Εξωσωματική γονιμοποίηση: 15 μύθοι και αλήθειες

Η εξωσωματική γονιμοποίηση, μετά από 44 χρόνια εφαρμογής της, έχει καθιερωθεί πλέον ως μία ασφαλής και αποτελεσματική μέθοδος υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα δημοσιευμένα στοιχεία (2019), πάνω από 8 εκατομμύρια παιδιά έχουν γεννηθεί παγκοσμίως με τη μέθοδο της εξωσωματικής γονιμοποίησης, ενώ πλέον περισσότεροι από 2,5 εκατομμύρια κύκλοι εξωσωματικής πραγματοποιούνται κάθε χρόνο, με αποτέλεσμα πάνω από 500.000 τοκετούς, ετησίως. 

«Αν και η πληροφόρηση στις μέρες μας είναι εκτεταμένη, υπάρχουν κάποιοι μύθοι, που συχνά καθυστερούν ή ακόμα και αποτρέπουν τα υπογόνιμα ζευγάρια από το να απευθυνθούν σε ειδικούς ή τα οδηγούν σε επιλογές που δεν βασίζονται στα πραγματικά δεδομένα. Η έγκαιρη και έγκυρη ενημέρωση είναι κρίσιμης σημασίας, δεδομένου ότι ο παράγοντας «χρόνος» παίζει καθοριστικό ρόλο στην επιτυχή έκβαση της προσπάθειας», επισημαίνει ο δρ Χάρης Χηνιάδης, Γυναικολόγος Αναπαραγωγής, Αντιπρόεδρος της ΥΓΕΙΑ IVF Εμβρυογένεσις, Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Νοσοκομείου Μητέρα και συνιδρυτής του Μη Κερδοσκοπικού Σωματείου Υποβοήθησης της Αναπαραγωγής Be-Live, ο οποίος αναφέρεται στους πιο διαδεδομένους μύθους και παραθέτει τις αλήθειες που βασίζονται σε επιστημονικά στοιχεία και πολυετή εμπειρία. 

Μύθος #1.    Με την εξωσωματική μένω εύκολα έγκυος σε οποιαδήποτε ηλικία 

Αλήθεια: Η εξωσωματική γονιμοποίηση είναι ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος υποβοήθησης της αναπαραγωγής και αντιμετωπίζει όλα τα προβλήματα υπογονιμότητας. Παρόλα αυτά, καθώς αυξάνεται η ηλικία μιας γυναίκας, δυστυχώς μειώνεται η ποιότητα των ωαρίων της. Κατά συνέπεια, το να νομίζει μια γυναίκα ότι θα κάνει μια εξωσωματική στα 40 της και θα μείνει εύκολα έγκυος είναι λάθος. Η σωστή αντιμετώπιση είναι μια γυναίκα που θέλει να κάνει παιδιά να ολοκληρώσει την οικογένειά της μέχρι την ηλικία των 35 ετών. 

Μύθος #2.    Αν έχω υπογονιμότητα και χαλαρώσω ψυχολογικά, δεν θα χρειαστώ εξωσωματική γονιμοποίηση 

Αλήθεια: Τις περισσότερες φορές, όταν υπάρχει πρόβλημα αναπαραγωγής, οφείλεται σε συγκεκριμένα αίτια, τα οποία απαιτούν ιατρική αντιμετώπιση. Δυστυχώς το στρες παίζει πάρα πολύ μικρό ρόλο στην αναπαραγωγή. Κατά συνέπεια, το να περιμένει μια γυναίκα να χαλαρώσει προκειμένου να μείνει έγκυος κοστίζει πολύτιμο χρόνο στην αντιμετώπιση των προβλημάτων αναπαραγωγής που μπορεί να έχει η ίδια ή/και ο σύντροφος της. 

Μύθος #3.    Η εξωσωματική γονιμοποίηση δεν πετυχαίνει ποτέ με την πρώτη 

Αλήθεια: Πλέον θεωρείται ότι, για γυναίκες κάτω των 35 ετών, η πιθανότητα επιτυχίας με την πρώτη προσπάθεια, σε καλά κέντρα εξωσωματικής γονιμοποίησης, υπερβαίνει το 60%. Κατά συνέπεια, κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Επιπλέον, τα ποσοστά αυτά αυξάνονται συνολικά με την δεύτερη ή, αν χρειαστεί, και με την τρίτη προσπάθεια. 

Μύθος #4.    Τα φάρμακα της εξωσωματικής αυξάνουν τις πιθανότητες για καρκίνο του μαστού 

Αλήθεια: Είναι πλέον αποδεδειγμένο με εκατοντάδες μελέτες σε χιλιάδες γυναίκες ότι τα φάρμακα που χορηγούνται στην εξωσωματική γονιμοποίηση δεν προκαλούν καρκίνο του μαστού ή των ωοθηκών. Επιπλέον, έχει αποδειχθεί ότι οι ορμόνες που παράγονται από τον πλακούντα κατά τη διάρκεια της κύησης είναι αυτές που αυξάνουν την πιθανότητα για τις παραπάνω κακοήθειες. Τρανή απόδειξη είναι το γεγονός ότι σε γυναίκες που είχαν ορμονοεξαρτώμενο καρκίνο του μαστού χρησιμοποιούνται σχεδόν τα ίδια φάρμακα που χρησιμοποιούνται καθημερινά σε όλες τις υπόλοιπες γυναίκες που κάνουν εξωσωματική γονιμοποίηση. 

Μύθος #5.    Η δωρεά ωαρίων μπορεί να γίνει μόνο σε γυναίκες που έχουν περίοδο 

Αλήθεια: Οποιαδήποτε γυναίκα έχει μία φυσιολογική μήτρα, με περίοδο ή χωρίς, είναι κατάλληλη για αποδοχή δωρεάς ωαρίων ή δωρεάς εμβρύων. Κατά συνέπεια, η περίοδος δεν είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την εμφύτευση του εμβρύου στη μήτρα. 

Μύθος #6.    Γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες έχουν υπογονιμότητα 

Αλήθεια: Η πλειονότητα των γυναικών που έχουν πολυκυστικές ωοθήκες έχουν φυσιολογική περίοδο, δηλαδή, κάθε 28-35 ημέρες. Όλες αυτές οι γυναίκες έχουν στην πραγματικότητα αυξημένη γονιμότητα, λόγω του ότι διαθέτουν πάρα πολλά ωοθυλάκια στις ωοθήκες τους. Στις ασθενείς οι οποίες δεν έχουν περίοδο έχουμε τη δυνατότητα, με εύκολο τρόπο, να διεγείρουμε τις ωοθήκες τους και να πάρουμε ωάρια. Στην πραγματικότητα δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι οι γυναίκες που έχουν πολυκυστικές ωοθήκες είναι υπεργόνιμες και όχι υπογόνιμες. 

Μύθος #7.    Μπορώ να κάνω όσους φυσικούς κύκλους χρειάζονται για να μείνω έγκυος 

Αλήθεια: Αν μια γυναίκα μετά από αρκετές προσπάθειες, με φυσικό κύκλο ή με φάρμακα, δεν επιτύχει εγκυμοσύνη, είναι σωστό να συζητήσει με τον ιατρό της τα πραγματικά αίτια της αποτυχίας και να μην συνεχίσει να κάνει κύκλους εξωσωματικής γονιμοποίησης περιμένοντας ένα διαφορετικό αποτέλεσμα χωρίς να αλλάζει τίποτε. Φυσικός κύκλοςγίνεται κατά τεκμήριο σε γυναίκες οι οποίες δεν έχουν αρκετά ωάρια. Όταν αυτό συμβαίνει, είναι πολύ πιθανόν το πρόβλημα να έγκειται σε αυτά, δηλαδή στην ποιότητα τους. Σε πολλές περιπτώσεις η μόνη λύση είναι η δωρεά ωαρίων. 

Μύθος #8.    Τα έμβρυα επηρεάζονται από την κατάψυξή τους και χάνουν βαθμούς ποιότητας 

Αλήθεια: Είναι πλέον αποδεδειγμένο ότι τα έμβρυα όταν καταψύχονται δεν αλλοιώνονται. Αντίθετα, μελέτες αποδεικνύουν, εδώ και πολλά χρόνια, ότι η μεταφορά εμβρύων μετά από κατάψυξη τους σε μια μήτρα που δεν έχει επηρεαστεί από την ορμονική διέγερση της θεραπείας με εξωσωματική, έχει καλύτερα αποτελέσματα. 

Μύθος #9.    Μετά την εμβρυομεταφορά η γυναίκα πρέπει να μείνει ακίνητη για 15 ημέρες 

Αλήθεια: Ο μύθος αυτός έχει καταρριφθεί. Πλέον η εμβρυομεταφορά γίνεται σχεδόν πάντα στο στάδιο της βλαστοκύστης, δηλαδή την ημέρα που γίνεται και η εμφύτευση του εμβρύου στη μήτρα. Κατά συνέπεια το διάστημα κατά το οποίο μια γυναίκα πρέπει να είναι προσεκτική έχει μειωθεί κατά πολύ και δεν χρειάζονται ακραίες συστάσεις, οι οποίες δεν αυξάνουν την πιθανότητα επιτυχίας. Τέσσερις – πέντε ημέρες προσοχής είναι τις περισσότερες φορές αρκετές. 

Μύθος #10.  Με την εξωσωματική γονιμοποίηση μπορώ να ελέγξω τα πάντα για τα έμβρυα μου 

Αλήθεια: Με την προεμφυτευτική διάγνωση και τη βιοψία των εμβρύων έχουμε πλέον σημαντικές πληροφορίες όσον αφορά στα χρωμοσώματα ή, αν χρειαστεί, και στα γονίδια τους. Παρόλα αυτά, σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να πούμε ότι με τις μεθόδους αυτές, όπως και αργότερα με την αμνιοπαρακέντηση, μπορούμε να ελέγξουμε ένα έμβρυο και να πιστοποιήσουμε ότι είναι 100% υγιές. Ωστόσο, η χρήση της μεθόδου αυτής είναι ένα εξαιρετικά σημαντικό εργαλείο που αυξάνει την πιθανότητα επιτυχίας ή/και διαγιγνώσκει σημαντικά προβλήματα των εμβρύων, τα οποία δεν επιτρέπουν την επιτυχία και την επίτευξη εγκυμοσύνης. 

Μύθος #11.  Πρέπει οπωσδήποτε να πάρω πολλά πρόσθετα διατροφής και φάρμακα για να μείνω έγκυος 

Αλήθεια: Η λήψη βιταμινών από τη γυναίκα δεν αυξάνει την πιθανότητα επιτυχίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Είναι αποδεδειγμένο πλέον ότι δεν υπάρχει κανένας τρόπος φυσικός ή με διατροφή ή με φάρμακα, να βελτιώσουμε την ποιότητα των ωαρίων μιας γυναίκας και να αυξήσουμε την επιτυχία της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Παρόλα αυτά ένας υγιεινός τρόπος ζωής, χωρίς κάπνισμα και με γυμναστική, είναι σίγουρο ότι αποτελεί μία εξαιρετική βάση για την επιτυχή έκβαση της προσπάθειας με εξωσωματική γονιμοποίηση. 

Μύθος #12.  Καλύτερα να κάνω δίδυμα με την πρώτη για να μην υποβληθώ ξανά σε εξωσωματική 

Αλήθεια: Παρότι η δίδυμη κύηση για πολλά ζευγάρια φαίνεται μια εξαιρετική λύση, είναι ένα γεγονός το οποίο αυξάνει τις πιθανότητες επιπλοκής κατά τη διάρκεια της κύησης, όπως για παράδειγμα προωρότητα, κάτι το οποίο δεν είναι επιθυμητό. Όταν μεταφέρουμε στη μήτρα μιας γυναίκας παραπάνω από ένα έμβρυο το κάνουμε για να αυξήσουμε τις πιθανότητες επιτυχίας της προσπάθειας και όχι γιατί επιδιώκουμε δίδυμη κύηση. 

Μύθος #13.  Το βάρος της μητέρας δεν παίζει ρόλο στην επιτυχία της εξωσωματικής 

Αλήθεια: Είναι πλέον αποδεδειγμένο ότι το αυξημένο σωματικό βάρος έχει αρνητικό αντίκτυπο σε όλα τα στάδια αντιμετώπισης της υπογονιμότητας, αλλά και κατά τη διάρκεια της κύησης. Χρειαζόμαστε περισσότερα φάρμακα, έχουμε μικρότερη παραγωγή ωαρίων, μικρότερες πιθανότητες εμφύτευσης του εμβρύου στη μήτρα, αυξημένες πιθανότητες αποβολής και σημαντικά αυξημένες πιθανότητες επιπλοκών κατά τη διάρκεια της κύησης. 

Μύθος #14.  Για την εξωσωματική γονιμοποίηση πρέπει να παραμείνω στο νοσοκομείο για μερικές μέρες και όλη διαδικασία διαρκεί πάνω από μήνα 

Αλήθεια: Η εξωσωματική γονιμοποίηση έχει απλουστευθεί πάρα πολύ ως διαδικασία. Πλέον, οι θεραπείες διαρκούν κατά μέσο όρο 10 με 12 ημέρες. Με την σύγχρονη τεχνολογία μπορούμε να παρακολουθούμε γυναίκες από μακριά κατά τη διάρκεια της διέγερσής τους και να έρχονται στο κέντρο εξωσωματικής μόνο για την ωοληψία και την εμβρυομεταφορά. Αυτό μειώνει πάρα πολύ το χρόνο θεραπείας και τις επισκέψεις που πρέπει να κάνει μια γυναίκα στο γυναικολόγο της. Φυσικά, δεν χρειάζεται να παραμείνει στο νοσοκομείο καμιά ημέρα. 

Μύθος #15.  Όλες οι μονάδες εξωσωματικής γονιμοποίησης είναι το ίδιο αποτελεσματικές 

Αλήθεια: Κάθε μονάδα εξωσωματικής γονιμοποίησης βασίζεται κυρίως στο εμβρυολογικό της εργαστήριο και τους εμβρυολόγους που το στελεχώνουν και εφαρμόζουν τη μέθοδο. Τα σύγχρονα μηχανήματα καθαρισμού αέρα και παρακολούθησης της εξέλιξης των εμβρύων, κατά τη διάρκεια των πέντε ημερών και μέχρι να εμφυτευτούν στη μήτρα, είναι πολύ ακριβά, απαιτούν ακριβά καλλιεργητικά υλικά και ενδελεχή συντήρηση. Ως αποτέλεσμα, μικρές μονάδες εξωσωματικής γονιμοποίησης είναι πολύ δύσκολο να ανταπεξέλθουν στις τεχνολογικές και οικονομικές αυτές απαιτήσεις, πράγμα το οποίο δυστυχώς έχει αντίκτυπο στην ποιότητα των εμβρύων. Το ότι μια μονάδα εξωσωματικής γονιμοποίησης είναι μεγάλη κτηριακά δεν σημαίνει, βέβαια, ότι πληρούνται όλες αυτές οι προϋποθέσεις. Ένα ζευγάρι πριν αποφασίσει να εμπιστευθεί την τύχη του σε ένα κέντρο εξωσωματικής πρέπει να κάνει σοβαρή έρευνα αγοράς και να ενημερωθεί πλήρως.