Τι ρυθμίζει την ταχύτητα της γήρανσής μας
Γιατί μερικοί άνθρωποι γερνούν γρήγορα ενώ άλλοι περνούν την ηλικία των 80 υγιείς και δραστήριοι;
![Θάνος Μπενέτος Θάνος Μπενέτος](/images/120x120/3/jpg/files/2022-07-26/thanos-mpenetos.jpg)
![Τι ρυθμίζει την ταχύτητα της γήρανσής μας Κλεψύδρα](/images/1074x600/jpg/files/2022-08-09/hourglass-gc12bc531d_1280__1_.jpg)
Τι ευθύνεται που μερικοί γερνάνε «εντονότερα» από άλλους και πόσο σημαντικοί είναι οι γενετικοί και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες.
Οι άνθρωποι άνω των 80 ετών αντιπροσωπεύουν σήμερα στις ανεπτυγμένες χώρες το 6% του συνολικού πληθυσμού και εκτός απροόπτου, αυτό το ποσοστό θα αυξηθεί σε πάνω από 10% έως το 2040. Δεδομένου ότι ένας 80χρονος έχει επί του παρόντος προσδόκιμο επιβίωσης πάνω από 11 χρόνια κατά μέσο όρο, η δημογραφική αυτή εξέλιξη θα οδηγήσει σε έναν αυξανόμενο πληθυσμό με πολυνοσηρότητα, ευθραυστότητα, πολυφαρμακία και μερική ή πλήρη απώλεια αυτονομίας. Έτσι δεν είναι λίγοι όσοι πιστεύουν ότι η προοπτική αυτή είναι μια δημογραφική καταστροφή με κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες που οφείλονται, μεταξύ άλλων, στα σοβαρά και δαπανηρά προβλήματα υγείας και εξάρτησης των ηλικιωμένων.
Ωστόσο, αυτή η προοπτική είναι καρπός της ιατρικής και κοινωνικής προόδου: είναι αυτό που θέλουμε για τους αγαπημένους μας και για εμάς τους ίδιους. Γι’ αυτό, ίσως η πιο σωστή στάση είναι να σκεφτούμε με ποιο τρόπο η ιατρική αλλά και γενικότερα οι κοινωνικές δομές θα προσαρμοστούν στην αύξηση του αριθμού των ηλικιωμένων. Αρχικά πρέπει να δούμε ποια είναι στην σημερινή εποχή η κατάσταση της υγείας και της αυτονομίας των ατόμων άνω των 80 ετών. Και προπάντων πρέπει να κατανοήσουμε ότι το όριο των 80 ετών για το οποίο σας μιλώ, αλλάζει με το πέρασμα του χρόνου. Μπορούμε να πούμε ότι οι 80άρηδες του σήμερα είναι οι 65άρηδες του 1970. Αρκεί να ρίξουμε μια ματιά στα λαϊκά περιοδικά, ή τα σχολικά βιβλία της εποχής για να διαπιστώσουμε ποια ήταν η εικόνα του παππού και της γιαγιάς τότε ―παρότι πριν από πενήντα χρόνια οι άνθρωποι γίνονταν παππούδες και γιαγιάδες νωρίτερα απ’ ό,τι σήμερα· ο πληθυσμός τεκνοποιούσε σε νεαρότερη ηλικία. Πέρα από τις εικόνες και τα στερεότυπα της κάθε εποχής, αν κοιτάξουμε στο περιβάλλον μας, θα αντιληφθούμε ότι η πλειοψηφία των ατόμων άνω των 80 είναι σωματικά και νοητικά σε πολύ καλή κατάσταση, έχει ποικίλες δραστηριότητες και παρά τα κάποια ιατρικά προβλήματα, τα άτομα δεν παρουσιάζουν το γηριατρικό προφίλ που περιέγραψα παραπάνω: πολυνοσηρότητα, απώλεια αυτονομίας και τα λοιπά. Απ’ όσο γνωρίζω από άλλες ευρωπαϊκές χώρες, τα 2/3 των άνω των 80 εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία. Θα έλεγα μάλιστα ότι η πλειονότητά τους υποφέρει πολύ περισσότερο από την οικονομική κατάσταση παρά από τα προβλήματα υγείας και λειτουργικής έκπτωσης. Από την άλλη πλευρά υπάρχει το υπόλοιπο 1/3 των 80+ με σοβαρά προβλήματα υγείας και αυτονομίας, το οποίον έχει ανάγκη συχνής και εξειδικευμένης ιατρικής παρακολούθησης και κοινωνικής στήριξης. Το ερώτημα είναι πως εξηγούνται οι τόσο σημαντικές διαφορές στην λειτουργικότητα μεταξύ ατόμων 80+, ενώ λείπουν στις νεότερες ηλικιακές κατηγορίες, όπου πλην κάποιων σπανίων παθολογικών περιπτώσεων, ο πληθυσμός είναι πολύ πιο ομοιογενής από άποψη λειτουργικότητας. Είναι επίσης ενδιαφέρον να αναφερθεί ότι η έντονη ετερογένεια ελαττώνεται μετά την ηλικία των 90 διότι βρισκόμαστε πλέον σε μία ηλικιακή ζώνη υψηλής θνησιμότητας οπότε οι επιζώντες είναι γενικώς άτομα με μεγαλύτερο σθένος.
Τι ευθύνεται που μερικοί γερνάνε «εντονότερα» από άλλους; Τα γονίδια, το περιβάλλον ή όλα μαζί; Ήδη από μια ηλικία και έπειτα μερικοί άνθρωποι φαίνονται να γερνούν γρηγορότερα και πιο «θεαματικά», ενώ άλλοι διατηρούνται σε πολύ καλή φυσική και πνευματική κατάσταση για πολύ περισσότερο χρόνο. Κατά γενικό τρόπο, η βιολογική γήρανση εξαρτάται από την ισορροπία μεταξύ των επιθετικών παραγόντων φθοράς και των αμυντικών ικανοτήτων του κάθε οργανισμού. Με την πάροδο του χρόνου οι επιθέσεις αυξάνονται ενώ οι διορθωτικοί μηχανισμοί εξασθενούν ― πράγματι, ο ρυθμός αυτών των αλλαγών διαφέρει από το ένα άτομο στο άλλο.
Τόσο οι γενετικοί όσο και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες είναι σημαντικοί για την πορεία της γήρανσης, για την μακροζωία και την λειτουργική κατάσταση του ηλικιωμένου ατόμου. Έχει αποδειχθεί ότι, αν έχουμε τουλάχιστον ένα γονιό ο οποίος έζησε μετά τα 90, πενταπλασιάζεται η πιθανότητα να φτάσουμε στα 80 μας χωρίς σοβαρά ιατρικά προβλήματα. Βέβαια, τα γονίδια δεν είναι το παν και το πλεονέκτημα που κληρονομούμε μπορεί να γίνει καπνός... αν είμαστε καπνιστές. Γενικότερα, οι μελέτες συμπεραίνουν ότι το πώς θα είμαστε την ημέρα που θα σβήσουμε τα 80 κεράκια μας, εξαρτάται κατά 40% από τις περιβαλλοντικές συνθήκες, 30% από τα γονίδια και 30% από τυχαίους αστάθμητους παράγοντες. Είναι σημαντικό να διευκρινίσουμε πως όταν μιλάμε για το περιβάλλον, εννοούμε έναν τρόπο ζωής τον οποίον μπορούμε, αν θελήσουμε, να μεταβάλουμε, αλλά ταυτοχρόνως εννοούμε παράγοντες κοινωνικούς και γεωπολιτικούς στους οποίους δεν μπορούμε να παρέμβουμε (τόπος γέννησης, κοινωνικο-οικονομική κατάσταση γονέων κλπ.) οι οποίοι παίζουν καθοριστικό ρόλο στην πορεία της γήρανσης. Μεταξύ των μεταβλητών παραγόντων, η διατροφή, οι φυσικές δραστηριότητες, το κάπνισμα, οι δραστηριότητες (η φιλία, οι παρέες, οι οικογενειακές συναναστροφές, η συμμετοχή στα κοινωνικά), είναι μερικές μεταβλητές που επηρεάζουν τους ρυθμούς γήρανσης και στους οποίους και η κοινωνία ως σύνολο αλλά και το κάθε άτομο χωριστά μπορεί να παρέμβει για να βελτιωθεί ουσιαστικά η πορεία της γήρανσης: να κερδίσουν δηλαδή τα ηλικιωμένα άτομα τον μέγιστο χρόνο υγείας και αυτονομίας.
ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ
ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΙ ΠΑΝΤΑ
ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Το πώς κοιμάσαι μπορεί να βλάψει το σώμα και ίσως ένα απλό «γύρισμα» του κορμιού να βελτιώσει την κατάσταση
Μπορεί να θεωρούνται αξεσουάρ μόδας, αλλά στην πραγματικότητα αποτελούν μια ιατρική συσκευή
Θετικά στην εξωσωματική γονιμοποίηση φαίνεται να επιδρά η ισορροπημένη διατροφή
Οι ευάλωτες ομάδες και τα περιστατικά θανάτων τουριστών
Μιλήσαμε με τον διακεκριμένο καρδιολόγο, αλλά και μουσικό και συγγραφέα, με αφορμή το νέο του βιβλίο «Συνομιλίες με πρόσωπα της Υγείας» εκδ. Athens Voice Books
Αυτές που επιδεινώνονται και εκείνες που καλυτερεύουν
Summer camp δίπλα στη θάλασσα σε συνεργασία με το Aqua Life Centre
Περπάτημα, ήπιο τζόκινγκ, ποδηλασία, γιόγκα
Όταν οι αθλητές γίνονται πρότυπα ενάντια στο στίγμα
Η νόσος εκδηλώνεται αρχικά με συμπτώματα σαν εκείνα της γρίπης
Οι ψυχολογικές επιπτώσεις από τη ζέστη μπορεί να διαφέρουν μεταξύ των φύλων
Ανοιχτά θα μείνουν τα κέντρα ημέρας και τα υπνωτήρια
Τα συχνά δροσερά ντους και η ενυδάτωση του δέρματος βοηθούν στην υποχώρηση του πόνου
Μπορεί να προκληθούν από παράγοντες όπως η αυξημένη υγρασία, η ζέστη και τα τρόφιμα
Τα μισά ανεμβολιάστα παιδιά ζουν σε 31 χώρες που πλήττονται από συγκρούσεις
Ο ασθενής στο επίκεντρο του ευρωπαϊκού σχεδίου δράσης
Τα εξελικτικά βήματα του ιού την τελευταία διετία και ο βαθμός ετοιμότητας
Προσκεκλημένος ο φαρμακοποιός-συγγραφέας Μανόλης Μαυρολέων
Μια συζήτηση με τον Δρ. Νικόλα Βόπη, ψυχολόγο / mind trainer και διδάκτωρ μοντέρνας ψυχολογίας στο Yale University
Ιδανική εποχή το καλοκαίρι για κολύμπι, περπάτημα και ποδήλατο
Έχετε δει 20 από 200 άρθρα.