Τι πήγε στραβά με την ευλογιά των πιθήκων;

Στην ιστορία του «Πλανήτη των Πιθήκων» δεν μαθαίνουμε ποτέ τι πήγε στραβά. Όταν προβλήθηκε πάντως η ταινία, το 1968, ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων έχει ήδη ανακαλυφθεί δέκα χρόνια – τόσο παλιός είναι. Και τώρα αναρωτιόμαστε τι πήγε στραβά και ένας ιός που απασχολούσε μόνο τους λοιμωξιολόγους, τους επιδημιολόγους και ελάχιστες χώρες στην Αφρική έφτασε να απασχολεί ολόκληρη την ανθρωπότητα.

Έτσι ξεκινάνε όλα, κάτι πηγαίνει στραβά. Κάτι πήγε στραβά στο διαστημικό του σκάφος και ο Τσάρλτον Ίστον βρέθηκε, ταξιδεύοντας στο μέλλον, σε έναν πλανήτη όπου κυριαρχούν νοήμονες πίθηκοι, ενώ οι άνθρωποι είναι οι υποταγμένοι σκλάβοι τους. Κάτι πήγε στραβά και έγινε αυτή η αντιστροφή στην εξελικτική αλυσίδα, τόσο στραβά ώστε ο Ίστον να ανακαλύψει κάπου στο τέλος ότι αυτός ο άγνωστος πλανήτης είναι η Γη και πως αυτό που έχει μείνει από τον ανθρώπινο πολιτισμό είναι το κεφάλι του Αγάλματος της Ελευθερίας θαμμένο στην άμμο.

Ο βασικός λόγος που πρέπει να μάθουμε τι πήγε στραβά τώρα είναι για να μην ανθήσουν και πάλι οι θεωρίες συνωμοσίας. Για να μην πουν κάποιοι πως όλα γίνονται για να πουλήσουν οι φαρμακευτικές εταιρείες και άλλα εμβόλια και κάποιοι άλλοι, που ζουν και αναπνέουν με εσχατολογικά σενάρια, πως ο ιός θα φέρει την κατάρρευση του πολιτισμού και μια μέρα το Άγαλμα της Ελευθερίας θα γκρεμιστεί και το κεφάλι του θα θαφτεί στην άμμο. Πρέπει, με άλλα λόγια, να δούμε τι πήγε στραβά όχι για να μην κυριαρχήσουν οι πίθηκοι αλλά για να μην κυριαρχήσει η παράνοια σε βάρος του ορθού λόγου και της επιστήμης.

Τι ξέρουμε, ας πούμε, έως τώρα; Ότι αυτός είναι ένας ιός που περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1958, ενώ το πρώτο κρούσμα σε άνθρωπο εντοπίστηκε στο Κονγκό το 1970. Η παρατήρηση του ιού όλα αυτά τα χρόνια οδήγησε τους ειδικούς στο συμπέρασμα πως δεν πρόκειται παρά για έναν φτωχό συγγενή της ευλογιάς. Τα συμπτώματα μοιάζουν με αυτά μιας ανεμοβλογιάς που περνάει κάποιος σε βαριά μορφή, η θνησιμότητα είναι πολύ πολύ χαμηλότερη από εκείνη της ευλογιάς, ενώ το εμβόλιο κατά της ευλογιάς, μιας ασθένειας που χάρις στον γενικό εμβολιασμό εξαφανίστηκε οριστικά από τον παγκόσμιο  χάρτη το 1977, φαίνεται να καλύπτει και τον ιό της ευλογιάς των πιθήκων.

Αν όμως με την ευλογιά ξεμπερδέψαμε το 1977, αυτό σημαίνει ότι οι μεγαλύτεροι σε ηλικία που είχαν εμβολιαστεί ως παιδιά είναι καλυμμένοι, αλλά οι νεότερες γενιές είναι ακάλυπτες και άρα εκτεθειμένες στον ιό. Οι ειδικοί θα σου πουν πάνω σε αυτό ότι ακριβώς επειδή ένα τμήμα του πληθυσμού είναι ακάλυπτο διαπιστώθηκε μια σταθερή άνοδος των κρουσμάτων στην αφρικανική ήπειρο τις τελευταίες δεκαετίες, με αποκορύφωμα τη δημιουργία μιας επιδημικής εστίας το 2017 στη Νιγηρία, οπότε είχαν καταγραφεί 700 κρούσματα.

Και τα κρούσματα εκτός Αφρικής; Έως πριν από μερικές εβδομάδες τα σπάνια κρούσματα που καταγράφονταν ανήκαν σε δύο κατηγορίες. Ή ήταν άνθρωποι που έρχονταν από την Αφρική ή άνθρωποι που είχαν έρθει σε επαφή με ζώα από την Αφρική. Αλλά να που τις τελευταίες δυο εβδομάδες ο ιός εντοπίζεται σε ανθρώπους που δεν ανήκουν σε καμία από τις δύο κατηγορίες. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι τις τελευταίες δύο εβδομάδες στην Ευρώπη έχουν καταγραφεί περισσότερα κρούσματα απ’ όσα είχαν καταγραφεί από την ανακάλυψη του ιού το 1958 έως τις αρχές του περασμένου Μαΐου. Κι έτσι, χτύπησε ο συναγερμός.

Αλλά τι πήγε στραβά για να έχουμε αυτήν την ιλιγγιώδη αύξηση; Ελλείψει στοιχείων και βεβαιοτήτων, οι ειδικοί κάνουν ορισμένες υποθέσεις.

Μια υπόθεση σχετίζεται με τον τρόπο μετάδοσης. Αφού περάσαμε ολόκληρες δεκαετίες ειρηνικής συνύπαρξης, τότε είναι βάσιμο να υποθέσει κανείς ότι ο ιός δεν μεταδίδεται εύκολα παρά μόνο με επαφή πολύ στενού τύπου. Μήπως όμως τώρα έχουμε να κάνουμε με κάποια μετάλλαξη που κάνει τον ιό πιο μεταδοτικό; Δεν φαίνεται να είναι και πολύ πιθανό, επειδή ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων ανήκει σε μια οικογένεια που μεταλλάσσεται σπάνια.

Σε αυτό το καλό νέο θα μπορούσε να προστεθεί το γεγονός πως στην πλειονότητα των κρουσμάτων ο ιός φαίνεται να έχει μεταδοθεί μέσω της σεξουαλικής επαφής. Επίσης τα περισσότερα κρούσματα είναι νέοι και με έντονη σεξουαλική δραστηριότητα. Άρα κάπως έτσι πήγαν τα πράγματα στραβά: ο ιός έφτασε τυχαία σε μια κοινότητα νέων σε ηλικία ατόμων (και άρα όχι εμβολιασμένων απέναντι στην ευλογιά), οι οποίοι ευνόησαν, μέσω της σεξουαλικής τους δραστηριότητας, τη μεταδοτικότητα.

Κι αυτή όμως δεν είναι παρά μια υπόθεση. Προς το παρόν, μας καθησυχάζει το γεγονός ότι έχουμε στη διάθεσή μας ένα εμβόλιο το οποίο εμποδίζει, σε μεγάλο βαθμό, τη μετάδοση της νόσου, έχουμε και μια κάποια ανοσία της αγέλης χάρις στον μαζικό εμβολιασμό του παρελθόντος, έχουμε επίσης και τη διαπίστωση πως από τους δύο τύπους του ιού αυτός που κυκλοφορεί στην Ευρώπη είναι ο λιγότερο παθογόνος.

Α, και κάτι ακόμη. Το 2673, χρονιά που προσγειώνεται ο Ίστον στον Πλανήτη των Πιθήκων για να βρει το Άγαλμα της Ελευθερίας θαμμένο στην άμμο, είναι ακόμη πολύ μακριά.