Health & Fitness

Μείωση της βλάβης από το κάπνισμα

Εφικτή με τα νέα καπνικά προϊόντα και χωρίς να παρασυρθούν οι νέοι

Σοφία Νέτα

ΤΕΥΧΟΣ 843

05.10.2022, 17:13 5’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ

Πώς τα νέα καπνικά προϊόντα μπορούν να βοηθήσουν στη διακοπή ή τη μείωση του καπνίσματος

Tα ηλεκτρονικά τσιγάρα και άλλα εναλλακτικά προϊόντα καπνού (όπως το snus και οι συσκευές θέρμανσης καπνού) μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στη μείωση της βλάβης από το κάπνισμα, χωρίς να γίνουν απαραιτήτως δημοφιλή μεταξύ των νέων και των μη καπνιστών. Το κλειδί είναι η σωστή ενημέρωση και οι κατάλληλοι νομοθετικοί περιορισμοί, ώστε να γίνει κατανοητό πως είναι προϊόντα για διακοπή του συμβατικού καπνίσματος και όχι ένα lifestyle αξεσουάρ. Τις επισημάνσεις αυτές έκανε ο παγκοσμίου φήμης ερευνητής για τον έλεγχο του καπνίσματος και τη μείωση της βλάβης από τον καπνό Dr. Lion Shahab, καθηγητής Ψυχολογίας της Υγείας στο University College London.

Μιλώντας στο 5ο Επιστημονικό Συνέδριο για τη Μείωση της Βλάβης από τον Καπνό, που πραγματοποιήθηκε 21-22 Σεπτεμβρίου 2022 στην Αθήνα, ο Dr. Shahab εξήγησε γιατί είναι απαραίτητα τα καπνικά προϊόντα μειωμένου κινδύνου για τη μείωση της βλάβης από το κάπνισμα. Και παρουσίασε νεότερα επιστημονικά δεδομένα σχετικά με τη χρήση ηλεκτρονικών τσιγάρων από τους νέους, καθώς και για τις πιθανότητες που έχουν να μεταβούν στο συμβατικό κάπνισμα.

«Είναι σαφές ότι πολλοί καπνιστές δεν μπορούν ή δεν θέλουν να σταματήσουν το κάπνισμα», είπε. «Αυτό ισχύει παρότι έχουν συγκεντρωθεί 70 χρόνια έρευνας, έχουν δημοσιευθεί χιλιάδες εκθέσεις από τις αρμόδιες Αρχές, έχουν διεξαχθεί εκατοντάδες ενημερωτικές εκστρατείες, έχουν γίνει πολυάριθμες νομοθετικές αλλαγές και έχουν εφαρμοστεί κάθε είδους παρεμβάσεις για διακοπή του καπνίσματος». Η προσπάθεια αυτή έχει αποδώσει κάποιους καρπούς, συνέχισε. Η πλειονότητα του κόσμου, λ.χ., γνωρίζει πλέον ότι το κάπνισμα (ενεργητικό και παθητικό) αποτελεί μία από τις κυριότερες αιτίες καρκίνου. Ωστόσο, πολύς κόσμος εξακολουθεί να καπνίζει και η παραγωγή συμβατικών τσιγάρων αυξάνεται διαρκώς. Την κατάσταση αυτή μπορεί να βελτιώσει η στρατηγική της μείωσης της βλάβης από το κάπνισμα, κατά την οποία χρησιμοποιούνται καπνικά προϊόντα χαμηλού κινδύνου για να απαλλαγούν οι καπνιστές εν μέρει ή πλήρως από τα συμβατικά τσιγάρα. «Υπάρχουν πλέον επαρκή επιστημονικά δεδομένα που δείχνουν ότι η μείωση της βλάβης καθαυτή μπορεί να μειώσει και την κατανάλωση συμβατικών τσιγάρων και να αυξήσει τα ποσοστά διακοπής του καπνίσματος», υπογράμμισε.

Η μείωση της βλάβης

Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε ο Dr. Shahab, η πιο παλιά στρατηγική μείωσης της βλάβης από το κάπνισμα είναι το snus, ένα καπνικό προϊόν που χρησιμοποιείται στη Σκανδιναβία. Το snus απελευθερώνει νικοτίνη χωρίς καύση, χρησιμοποιείται από τη δεκαετία του '60 και έχει σχετιστεί με σημαντική μείωση των περιστατικών καρκίνου του πνεύμονα σε χώρες όπως η Σουηδία. Ωστόσο το snus δεν είναι εντελώς ακίνδυνο. Υπάρχουν λ.χ. μερικά δεδομένα που δείχνουν ότι μπορεί να αυξάνει τον κίνδυνο αναπτύξεως τύπου 2 διαβήτη, πρόσθεσε.

Μία άλλη αποτελεσματική, αλλά πολύ νεότερη, στρατηγική μείωση της βλάβης είναι τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού. Αυτά απελευθερώνουν νικοτίνη με θέρμανση και όχι καύση, με αποτέλεσμα σημαντική μείωση της έκθεσης σε διάφορα καρκινογόνα. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται οι ουσίες 1-hydroxypyrene, το NNAL (είναι ένας μεταβολίτης των νιτροζαμινών) και η καρβοξυαιμοσφαιρίνη (COHb – ουσία που σχετίζεται και με τα καρδιαγγειακά νοσήματα). Ωστόσο δεν εκμηδενίζεται η έκθεση σε αυτές τις ουσίες, επομένως «υπάρχουν ορισμένοι υπολειπόμενοι κίνδυνοι σε σύγκριση με το μη-κάπνισμα», ανέφερε ο Dr. Shahab.

Τέλος, υπάρχουν τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, τα οποία επίσης απελευθερώνουν νικοτίνη χωρίς καύση. Αυτά υπάρχουν εδώ και σχεδόν δύο δεκαετίες, τα χρησιμοποιούν σχεδόν 70 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως και τα στοιχεία για την αποτελεσματικότητά τους στη μείωση της βλάβης από το κάπνισμα προέρχονται από πολλές χώρες. Όπως δείχνουν, υπάρχει σημαντική μείωση (60-95%) στην έκθεση σε επικίνδυνες ουσίες σε σύγκριση με τα συμβατικά τσιγάρα. Επιπλέον, δεν οδηγούν σε αύξηση της έκθεσης σε ουσίες, σε σύγκριση με τη μη-χρήση οποιουδήποτε καπνικού προϊόντος, με δύο εξαιρέσεις: την tuolene (μία αρωματική αμίνη) και τον μόλυβδο. Ακόμα και με αυτές τις εξαιρέσεις, όμως, παρέχουν σημαντικά οφέλη στην υγεία, ενώ ο υπολειπόμενος κίνδυνος είναι ελάχιστος.

Η διακοπή του καπνίσματος

Το πιο σημαντικό όφελος, όμως, με τα εναλλακτικά προϊόντα καπνού είναι ότι μπορούν να βοηθήσουν τον κόσμο να μείνει μακριά από το πιο επικίνδυνο προϊόν: τα συμβατικά τσιγάρα, υπογράμμισε ο Dr. Shahab. Τα περισσότερα επιστημονικά δεδομένα γι' αυτό προέρχονται από μεγάλες μελέτες με τα ηλεκτρονικά τσιγάρα. Ανάλυση που δημοσιεύθηκε στη μεγάλη βάση ιατρικών ερευνών Cochrane έδειξε ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα είναι πιο αποτελεσματικά στην διακοπή του καπνίσματος:

• Από τη συνιστώμενη προσέγγιση (τα ηλεκτρονικά τσιγάρα επιτυγχάνουν 2,5 φορές υψηλότερα ποσοστά διακοπής του καπνίσματος).

• Από τα εικονικά (placebo) ηλεκτρονικά τσιγάρα (93% υψηλότερα ποσοστά διακοπής με τα ηλεκτρονικά τσιγάρα απ' ό,τι με τα placebo).

• Από τη θεραπεία υποκατάστασης νικοτίνης (69% υψηλότερα ποσοστά διακοπής με τα ηλεκτρονικά τσιγάρα).

Το εύρημα αυτό ενισχύουν στοιχεία από πληθυσμιακές μελέτες, όπως η Smoking Toolkit Study. Η μελέτη αυτή δείχνει πως όσο αυξάνεται η χρήση ηλεκτρονικών τσιγάρων κατά την προσπάθεια διακοπής, τόσο αυξάνεται η επιτυχία της προσπάθειας. Ειδικότερα, αύξηση κατά 1% στη χρήση ηλεκτρονικών τσιγάρων κατά την προσπάθεια διακοπής, σχετίζεται με αύξηση κατά 0,060% στα ποσοστά διακοπής του καπνίσματος. «Το ποσοστό αυτό μοιάζει μικρό, αλλά, αν σκεφτούμε τα δισεκατομμύρια των καπνιστών, αφορά ετησίως τεράστιο αριθμό καπνιστών», διευκρίνισε ο Dr. Shahab. «Μόνο για την Αγγλία, π.χ., σημαίνει ότι ετησίως θα έχουμε 50.000 πρώην καπνιστές χάρη στα ηλεκτρονικά τσιγάρα».

Η χρήση από τους νέους

Την τελευταία διετία έχει παρατηρηθεί αύξηση της χρήσης ηλεκτρονικών τσιγάρων μεταξύ των νέων, σε χώρες όπως η Βρετανία. Έρευνες έδειξαν ότι αυτό οφείλεται κυρίως στην αύξηση της δημοφιλίας των ηλεκτρονικών τσιγάρων μιας χρήσης (disposables bars). Πρόκειται για έναν τύπο ηλεκτρονικών τσιγάρων που απελευθερώνουν πολύ αποτελεσματικά νικοτίνη, κατά τον Dr. Shahab. Στην Αγγλία, μέσα σε έναν χρόνο καταγράφηκε αύξηση κατά 214 φορές στη χρήση τους στους νέους ηλικίας 18 ετών, έναντι αύξησης κατά 6 φορές στην ηλικία των 45 ετών! Κατά την ίδια χρονική περίοδο, όμως, δεν υπήρξε στην ίδια ηλικιακή ομάδα ούτε συνολική αύξηση στο άτμισμα, στο κάπνισμα συμβατικών τσιγάρων.

Περαιτέρω έρευνες (ASH survey) έδειξαν πως υπάρχει μεγάλη αύξηση στα ηλεκτρονικά τσιγάρα μιας χρήσης και στις ηλικίες 16 και 17 ετών. Μάλιστα καταγράφεται κάτι μοναδικό στα χρονικά, οι νέοι που κάπνισαν για πρώτη φορά στη ζωή τους χρησιμοποιώντας ηλεκτρονικό τσιγάρο ήταν περισσότεροι απ' όσους κάπνισαν συμβατικό τσιγάρο. Αυτό, όμως, δεν συνοδεύτηκε από ενδείξεις αυξημένου εθισμού. Στη μελέτη ASH οι νέοι βαθμολόγησαν την ανάγκη που ένιωθαν να καπνίσουν, γεγονός που κατέδειξε σημαντικές διαφορές ανάμεσα στα ηλεκτρονικά και στα συμβατικά τσιγάρα. Ειδικότερα:

• Ελάχιστη ή καθόλου λαχτάρα ανέφερε το 47,8% των νέων που κάπνιζαν ηλεκτρονικά τσιγάρα, έναντι του 35,1% όσων κάπνιζαν συμβατικά.

• Ισχυρή λαχτάρα (πολύ και εξαιρετικά ισχυρή) ανέφερε το 33,5% όσων κάπνιζαν ηλεκτρονικά τσιγάρα, έναντι του 44,4% όσων κάπνιζαν συμβατικά.

Επιπλέον, «είναι πολύ αδύναμα τα επιστημονικά δεδομένα ότι οι έφηβοι που καπνίζουν ηλεκτρονικά τσιγάρα θα κάνουν τη μετάβαση στο συμβατικό τσιγάρο», είπε ο Dr. Shahab. «Έχει βρεθεί, λ.χ., ότι μόνο το 3,3% όσων κάπνισαν πρώτα ηλεκτρονικά τσιγάρα αρχίζουν τελικά κάποια στιγμή να καπνίζουν συμβατικά. Ωστόσο ιδανικά κανένας νέος δεν πρέπει να αρχίζει το κάπνισμα».

Πώς μπορούν να προστατευθούν οι νέοι

Για να επιτευχθεί η μείωση της βλάβης από το κάπνισμα, με ταυτόχρονη προστασία των νέων από την έναρξη του καπνίσματος, ο ειδικός πρότεινε να γίνει έλεγχος των διαδικτυακών πωλήσεων, να τεθούν πιο αυστηροί κανόνες στην προώθησή τους ώστε οι διαφημίσεις να μην είναι ελκυστικές προς τους νέους, καθώς και να γίνουν εκτενείς ενημερωτικές εκστρατείες.

Οι εκστρατείες αυτές θα πρέπει να εστιάζουν στο ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα προορίζονται για να βοηθήσουν τους ενήλικες καπνιστές να κόψουν το κάπνισμα και όχι για να αρχίσουν να καπνίζουν οι νέοι. «"Αν δεν καπνίζεις, μην ατμίζεις" είναι ένα πολύ καλό σύνθημα», είπε χαρακτηριστικά ο Dr. Shahab.

Εξίσου σημαντικό είναι να δοθεί έμφαση στο άτμισμα ως μέσου διακοπής του καπνίσματος και όχι ως ενός αξεσουάρ του lifestyle, πρόσθεσε. «Οι ακριβείς πληροφορίες και η κατάλληλη νομοθεσία είναι το κλειδί. Πρέπει να ευνοούν μεν τα ηλεκτρονικά τσιγάρα έναντι των συμβατικών, αλλά μειώνοντας ταυτοχρόνως την ελκυστικότητά τους στους νέους», διευκρίνισε.

«Το σημαντικότερο είναι να ζυγίζουμε τον κίνδυνο έναρξης του ηλεκτρονικού τσιγάρου σε σχέση με το όφελος από τη διακοπή του συμβατικού καπνίσματος. Ο αντίκτυπος στη δημόσια Υγεία από τη διακοπή του συμβατικού τσιγάρου από τους καπνιστές είναι πολλαπλάσιος από τη χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου από τους νέους, τον οποίο μαλιστα μπορούμε να ελαχιστοποιησουμε με το καταλληλο ρυθμιστικό πλαίσιο», κατεληξε.