Σοβαρή αλωπεκία: 7 ερωτήσεις και οι απαντήσεις τους

Την περασμένη εβδομάδα η αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων & Φαρμάκων (Food and Drug Administration - FDA) ενέκρινε το πρώτο χάπι για την αντιμετώπιση της πιο σοβαρής μορφής αλωπεκίας, καλύπτοντας - όπως ανακοίνωσε - μία σημαντική, ανεκπλήρωτη ανάγκη των ασθενών.

Η ουσία λέγεται baricitinib (μπαρισιτινίμπη) και προορίζεται για τους ασθενείς με σοβαρή γυροειδή αλωπεκία. Αυτή η μορφή αλωπεκίας σχετίζεται με μία αυτοάνοση διαταραχή, κατά την οποία ο οργανισμός επιτίθεται στους θυλάκους των τριχών, με συνέπεια απώλεια κυρίως όλων των τριχών της κεφαλής. Στις πιο βαριές περιπτώσεις, όμως, μπορεί να παρατηρηθεί απώλεια των τριχών απ' όλο το σώμα. Σε αυτή την περίπτωση ο ασθενής πάσχει από καθολική αλωπεκία.

Τι ακριβώς είναι, όμως, η γυροειδής αλωπεκία και γιατί χρειάζεται συστηματική αντιμετώπιση; Τις απαντήσεις σε αυτά και σε άλλα ερωτήματα δίνει ο Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος Μάρκος Μιχελάκης, από τον ΕΔΟΕΑΠ.

Πόσο σοβαρή είναι η γυροειδής αλωπεκία;

Η γυροειδής αλωπεκία δεν είναι νόσος που απειλεί τη ζωή, αλλά αποτελεί πηγή σημαντικού άγχους και επιβαρύνει ψυχολογικά τους ασθενείς. Η απώλεια των μαλλιών που προκαλεί είναι έντονη και συνήθως εμφανίζεται κατά τόπους (δημιουργούνται ωοειδείς περιοχές χωρίς καθόλου τρίχες). Στις σοβαρές περιπτώσεις οι ασθενείς χάνουν μέσα σε λίγες εβδομάδες έως μήνες τα μαλλιά, τις βλεφαρίδες και γενικότερα τις τρίχες απ' όλο το σώμα τους. Σε κάποιους ασθενείς τα μαλλιά ξαναβγαίνουν αλλά ξαναπέφτουν και σε άλλους αποκαθίστανται δια παντός. Η γυροειδής αλωπεκία μπορεί να έχει διάφορες μορφές. Η πιο συχνή είναι η απλή μορφή, κατά την οποία χάνονται τα μαλλιά από κάποια σημεία στο κεφάλι. Πιο σπάνιες μορφές είναι η ολική (χάνονται τα μαλλιά, τα φρύδια και οι βλεφαρίδες), η καθολική (χάνονται όλες οι τρίχες του σώματος), η διάχυτη (τα μαλλιά γίνονται ξαφνικά πάρα πολύ λεπτά) και η οφίαση (χάνονται τα μαλλιά περιφερειακά στο κεφάλι, από τους κροτάφους έως τον αυχένα).

Είναι μεταδοτική;

Όπως προαναφέρθηκε, η γυροειδής αλωπεκία είναι αυτοάνοση πάθηση, δηλαδή προκαλείται από την υπερδραστηριότητα του ανοσοποιητικού συστήματος του οργανισμού. Επομένως, δεν είναι μεταδοτική.

Η υπερδραστηριότητα σημαίνει πως το ανοσοποιητικό επιτίθεται στους θυλάκους των τριχών (από αυτούς βγαίνουν οι τρίχες). Όσο περισσότεροι θύλακοι δεχτούν αυτή την επίθεση, τόσο εντονότερη θα είναι η τριχόπτωση. Ωστόσο, η επίθεση σπανίως καταστρέφει τους θυλάκους, γι' αυτό και οι τρίχες μπορούν να ξαναβγούν.

Ποιοι είναι πιθανότερο να την εκδηλώσουν;

Αν και κάθε άνθρωπος μπορεί θεωρητικά να εκδηλώσει γυροειδή αλωπεκία, υπάρχουν ορισμένες ομάδες υψηλού κινδύνου. Σε αυτές ανήκουν όσοι έχουν συγγενή εξ αίματος με γυροειδή αλωπεκία (υπολογίζεται ότι το 10-20% των πασχόντων έχουν οικογενειακό ιστορικό της νόσου), καθώς και όσοι έχουν άσθμα, αλλεργική ρινίτιδα, ατοπική δερματίτιδα, νόσο του θυρεοειδούς, λεύκη ή σύνδρομο Down. Υπάρχει επίσης μία μορφή γυροειδούς αλωπεκίας που σχετίζεται με την ανοσοθεραπεία για ορισμένες μορφές καρκίνου (π.χ. μελάνωμα, καρκίνος του πνεύμονα κ.λπ.). Αυτή είναι μία παροδική κατάσταση.

Πως εκδηλώνεται η γυροειδής αλωπεκία;

Η απώλεια των μαλλιών συνήθως είναι απρόβλεπτη. Πολλοί ασθενείς έχουν μόνο απώλεια σε κάποια σημεία του κεφαλιού τους και άλλοι πιο εκτεταμένη. Συνήθως η απώλεια των μαλλιών δεν συνοδεύεται από εξάνθημα, ερυθρότητα ή ουλές. Ωστόσο μερικοί ασθενείς αναφέρουν ότι αμέσως πριν πέσουν τα μαλλιά τους, ένιωθαν «μυρμήγκιασμα», αίσθημα καύσου (κάψιμο) ή κνησμό (φαγούρα) στο δέρμα τους. Επιπλέον, το 10-20% των πασχόντων από γυροειδή αλωπεκία παρουσιάζουν αλλαγές στα νύχια τους, όπως ερυθρότητα, βαθουλώματα και ραβδώσεις. Σε μερικές περιπτώσεις τα νύχια γίνονται τραχιά (σαν γυαλόχαρτο). Ειδικά στους πάσχοντες από καθολική αλωπεκία τα νύχια μπορεί να γίνουν εύθραυστα και να σπάνε. Αυτό μπορεί να είναι επώδυνο.

Τι την προκαλεί;

Κανείς δεν το ξέρει. Έχει βρεθεί όμως ότι το ψύχος είναι εκλυτικός παράγοντας. Σε μία μελέτη διαπιστώθηκε ότι οι ασθενείς είχαν εντονότερη τριχόπτωση το Νοέμβριο και ύστερα τον Οκτώβριο και τον Ιανουάριο, ενώ τις λιγότερες εξάρσεις είχαν μεταξύ Μαΐου και Αυγούστου. Άλλοι παράγοντες που πιστεύεται ότι παίζουν ρόλο είναι το στρες και, σε μερικούς ασθενείς, η έλλειψη βιταμίνης D.

Σε ποια ηλικία εκδηλώνεται συνήθως;

Μπορεί να αρχίσει σε οποιαδήποτε ηλικία. Οι περισσότεροι πάσχοντες, όμως, την παρουσιάζουν για πρώτη φορά σε νεαρή ηλικία (πριν τα 30 χρόνια), ακόμα και κατά την παιδική ηλικία ή την εφηβεία. Περίπου οι μισοί από τους πάσχοντες βλέπουν τα μαλλιά τους να ξαναβγαίνουν χωρίς θεραπεία. Όταν τα μαλλιά αναπτυχθούν εκ νέου, μπορεί να μην ξαναπέσουν ποτέ. Ή μπορεί να αρχίσει ένας κύκλος απώλειας και αναγέννησης που διαρκεί επί χρόνια.

Μπορεί να θεραπευτεί;

Τρόπος ίασης δεν υπάρχει, δεδομένου ότι οφείλεται στο ίδιο του ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς. Αν τα μαλλιά δεν ξαναβγούν μόνα τους, υπάρχουν αρκετές τοπικές θεραπείες που χορηγούνται αναλόγως με την ηλικία του ασθενούς, την βαρύτητα της απώλειας και τα σημεία του σώματος όπου αυτή έχει αναπτυχθεί.

Οι ασθενείς πρέπει να θυμούνται ότι καμία θεραπεία δεν είναι 100% αποτελεσματική σε όλους τους ασθενείς. Επομένως, μπορεί να χρειασθούν να δοκιμάσουν διάφορες μεθόδους έως ότου βρουν κάποια που τους βοηθά. Η μπαρισιτινίμπη είναι η πρώτη συστηματική θεραπεία που εγκρίνεται ειδικά για τη νόσο. Συστηματική σημαίνει ότι δεν είναι τοπική θεραπεία, αλλά χάπι που φτάνει σε όλο το σώμα. Το νέο φάρμακο ανήκει σε μία ομάδα δραστικών ουσιών που λέγονται αναστολείς κινασώνJanus (αναστολείς JAK). Οι ουσίες αυτές αναστέλλουν τη δραστηριότητα ορισμένων ενζύμων και δρουν ανοσοκατασταλτικά. Η μπαρισιτινίμπη ήταν ήδη εγκεκριμένη από το 2018 για την αντιμετώπιση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας, η οποία επίσης είναι αυτοάνοση πάθηση. Οι επιστήμονες μελετούν και άλλους αναστολείς JAK για την αντιμετώπιση της γυροειδούς αλωπεκίας.

«Η γυροειδής αλωπεκία είναι μία σύνθετη μορφή απώλειας τριχών που δημιουργεί σημαντικό άγχος στους ασθενείς», τονίζει ο κ. Μιχελάκης. «Πολλοί πάσχοντες που ζουν με αυτήν για χρόνια αναφέρουν ότι πριν από κάθε έξαρσή της έχουν περάσει περιόδους έντονου στρες που επιδεινώνεται όταν εμφανιστεί. Μαθαίνοντας τρόπους διαχείρισης του στρες, μπορεί να μειώσουν τους κύκλους απώλειας και ανάκτησης της τριχοφυΐας τους. Είναι επίσης σημαντικό να προσέχουν τον τρόπο ζωής τους και να κάνουν συστηματικά τσεκ απ, διότι η γυροειδής αλωπεκία σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο αναπτύξεως ορισμένων άλλων νόσων, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται οι παθήσεις του θυρεοειδούς».