Πώς να προστατεύσουμε τα παιδιά μας από τραυματικά γεγονότα

Γράφει η Δρ Παταπία Τζότζολη

Πανδημία, κλιματική αλλαγή, πόλεμος… φαίνεται πως συλλογικά ανοίξαμε το κουτί της Πανδώρας! Ως επαγγελματίας υγείας, η χειρότερη συνέπεια όλων αυτών που συμβαίνουν είναι πως αυτός είναι ο κόσμος μέσα στον οποίο τα παιδιά μας πρέπει τώρα να ζήσουν.

Ο κόσμος που φτιάξαμε τραυματίζει τα παιδιά μας. Τα περιβάλλουμε με μια συντριπτική απειλή και με τις λιγοστές ικανότητες τους ως τώρα είναι αδύνατο να γνωρίζουν πως να το διαχειριστούν. Στη συνέχεια, αυτό μπορεί δραματικά να επηρεάσει στο μέλλον το πως θα αντιδρούν σε ό,τι τους συμβαίνει στη ζωή, πώς θα αυτό-ρυθμίζουν τις αντιδράσεις τους, πώς θα διαχειρίζονται το στρες τους, πώς θα συναναστρέφονται με τους άλλους, και πόσο συμπονετικοί θα γίνουν. Με άλλα λόγια, τα τραύματα αυτά έχουν την δυνατότητα να ορίσουν την ταυτότητα των παιδιών μας, πώς βλέπουν τους άλλους και τον ρόλο τους μέσα στον κόσμο αυτό.

Υπάρχουν όμως και καλά νέα! Τα παιδιά δεν τραυματίζονται επειδή τους συμβαίνουν άσχημα πράγματα και πληγώνονται. Τα παιδιά τραυματίζονται όταν είναι μόνα τους με ό,τι τους πληγώνει από τον περιβάλλον εξαιτίας αυτό που συμβαίνει μέσα τους. Βιώνουν μεγάλα συναισθήματα και δεν έχουν ακόμα τις ικανότητες να το επεξεργαστούν ή να το διαχειριστούν. Ως συνέπεια, αποσυνδέονται. Αποσυνδέονται από τον εαυτό τους επειδή στο τέλος είναι πολύ δύσκολο να είναι ο εαυτός τους και στη συνέχεια αυτό γίνεται η βάση πάνω στην οποία στήνουν τη ζωή τους.

Αλλά μπορούμε να αποφύγουμε αυτή την εξέλιξη.

Μπορεί να μην μπορούμε να προστατεύσουμε πλήρως τα παιδιά μας από τον κόσμο που φτιάξαμε για αυτά, αλλά μπορούμε να μειώσουμε τον βαθμό της ζημιάς πάνω τους. Μπορούμε να τα κρατήσουμε – κυριολεκτικά και μεταφορικά.

Μπορούμε να είμαστε εκεί για εκείνα όταν ρωτάνε δύσκολες ερωτήσεις και να χρησιμοποιούμε γλώσσα ανάλογη με την ηλικία τους για να τους πούμε την αλήθεια χωρίς να τα εκφοβίζουμε. Είναι σημαντικό να μείνουμε στα γεγονότα σε αυτή τη φάση και να χρησιμοποιούμε αληθινές λέξεις αλλά απλές, για παράδειγμα «οι άνθρωποι αρρωσταίνουν», «η θερμοκρασία και ο καιρός αλλάζει», «θυμωμένοι άνθρωποι», «φοβισμένοι άνθρωποι», «παλεύουν», «μπόμπες». Στη συνέχεια μπορούμε να ρωτήσουμε πώς νιώθουν μετά από αυτό που τους είπαμε. Όποια και να είναι η απάντησή τους, οφείλουμε πάντα να επιβεβαιώνουμε τα συναισθήματά τους και ποτέ να μην τα απορρίπτουμε, ακυρώνουμε, ευτελίζουμε ή να τα χρίζουμε ως μη σημαντικά! Στο τέλος τους υπενθυμίζουμε ότι είμαστε εκεί για εκείνα.

Όταν απαντάμε τις ερωτήσεις των παιδιών μας οφείλουμε να προσέχουμε τι μήνυμα μεταφέρουμε, επειδή τα μηνύματα που περνάμε στα παιδιά μας είναι πολύ δυνατά και μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο που θα εξελιχθούν στο μέλλον. Εάν μείνουμε στα γεγονότα και αποφύγουμε μηνύματα μίσους, φταιξίματος και άλλα τοξικά μηνύματα μπορούμε να σπάσουμε τον κύκλο του φόβου, μίσους και προκατάληψης. Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να προστατεύσουμε τα παιδιά μας για να μην γίνουν οι ίδιοι τοξικά άτομα και στη συνέχεια τοξικοί γονείς της επόμενης γενιάς. Τα μηνύματά μας μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά μας να γίνουν καλύτεροι από εμάς για το καλό του εαυτού τους αλλά και του κόσμου.

Ο αγαπημένος μου τρόπος διαχείρισης του φόβου που στηρίζεται πάνω στην έρευνα, είναι να χρησιμοποιούμε μια υγιή δόση χιούμορ. Το χιούμορ, μας κάνει να νιώθουμε γενναίοι. Από αυτή την πλευρά, είμαστε δυνατότεροι και μπορούμε να διαχειριστούμε τους φόβους μας καλύτερα. Ποιος μπορεί να ξεχάσει αυτό το βίντεο από την εφημερίδα ενός πατέρα που δίδασκε στην κόρη του να απαντάει στους βομβαρδισμούς στη Συρία με γέλιο;

Εάν δεν γνωρίζουμε τις απαντήσεις, τότε μπορούμε να πούμε στα παιδιά μας ότι θα ψάξουμε να βρούμε την απάντηση για αυτά ή μπορούμε να τα προσκαλέσουμε να ψάξουμε την απάντηση μαζί. Μπορούμε να τα ενθαρρύνουμε να συνεχίζουν να μας μιλάνε γιατί νέες πληροφορίες μπορούν να φέρουν στην επιφάνεια περισσότερες ερωτήσεις ή συναισθήματα και οφείλουμε συνέχεια να τους επιβεβαιώνουμε ότι είμαστε εκεί για εκείνα ανεξάρτητα του τι συμβαίνει.

Εάν δεν έχουν ερωτήσεις αλλά παρόλ’ αυτά προσέξουμε ότι έχουν επηρεαστεί από κάτι που μπορεί να άκουσαν, οφείλουμε να το σχολιάσουμε. Μπορούμε να τους πούμε ότι φαίνονται σαν κάτι να τους απασχολεί και να τους ρωτήσουμε εάν θέλουν να το συζητήσουμε. Διαφορετικά, μπορούμε να τα ενθαρρύνουμε να ζωγραφίσουν ή να σχεδιάσουν το πώς νιώθουν. Οφείλουμε πάντα να τους λέμε ότι όταν άσχημα πράγματα συμβαίνουν στον κόσμο δεν είναι ποτέ εξαιτίας τους, δεν έκαναν τίποτα λάθος, ότι είναι ασφαλής και ότι τους αγαπάμε.

Εάν εμείς είμαστε λυπημένοι, θυμωμένοι ή ανησυχούμε για κάτι, είναι καλό να το παραδεχτούμε και να τους εξηγήσουμε γιατί νιώθουμε κατά αυτόν τον τρόπο. Είναι σημαντικό να τους πούμε ότι είναι δυνατόν να νιώθουμε αυτά τα συναισθήματα και ταυτόχρονα να είμαστε δυνατοί, ότι εξακολουθούμε να είμαστε σε θέση να τα φροντίσουμε.

Όλες οι παραπάνω προτάσεις μπορούν να είναι πιο αποτελεσματικές ένα διατηρούμε τη σύνδεση με τα παιδιά μας ενώ μιλάμε. Με άλλα λόγια μπορούμε να πάμε να τους βρούμε εκεί που είναι – στο πάτωμα κοιτώντας τους στα μάτια, κάτω από το πάπλωμα, μέσα στην τέντα τους ή στο κάστρο από μαξιλάρια. Μπορούμε να είμαστε κοντά τους, να τους αγκαλιάζουμε και να τους μιλάμε ήρεμα.

Ανεξάρτητα με το τι συμβαίνει, οφείλουμε πάντα, πάντα, πάντα, να κάνουμε τα παιδιά μας να νιώθουν ασφάλεια, επειδή είναι όντως ασφαλής – ακόμα και εάν υπάρχει άμεσος κίνδυνος, το επόμενο δευτερόλεπτο δεν έχει έρθει ακόμα, οπότε ισχύει ότι είναι ακόμα ασφαλής. Η δυστοπία που τόσο φοβόμαστε μπορεί να μην έρθει ποτέ εάν καταφέρουμε να προστατεύσουμε τις ικανότητες και ιδέες των παιδιών μας αντί να τα αντικαταστήσουμε με φόβο, και αυτό μπορούμε να το καταφέρουμε με το να τα κρατάμε στον παρόν και να τα κάνουμε να νιώθουν ασφάλεια.

Τα παιδιά μας χρειάζονται από μας να τα κρατάμε με τους παραπάνω τρόπους όταν κάτι τους πληγώνει ή φοβούνται. Οφείλουμε να είμαστε μαζί τους υπομονετικοί και συμπονετικοί. Χρειάζεται να πάρουμε χρόνο για να δημιουργήσουμε έναν ασφαλή χώρο για αυτά ούτως ώστε να μάθουν ότι μπορούν να παραμείνουν συνδεδεμένοι με τον εαυτό τους και τα συναισθήματά τους και από αυτή τη βάση να μάθουν πως να διαχειρίζονται καλυτέρα δυσκολίες προκειμένου να αναπτύξουν στο μέλλον σθένος και δύναμη ψυχής.

Σημείωση: Το παραπάνω άρθρο μπορείτε να το βρείτε στα αγγλικά εδώ.