Σκασμένα χείλη: Ποιες είναι οι αιτίες;

Ο χειμώνας για πολλούς ανθρώπους είναι συνώνυμος με την ξηροδερμία, που συχνά συνοδεύεται από επώδυνα «σκασίματα» στα χέρια, τα οποία «ανοίγουν» σε διάφορα σημεία. Όμως και τα χείλη μπορεί να υποφέρουν - και όχι μόνο λόγω του ψύχους.

«Το δέρμα των χειλιών είναι πιο λεπτό και πιο ευαίσθητο απ' ό,τι στο υπόλοιπο σώμα, επειδή τα χείλη δεν διαθέτουν σμηγματογόνους αδένες. Αυτό έχει ως συνέπεια να είναι ευάλωτα στην ξηρότητα και τα “σκασίματα”. Τα προβλήματα αυτά μπορεί να έχουν πολλές αιτίες, οι οποίες δεν αρχίζουν ούτε τελειώνουν στους περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, στο ψύχος και στον ξηρό αέρα. Η παθοφυσιολογία της χειλίτιδας είναι ετερογενής και ποικιλόμορφη», επισημαίνει ο δρ Μάρκος Μιχελάκης, Δερματολόγος – Αφροδισιολόγος.

Η χειλίτιδα, δηλαδή η οξεία ή χρόνια φλεγμονή των χειλιών, αρχίζει από τον βλεννογόνο τους, αλλά μπορεί να επεκταθεί στο γύρω δέρμα και, λιγότερο συχνά, στον βλεννογόνο της στοματικής κοιλότητας. Στις πιθανές αιτίες της συμπεριλαμβάνονται ερεθιστικές ουσίες, αλλεργιογόνα, φάρμακα, ασθένειες και πολλοί άλλοι παράγοντες. Αναλόγως με την αιτία, ο δερματολόγος ιατρός θέτει τη διάγνωση του τύπου της χειλίτιδας που έχει κάθε ασθενής.

Ο κ. Μιχελάκης εξηγεί ποιοι είναι οι συχνότεροι τύποι της χειλίτιδας και πού οφείλονται

Εκζεματώδης χειλίτιδα. Μπορεί να είναι συνέπεια εξωτερικών ή ενδογενών παραγόντων. Στους εξωγενείς παράγοντες συμπεριλαμβάνονται ερεθιστικές ουσίες (ερεθιστική χειλίτιδα εξ επαφής) και αλλεργιογόνα (αλλεργική χειλίτιδα). Στους ενδογενείς παράγοντες συμπεριλαμβάνεται η κληρονομική προδιάθεση (ατοπική χειλίτιδα).

Η συχνή έκθεση στον θερμό ή ψυχρό αέρα προκαλεί απώλεια της πλαστικότητας της κερατίνης στον βλεννογόνο των χειλιών, οδηγώντας σε πληγές, ξηρότητα και απολέπιση. Για να μαλακώσει τα χείλη του, ο πάσχων μπορεί να αποκτήσει την κακή συνήθεια να τα γλείφει και να αφαιρεί το ξερό δέρμα, επιδεινώνοντας έτσι το πρόβλημα. Η κατάσταση αυτή είναι η πιο συχνή μορφή ερεθιστικής χειλίτιδας εξ επαφής.

Αλλεργική χειλίτιδα εξ επαφής. Η όψιμη (καθυστερημένη) αντίδραση υπερευαισθησίας σε ερεθιστικές ουσίες που έρχονται σε επαφή με τα χείλη, μπορεί να τους προκαλέσει φλεγμονή. Τέτοιου είδους αλλεργιογόνα υπάρχουν στα κραγιόν, γι' αυτό και η κατάσταση είναι επίσης γνωστή ως «χειλίτιδα των κραγιόν». Στα πιθανά συστατικά τους που μπορεί να προκαλέσουν αλλεργική χειλίτιδα συμπεριλαμβάνονται από τα αρώματα και το νικέλιο έως το καστορέλαιο και ορισμένα συντηρητικά.

Εκτός από τα κραγιόν, ερεθιστικές ουσίες που προκαλούν αλλεργική χειλίτιδα εξ επαφής μπορεί να περιέχουν και άλλα προϊόντα, όπως στοματικά διαλύματα, οδοντόπαστες, ακόμα και τρόφιμα.

Η χειλίτιδα των κραγιόν μπορεί να εκδηλωθεί ως επίμονος ερεθισμός και απολέπιση, που μερικές φορές συνοδεύεται από οίδημα (πρήξιμο). Η αλλεργική χειλίτιδα από τρόφιμα μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα και στο δέρμα γύρω από το στόμα.

Ατοπική χειλίτιδα. Οι ασθενείς που έχουν ιστορικό ατοπίας ή ατοπικής δερματίτιδας συχνά εκδηλώνουν και ατοπικήχειλίτιδα, λέει ο κ. Μιχελάκης. Αυτή εκδηλώνεται με ξηρότητα, ερύθημα, απολέπιση και δημιουργία ρωγμών στα χείλη.

Γωνιακή χειλίτιδα. Λέγεται και γωνιακή στοματίτιδα ή συγχειλίτιδα και είναι η οξεία ή χρόνια φλεγμονή του δέρματος και του παρακείμενου βλεννογόνου στις γωνίες του στόματος. Η κατάσταση εκδηλώνεται με σχισμές στο δέρμα που δημιουργούν μια τριγωνική ερυθηματώδη περιοχή και οίδημα στη μία ή, συχνότερα, και στις δύο γωνίες του στόματος.

Η συχνότερη αιτία της γωνιακής χειλίτιδας είναι η μόλυνση από τον μύκητα κάντιντα (Candidaalbicans) και λιγότερο συχνά από το βακτήριο χρυσίζων σταφυλόκοκκος. Η κακή στοματική υγιεινή, η κακή εφαρμογή των οδοντοστοιχιών και τα αποστήματα των δοντιών ειδικά στους ηλικιωμένους μπορεί να ευνοήσουν την ανάπτυξη της γωνιακής χειλίτιδας.

Λιγότερο συχνά, οι διατροφικές ανεπάρκειες, κυρίως ριβοφλαβίνης (βιταμίνη Β2), νιασίνης (βιταμίνη Β3), πυριδοξίνης (Β6), φολικού οξέος (Β9), σιδήρου και πρωτεϊνών, προκαλούν λείανση, ερυθρότητα και οίδημα στα χείλη που συνοδεύεται από γωνιακή χειλίτιδα. Η κατάσταση αυτή είναι γνωστή ως χείλωση (ή χειλίτιδα αβιταμίνωσης).

Λοιμώδης χειλίτιδα. Η χειλίτιδα μπορεί επίσης να οφείλεται σε μόλυνση από ιούς, βακτήρια, μύκητες ή παράσιτα. Από τις ιογενείς χειλίτιδες η πιο συχνή είναι η ερπητική χειλίτιδα, που προκαλείται από τον ιό του απλού έρπη (κυρίως τον HSV1). Αντίστοιχα, η πιο συχνή αιτία βακτηριακής χειλίτιδας είναι η μόλυνση από στρεπτόκοκκο τύπου Α ή από σταφυλόκοκκο. Από τις μυκητιάσεις, η πιο συχνή αιτία χειλίτιδας είναι η καντιντίαση. Τέλος, η λεϊσμανίαση είναι μια πιθανή αιτία χειλίτιδας από παράσιτα στις ενδημικές περιοχές. Τα συμπτώματα που προκαλεί η λοιμώδης χειλίτιδα διαφοροποιούνται αναλόγως με το αίτιό της και μπορεί να συμπεριλαμβάνουν, εκτός από τα χείλη, στη στοματική κοιλότητα και το παρακείμενο δέρμα.

Ακτινική χειλίτιδα. Αυτή είναι μία μορφή φλεγμονής στα επιφανειακά κερατινοκύτταρα των χειλιών λόγω της χρόνιας έκθεσης στον ήλιο. Είναι μία προκαρκινική κατάσταση (αποκαλείται και ακτινική υπερκεράτωση των χειλιών) που μερικές φορές εξελίσσεται σε ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα του δέρματος. Οι περισσότερες περιπτώσεις παρατηρούνται σε εργαζόμενους σε υπαίθριους χώρους, άτομα με ανοικτόχρωμο δέρμα και στις ηλικίες άνω των 50 ετών. Τα πιθανά συμπτώματα της ακτινικής χειλίτιδας διαφοροποιούνται αναλόγως με το στάδιό της.

Φαρμακογενής χειλίτιδα. Η λήψη ρετινοειδών (κυρίως για θεραπεία έντονων μορφών ακμής) από το στόμα προκαλεί συχνά ξηρότητα, ερύθημα (κοκκίνισμα), απολέπιση και σχισμές στα χείλη (ακόμα και στις γωνίες του στόματος). Το ίδιο μπορεί να παρατηρηθεί, αν και λιγότερο συχνά, με άλλα φάρμακα που προκαλούν ξηρότητα στο στόμα και στα χείλη (π.χ. με τοπικά αντιβιοτικά, τοπικά αναισθητικά, απολυμαντικά κ.λπ.)

Αδενική χειλίτιδα. Είναι μία σπάνια, χρόνια φλεγμονώδης κατάσταση, με υπερπλασία (διόγκωση) των σιελογόνων αδένων στο κάτω χείλος. Έχει ως συνέπεια την πάχυνση του κάτω χείλους. Μπορεί να είναι κληρονομική ή απόρροια χρόνιου ερεθισμού (π.χ. χρόνια υπερβολική έκθεση στον ήλιο).

Κοκκιωματώδης χειλίτιδα. Είναι μία επίμονη, ιδιοπαθής (δηλαδή αγνώστου αιτιολογίας) φλεγμονή στο ένα ή και στα δύο χείλη, που προκαλεί χαρακτηριστικά συμπτώματα. Συνήθως αρχίζει με αιφνίδιες, διάχυτες ή εντοπισμένες διογκώσεις στο άνω χείλος και σπανιότερα στο κάτω και στο ένα ή και στα δύο μάγουλα. Μπορεί να εκδηλωθεί μεμονωμένα ή να σχετίζεται με διάφορα συστηματικά νοσήματα, όπως η νόσος του Crohn (φλεγμονώδης νόσος του εντέρου), η σαρκοείδωση (μια μορφή πνευμονικής νόσου) και η φυματίωση.

«Η χειλίτιδα είναι μία ετερογενής και ποικιλόμορφη κατάσταση που μπορεί να έχει πολλές και διαφορετικές αιτίες. Η έγκαιρη και σωστή διάγνωση από τον δερματολόγο ιατρό, με παραπομπή όταν χρειάζεται σε άλλες ιατρικές ειδικότητες, είναι απαραίτητη για την σωστή αντιμετώπιση και την αποφυγή σοβαρών μολύνσεων και επιπλοκών», καταλήγει ο κ. Μιχελάκης.