστήμονες και υποστηρικτές του κινήματος μακροζωίας πιστεύουν ότι αυτές οι πληροφορίες όχι μόνο μπορούν να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τη δική μας διαδικασία γήρανσης, αλλά να μας δώσουν τη δύναμη να αλλάξουμε την ταχύτητά της.

Ο Δρ Steve Horvath, ένας καθηγητής στο UCLA που πρωτοστάτησε στη δημιουργία του πρώτου «ρολογιού» το οποίο υποδεικνύει την ανθρώπινη γήρανση εξετάζοντας χημικές αλλαγές στο DNA, λέει ότι «η βιολογική ηλικία είναι καλύτερος προγνωστικός δείκτης νοσηρότητας από τη χρονολογική ηλικία». Οι ειδικευμένοι επιστήμονες πιστεύουν ότι η κατανόηση της βιολογικής ηλικίας μπορεί να οδηγήσει σε νέες παρεμβάσεις επιμήκυνσης της ζωής. Αλλά το πρώτο βήμα είναι να προσπαθήσουμε να τη μετρήσουμε, και αυτό δεν είναι τόσο απλό.

Μια προσέγγιση εστιάζει στο μήκος των τελομερών, δηλαδή των προστατευτικών δομών στα άκρα των χρωμοσωμάτων μας, που μειώνονται κάθε φορά που ένα χρωμόσωμα αναδιπλασιάζεται – καθιστώντας τα ένα κατά προσέγγιση κριτήριο για τη βιολογική γήρανση. Άλλες προσεγγίσεις περιλαμβάνουν δείγματα αίματος και μετρούν την παρουσία μορίων που σχετίζονται με τη μειωμένη σωματική λειτουργία. Ορισμένες προσεγγίσεις μπορούν ακόμα να προσδιορίζουν τον κίνδυνο θνησιμότητας σαρώνοντας την ίριδα των ματιών.

Η προσέγγιση του Horvath, που ονομάζεται «επιγενετικό ρολόι», θεωρείται από πολλούς επιστήμονες ο χρυσός κανόνας. Η επιγενετική είναι η μελέτη του πώς το περιβάλλον αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν τα γονίδιά μας. Το ρολόι του Horvath αναλύει ορισμένες χημικές αλλαγές στο γενετικό υλικό, μια διαδικασία που ονομάζεται μεθυλίωση του DNA. Το 2011, ο Horvath διαπίστωσε ότι τα πρότυπα μεθυλίωσης του DNA θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την ακριβή εκτίμηση της ανθρώπινης ηλικίας. Συνέκρινε τη μεθυλίωση με την άμμο που κινείται μέσα από μια κλεψύδρα: καθώς μεγαλώνουμε, ορισμένα μέρη του DNA αποκτούν μεθυλίωση και άλλα μέρη χάνουν μεθυλίωση. «Υπάρχουν εκατομμύρια τοποθεσίες DNA», λέει. «Το “ρολόι” παρακολουθεί αρκετές εκατοντάδες από αυτές τις τοποθεσίες. Το αποτέλεσμα ήταν μια φόρμουλα ικανή να υπολογίσει την ηλικία σε όλη τη διάρκεια της ζωής ενός ανθρώπου, από το έμβρυο έως την τρίτη ηλικία. Έχουμε αναπτύξει ακριβή ρολόγια, με βάση δεδομένα που συλλέχθηκαν από δείγματα αίματος της ίδιας ομάδας ανθρώπων για πολλές δεκαετίες. Αυτά τα δεδομένα βοηθούν τα ρολόγια να εντοπίσουν την ανθυγιεινή γήρανση με μεγαλύτερη ακρίβεια και να προβλέψουν τον χρόνο μέχρι τον θάνατο».

Oι ανακαλύψεις στην έρευνα για τη γήρανση είναι πλέον επιστημονικό γεγονός», όπως υπερηφανεύεται ο ιστότοπος της εταιρείας MyDNAge, η οποία ισχυρίζεται ότι προσφέρει το «πιο ακριβές και αξιόπιστο τεστ ηλικίας DNA» 

Αν όλα αυτά ακούγονται περίπλοκα, ίσως αποκρυσταλλώνεται από το όνομα που έδωσε ο Horvath στο ρολόι δεύτερης γενιάς του: GrimAge, όπως “Grim Reaper” (όνομα για τον «Χάρο» με το δρεπάνι). Τα τελευταία χρόνια, αυτές οι μέθοδοι οδήγησαν σε μια έκρηξη στις νεοφυείς επιχειρήσεις που στοχεύουν στη μέτρηση της βιολογικής ηλικίας τα οποία διατίθενται στο εμπόριο ως προϊόντα ευεξίας υψηλής ποιότητας, συχνά με κομψούς ιστότοπους, μινιμαλιστικές συσκευασίες και σχόλια από influencers στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αλλά, παρά το εμπόριο, «οι ανακαλύψεις στην έρευνα για τη γήρανση δεν είναι πλέον μύθος επιστημονικής φαντασίας· είναι επιστημονικό γεγονός», όπως υπερηφανεύεται ο ιστότοπος της εταιρείας MyDNAge, η οποία ισχυρίζεται ότι προσφέρει το «πιο ακριβές και αξιόπιστο τεστ ηλικίας DNA» χρεώνοντας 299 δολάρια για μια εξέταση αίματος ή ούρων που χρησιμοποιεί μια εγκεκριμένη έκδοση του ρολογιού του Horvath.

Υπάρχουν κι άλλες δημοφιλείς αλλά λιγότερο δαπανηρές επιλογές που δεν χρησιμοποιούν επιγενετικά ρολόγια, όπως το τεστ βιολογικής ηλικίας του Thorne, το οποίο κοστίζει 99 δολάρια και απαιτεί επίσκεψη σε εργαστήριο για αιμοληψία. Κανένα από αυτά τα τεστ δεν έχει εγκριθεί από τη Fοοd and Drug Association: εξάλλου, σε μερικές αμερικανικές πολιτείες, όπως στη Νέα Υόρκη, απαγορεύονται τις ιατρικές εξετάσεις οn line. Όμως, στις περισσότερες πολιτείες, μπορεί κανείς να παραγγείλει ένα τεστ βιολογικής ηλικίας στο διαδίκτυο, εφόσον είναι άνω των 18 ετών και διαθέτει πιστωτική κάρτα.

Το πρόβλημα είναι ότι αν η επιγενετική εξέταση ρολογιού δείξει ότι ένας άνθρωπος είναι μεγαλύτερος από όσο θα έπρεπε, δεν θα ξέρει τι να κάνει, εκτός φυσικά από καλύτερη διατροφή, άσκηση και τα λοιπά. Ο ίδιος ο Horvath διαπίστωσε ότι η βιολογική του ηλικία ήταν τέσσερα χρόνια μεγαλύτερη από τη χρονολογική του. «Δεν βγάζω το συμπέρασμα ότι θα ζήσω τέσσερα χρόνια λιγότερο» λέει. «Οι άνθρωποι είναι περίπλοκοι και τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν. Προς το παρόν, οι καταναλωτές πρέπει να θεωρούν το τεστ περισσότερο ως ψυχαγωγία. Το όνειρό μου είναι ότι τα βιολογικά τεστ ηλικίας θα γίνουν αρκετά αξιόπιστα ώστε οι μελλοντικοί γιατροί να μπορούν να κάνουν συγκεκριμένες συστάσεις. Αλλά δεν έχουμε φτάσει ακόμα εκεί».

Όσο για την 59χρονη μητέρα του Chan είχε νεανική εμφάνιση και ένιωθε υγιής. Περίπου δύο μήνες μετά το τεστ, ήρθαν τα αποτελέσματα και η βιολογική της ηλικία ήταν 43! Η γυναίκα ένιωσε ανακούφιση και βάλθηκε να προγραμματίζει την επόμενη δεκαετία της ζωής της. Επιπλέον, κατευχαριστήθηκε το ότι μπορούσε να λέει στις φίλες της ότι δεν ήταν 59 αλλά 43 ετών.