Πώς σχετίζεται η βιολογία του ανθρώπου με τον ύπνο. Τι γράφει ο Russel Foster στο βιβλίο του με τίτλο «Life Time».
Θέλουμε πολύ να πιστεύουμε ότι μπορούμε να είμαστε πλάσματα της ημέρας και της νύχτας, ότι μπορούμε να αψηφήσουμε το σκοτάδι για να απολαύσουμε τη ζωή μας 24 ώρες το 24ωρο· μια ζωή που αποτελείται από πολλές ώρες εργασίας, ελάχιστο ύπνο και, αν θέλουμε να πιστέψουμε τις διάφορες διαφημίσεις τεχνολογίας, να κάνουμε τζόκινγκ στη μέση της νύχτας.
Ο νευροεπιστήμονας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης Russel Foster επιμένει, ωστόσο, στο βιβλίο του «Life Time» ότι «δεν είμαστε σε θέση να κάνουμε αυτό που θέλουμε όποια στιγμή εμείς το επιλέξουμε. Η βιολογία μας διέπεται από ένα βιολογικό ρολόι 24 ωρών που μας συμβουλεύει πότε είναι η καλύτερη ώρα για φαγητό, ύπνο, σκέψη και για να αναλάβουμε μυριάδες άλλες βασικές εργασίες».
Το «Life Time» είναι κάτι ανάμεσα σε επιστημονικό βιβλίο και εγχειρίδιο τρόπου ζωής και θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένα μανιφέστο για το πώς να ζούμε σε αρμονία με το βιολογικό μας ρολόι, που γράφτηκε από κάποιον που έχει αφιερώσει την καριέρα του στη μελέτη τους. Το να κυνηγάς τον τέλειο συγχρονισμό όχι μόνο αυξάνει την ευτυχία και την πνευματική ευκρίνεια, υποστηρίζει ο Foster, αλλά δυνητικά μειώνει τον κίνδυνο ασθενειών όπως η παχυσαρκία και ο διαβήτης.
Ο Foster έγινε γνωστός τη δεκαετία του 1990 με την εντυπωσιακή ανακάλυψη ότι το μάτι περιέχει φωτοευαίσθητα κύτταρα που δεν εμπλέκονται στην όραση. Αντίθετα, αυτά τα κύτταρα είναι το κλειδί για τη ρύθμιση των κιρκάδιων ρυθμών (ο κιρκάδιος αναφέρεται σε έναν κύκλο 24 ωρών), επιτρέποντας στο σώμα να ανιχνεύει μέσω των επιπέδων φωτός εάν είναι νύχτα ή μέρα. Σήματα φωτός αποστέλλονται στο «κύριο ρολόι», που βρίσκεται σε μια περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται υπερχιασματικός πυρήνας, ο οποίος στη συνέχεια συγχρονίζεται με το εξωτερικό περιβάλλον.
Αυτή η διαδικασία, γράφει, θέτει το χρονοδιάγραμμα για τις εσωτερικές μας λειτουργίες: «Για να λειτουργεί σωστά το σώμα μας χρειαζόμαστε τα σωστά υλικά στο σωστό μέρος, στη σωστή ποσότητα, τη σωστή ώρα της ημέρας». Αυτό περιλαμβάνει χιλιάδες γονίδια που ενεργοποιούνται και απενεργοποιούνται με μια συγκεκριμένη σειρά. «Οι πρωτεΐνες, τα ένζυμα, τα λίπη, οι υδατάνθρακες, οι ορμόνες και άλλες ενώσεις πρέπει να απορροφώνται, να διασπώνται, να μεταβολίζονται και να παράγονται σε συγκεκριμένο χρόνο για ανάπτυξη, αναπαραγωγή, μεταβολισμό, κίνηση, σχηματισμό μνήμης, άμυνα και επιδιόρθωση ιστών».
Ο ύπνος, φυσικά, είναι ένα ουσιαστικό συστατικό αυτού του προγράμματος. Κατά τη διάρκεια του ύπνου, το σώμα μας αυτοδιορθώνεται, απομακρύνει τις τοξίνες, επεξεργάζεται ιδέες και δημιουργεί αναμνήσεις. Έρευνες που έχουν διεξαχθεί εδώ και αιώνες, ωστόσο, έχουν αποτύχει να ανακαλύψουν πλήρως τα πολλά μυστήρια γύρω από τον ύπνο, όπως ,για παράδειγμα, γιατί περνάμε το 36% της ζωής μας κοιμόντας. Δεν υπάρχει καν ένας ευρέως αποδεκτός ορισμός του τι είναι ο ύπνος. Ο Foster το περιγράφει, κάπως μη ικανοποιητικά, ως μια περίοδο σωματικής αδράνειας που επιτρέπει τη διεξαγωγή βασικών βιολογικών δραστηριοτήτων.
Αλλά μια ασαφής κατανόηση δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να κοιμηθούμε καλύτερα και πιο έξυπνα, και αυτή είναι η δύναμη του «Life Time». Ενώ τα κεφάλαια, που καλύπτουν θέματα όπως οι κίνδυνοι της εργασίας με βάρδιες και η καλύτερη ώρα για φαγητό μάς μεταφέρουν βαθιά στην επιστημονική έρευνα, περιέχουν επίσης απλές και φιλικές ενότητες Q&A (ερωτήσεων και απαντήσεων) που καλύπτουν ερωτήσεις για τις οποίες όλοι θέλουμε γρήγορες και επίκαιρες απαντήσεις.
Βοηθάει η μελατονίνη για το jet lag; Για κάποιους το κάνει, σε έναν βαθμό, αλλά όχι για άλλους. Ο Foster την αποφεύγει, προτιμώντας την έκθεση στο φως για να επαναφέρει το ρολόι του σώματός του είτε ταξιδεύει ανατολικά είτε δυτικά.
Αυξάνει ένα διαταραγμένο μοτίβο ύπνου -γνωστό ως SCRD, ή διαταραχή του ύπνου και του κιρκάδιου ρυθμού- τον κίνδυνο μόλυνσης από τον Covid; Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι οι εργαζόμενοι σε νυχτερινές βάρδιες με SCRD εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά λοίμωξης και νοσηλείας, και δεδομένου ότι το ανοσοποιητικό σύστημα υπόκειται σε κιρκαδική ρύθμιση, η συσχέτιση αυτή απαιτεί διερεύνηση.
Οι γονείς των εφήβων που ξενυχτάνε και οι μεγαλύτεροι σε ηλικία αναγνώστες που έχουν βαρεθεί τις νυχτερινές επισκέψεις στο μπάνιο θα εκτιμήσουν τη γνώση για το πώς αλλάζουν τα μοτίβα του ύπνου με την ηλικία. Υπάρχει επίσης ένα χρήσιμο ερωτηματολόγιο για να προσδιορίσετε τον «χρονότυπο» σας ή εάν είστε πρωινός ή βραδινός τύπος.
Οι συμβουλές στο βιβλίο όμως συνοδεύονται και από ένα σοβαρό μήνυμα που απευθύνεται στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής: «Το γεγονός ότι η κοινωνία δεν ενστερνίζεται την επιστήμη των κιρκάδιων ρυθμών αντιπροσωπεύει μια τεράστια σπατάλη πόρων και μια σημαντική χαμένη ευκαιρία για τη βελτίωση της υγείας σε κάθε επίπεδο».
Στην πρώτη συνάντηση με τίτλο «Ψυχανάλυση και κινηματογράφος της παρατήρησης - Μεγεθύνοντας το αδιόρατο», την Κυριακή 24 Νοεμβρίου, ο Γρηγόρης Μανιαδάκης συνομιλεί με την Εύα Στεφανή
12°
